Gürcistan’ın sürgündeki sözde Abhaz hükümetini Kodor’a taşıma kararı bağımsız Abhazya yönetimini öfkelendirdi ve iki ülke arasındaki gerginliğin artmasına sebep oldu.
1992-93 Gürcü-Abhaz savaşında gelip gelen Abhazya bağımsızlığını ilan etti ancak, henüz diğer ülkeler tarafından tanınmadı. Abhazya topraklarında yasal otoritenin hala kendisinde olduğunu iddia eden Gürcü hükümeti, Abhazya için kendi yönetimini kuruyor.
Sürgündeki sözde Abhaz hükümeti şu ana kadar Tiflis’teydi. Ama bu durum Gürcistan Devlet Başkanı Mikhail Saakaşvili’nin 27 temmuz tarihinde Tiflis yanlısı sürgündeki sözde Abhaz hükümetinin Kodor’a taşınacağını duyurması ile değişti.
Kodor’da yaşayan 4 bin kişinin büyük çoğunluğu Abhazlardan ziyade, Gürcülerin bir yan grubu olan Svanlardan oluşuyor.
Sürgündeki sözde Abhaz hükümetinin Kodor’a taşınması kararı, Gürcü askerlerinin Emzar Kvitsiani liderliğindeki isyanı bastırmak için bölgeye girmelerinden sonra ortaya çıktı.
Eskiden Tiflis’in bölgedeki resmi temsilcisi olan Kvitsiani, bölgede yaklaşık olarak 350 kişilik silahlı bir grup tarafından desteklenen bir sistem oluşturmuştu. Kvitsiani ve adamları Abhaz güçlerine karşı bir savunma hattı oluşturdukları için Tiflis, onların faaliyetlerine devam etmelerine izin verdi. Ancak, Saakaşvili yönetiminin “Kadife Devrimi” ile liderliği almasından sonra Kvitsiani’ye adamlarını silahsızlandırması emri verildi. Kvitsiani bunu kabul etmedi ve Saakaşvili’nin bakanları ile ilgili düşmanca açıklamalar yapmaya başladı.
Tiflis’in “polis operasyonu” olarak adlandırmayı tercih ettiği ve Abhazya ile imzalanan bölgenin silahsızlandırılması anlaşmalarına aykırı olmadığını iddia ettiği kısa süren askeri operasyondan beri, Tiflis ve Sohum birbirini Kodor’un içine ve çevresine askeri güç konuşlandırmakla suçluyor ve karşılıklı tehditler savuruyorlar.
Zaten iki ülke arasında giderek artan gerginlik, Saakaşvili’nin Kodor’u sürgündeki sözde Abhaz hükümetinin yeni merkezi olarak belirlemesi ile daha da arttı.
Saakaşvili 27 Temmuz’da yaptığı konuşmasında “Abhazya’nın yasal hükümetinin Tiflis’te olmasının bir anlamı yok. Hükümet Kodor’a yerleştirilecek. Kodor, geçici olarak Abhazya’nın yasal yönetim merkezi olacak” demişti.
Saakaşvili, zaman kaybetmeden aralarında okul ve hastanelerin restorasyonu, uçak pistinin uzatılması, yollar ve helikopter pistlerinin inşa edilmesinin de bulunduğu büyük çaplı ve yoğun onarım projelerine başlanması emrini verdi.
Saakaşvili konuşmasının devamında şunları söyledi: “Kodor sakinleri, medeni dünyanın bir parçası olduklarını hissetmeliler. Yeni küçük kasabalar ve binlerce yeni evin inşa edilmesi gerek. Altyapı da geliştirilmeli… Abhazya’nın geri kalanı, yıllardır yapamadıklarını Gürcü yetkililerin bu bölgede bir aylık zaman zarfı içinde yaptığını görmeli.”
Sohum’daki yetkililer ise, Gürcistan’ın sürgündeki sözde Abhaz hükümetini Kodor’a yerleştirme kararını bir “provokasyon” olarak değerlendirdiler. Abhazya Devlet Başkanı Sergey Bagapş “Kodor Abhazya’ya ait olan bir bölge ve Abhazya istediği zaman bu sorunu çözme hakkını saklamakta” dedi.
Sohum için endişenin kaynağı şu: Gürcistan’ın niyeti, Kodor’da bir askeri yapılanma yada sürgündeki sözde Abhaz hükümetini oraya yerleştirmekten daha fazla. Kodor’da kontrolün sağlanması Abhazya’nın işgali için ilk adım olarak görülüyor.
Bir çok Abhaz’a göre, savaş kaçınılmaz. Abhaz ordusu, muhtemel bir Gürcü saldırısını geri püskürtmek için çoğunluğunu 1992-93 savaşına katılan askerlerin oluşturduğu yedek kuvvetleri de katarak savaş tatbikatları yapıyor. Kodor’da gerilimin artması, nüfus yoğunluğu bakımından Gürcülerin çoğunlukta olduğu Abhazya’nın kontrolündeki Gal bölgesinde durumunda kötüleşmesinin bir sonucu. 17 Ağustos’ta BM gözlemcilerine ait iki zırhlı araç bölgede saldırıya uğramış ama can kaybı olmamıştı.
Abhazya, Tiflis’in Savunma Bakanlığı birliklerini Kodor’a göndererek (ki hala orada olduklarını iddia ediyorlar) 1994 ateşkes anlaşmasını çiğnediği konusunda ısrar ediyor. Gürcüler ise, bölgede bulunan tek askeri birliğin mühendislerden ibaret olduğunu ve altyapı çalışmaları yaptıklarını, diğer güçlerin ise güvenliğin sağlanması için gereken polisler olduğunu söyleyerek buna karşı çıkıyor.
BM gözlemcileri, yaklaşık on yıl önce güvenlik gerekçesi ile durdurdukları Kodor’un gözlemlenmesine devam edilmesini istediler. Üst düzey bir BM askeri gözlemcisi olan Orgeneral Khan Hattak “İki tarafında endişelerinin giderilmesi için mümkün olan en kısa zamanda Kodor’un tamamının açık bir şekilde gözlemlenmesi gerekiyor” dedi.
Bununla birlikte, 20 Ağustos’ta başlaması gereken denetim, hava koşullarından dolayı başlamadı.
BM’deki bazı askeri gözlemciler, Gürcistan’ın Kvitsiani isyanını bastırmak için bölgeye asker gönderdiği zaman 1994 ateşkes anlaşmasını ihlal ettiği yönündeki görüşlerini açıkça belirtiyorlar.
Amerikan Dışişleri Bakanlığı da, Tiflis’in Kodor’daki faaliyetlerini destekleyerek Sohum’u kızdırdı.
ABD’nin Avrupa ve Avrasya’dan sorumlu Dışişleri Müsteşar Yardımcısı Matthew Bryza Tifsli’teki konuşmasında “Gürcü yetkililer tarafından Kodor’da alınan önlemler kanunlara uygun. Bu, bölgeye ve yerel halka karşı tehdit teşkil eden suçlulara karşı bir operasyondur. Gürcistan, toprakları üzerinde bu tür operasyonlar gerçekleştirebilir” demiş ve “Gürcistan topraklarındaki diğer anlaşmazlıkların da Kodor’daki gibi barışçıl bir şekilde çözümlenmesini” umduğunu söylemişti.
Bu arada Gürcistan, Rusya’nın Abhazya’daki Rus barış güçlerinin Kodor’daki denetlemelere katılmaları isteğini reddetti. Gürcistan Savunma Bakanı Yardımcısı Mamuka Kudava “Gürcistan’ın denetlemelerde bağımsız olacağını düşündüğü gözlemcilerin katılmasına izin vermek hakkı. Bizim görüşümüze göre, Rus barış güçleri tarafsız değil. Yani, Kodor’daki denetlemelere katılmalarının bir gereğini görmüyoruz” dedi.
1900’lü yılların başlarında Abhazya’ya kaçan bazı etnik Gürcü mülteciler, Kodor’daki son faaliyetlerin, Tiflis’in Abhazya ve Güney Osetya’yı tekrar Gürcistan’a bağlama konusunda bir şeyler yapmakta ciddi olduğunun bir işareti olduğuna inanıyorlar. Ama diğerleri, sürgündeki sözde Abhaz hükümetini Kodor’a taşımanın büyük maliyeti olacağını ve bunun yerine o paranın savaşta savrulan insanlara harcanmasının daha iyi olacağını söylüyorlar.
42 yaşında bir mülteci olan Mzia “Hükümetin Kodor’a taşınması için milyonlar ayrıldı. Ama, otellerdeki geçici kalacak yerlerinden çıkartılan mültecilere sadece 7 bin laris (3800 dolar -bir ev almak için gereken miktardan çok daha az) tazminat öneriliyor.” diyor.
Sayı : 2006 09
