“…Ve bu bir zaman sonra tekrar başlayacak, insanların ayakları üzerinde tekrar durmaya başladıkları zaman. On yıl, 20 yıl, 30 yıl…Çeçenler asla unutmaz”
Diz boyu moloz yığını, harap edilmiş orman ve barıştan bahseden birkaç yaşlı adam. Bunlar, bir zamanlar Çeçenya’nın en ateşli bağımsızlık kalesi olan Bamut’un kalıntıları. Ormanlık Kafkas dağlarına karşı sokulan Bamut, yıllar boyunca Çeçen direnişinin sembolü oldu. Bugün, haritadan silinen köy, Rusya”nın askeri zafer arzusunun bir alameti olabilir.
Yerli halktan biri olan Ahyat Zayitov”un söylediğine göre, 12 yıldan beri süren çatışmalardan sağ kalan hiç kimse, hala bağımsız Çeçenya”ya inanmıyor. “Biz Rusya”nın bir parçasıyız, bu tartışılmaz” diyor.
Rus askeri birliklerinin on binlerce sivili öldürdükleri ve başkent Caharkale başta olmak üzere, büyük çaplarda yıkıma ve zararlara yol açtığı bu küçük Müslüman cumhuriyetteki birçok kişi, aynı sonuca varacaktır.
Çeçenya uzmanı ve Memorial insan hakları örgütü aktif üyelerinden Katya Sokiryanskaya, “Rus ordusu kazandı, insanlar sonunda direnemeyeceklerini anladı” diye konuşuyor.
Birlikler, dağlık bölgelerde hala geriye kalan militanlarla savaşıyor. Mesela, ordunun neredeyse her tepede konuşlandığı ve geceleri yerli halkın dışarı çıkmaktan korktuğu Vedeno Vadisi”nde olduğu gibi.
Başka bir yerde direniş, iyice azalarak damlalara dönüştü. Beslan baskının planlayan asi lider Şamil Basayev temmuzda öldürüldü.
Bu arada, geçen sene yeniden “2.Dünya Savaşı”ndan beri en ağır şekilde bombalanan kent Caharkale”nin merkezinde olduğu gibi yeniden inşa faaliyetleri Gudermes ve Argun şehirlerinde de uygulamaya geçti.
Başkent ve Hankala arasında, bir şehir boyutundaki Rus askeri karargahı, şimdi yollar üzerine kurulan bir zafer takı gibi.
Son 200 yıldan beri Rus egemenliğine karşı çıkarılan sayısız isyanların manzarası içinde, Çeçenya”da gerçek kazananlar kimlerdir?
Rus birlikleri, bölgenin her köşesinde yollarını kesmelerine rağmen, kontrol gün geçtikçe artarak Moskova”ya ve Rus kanunlarına bağlılıkları her zaman pek net olmayan Rus yanlısı Çeçen askeri birliklerinin eline geçmektedir.
Moskovalı askeri uzman Pavel Felgenhauer, onlar hakkında, “Onlara “Moskova destek milisleri” denir. Fakat herkes de bilir ki, gerçekte onlar, sadece kendi şeflerine bağlı olan kabilesel askeri yapılardır” tespitinde bulunuyor.
Bu “yasal Çeçen ordusunun” gayri resmi komutanı, 2004 öldürülen Rus tarafına geçen isyancı dini liderin oğlu olan 30 yaşındaki Rus yanlısı hükümetin başbakanı ve Ramzan Kadirov”dur.
Kadirov ve babası, Rus tarafına geçen 7000 direnişçiden biriydi: 10 yıllık direniş mücadelesini bitiren tek bir adım.
Uzmanlar, bunun, Putin”in “şeriat”ı desteklemesine tolerans göstererek ve Çeçenleri işkence odalarında ve ölüm birlikleriyle ölüme sürüklediği iddiaları görmezden gelerek, neden Kadirov”u kendi özel himayesine almasını açıkladığını belirtiyorlar.
“Kadirov, Rusya”nın direnişçileri yenebilmesi için tek seçenektir” diyor Çeçenya uzmanı ve yorumcu Yulya Latinina. “Ancak en son sonuç şudur ki: Rusya bu bölgeyi kontrol edemiyor. Bölge, Rusya”ya karşı savaşanlar tarafından kontrol ediliyor” yorumunu yapıyor.
Çeçenya”nın büyük bir bölümünde, eski, yazılı olmayan kanun sayılan “adetler” Rus anayasasını reddeder. İntikam alma, nesiller süren kan davalarıyla kurumlaşmıştır.
İki hafta önce, Urus Martan şehrinde düşman aileler çatıştılar. Polis, yaşlıların “Çeçen kanunlarına” göre karar vereceğini söyleyerek, olaya müdahale etmekten kaçındı.
Kadirov, Rusların asla olamayacağı kadar bu geleneklere alışkındır ve yaptığı jestlerle popüler oldu. Mesela, yakınlarda Bamut”un Batı tarafına 11 kerpiç evi yapılması gibi.
Zayitov, kendisine ev verilenlerden biri. Kadirov”un adamlarının ona daha değerli bir hediye getirdiklerini söyledi. Dediler ki, “İşte telefon numarası, eğer Rus askerleri, gelip sana zorluk çıkarırlarsa, sarhoş olurlarsa, ya da başla herhangi bir şey olursa, ara ve biz onların icabına bakarız.”
“Putin Çeçenya”da Ramzansız yapamaz” diyor Moskova Carnegie Düşünce Kuruluşu”ndan Aleksey Malaşenko. “Ancak, Ramzan”ın Çeçenya”da düşmanı çok fazla, aynı şekilde güçlü bir Çeçen ulusal liderini tehlikeli olarak gören Moskova”da da.”
Britanya Sandhurst Askeri Akademisi Anlaşmazlık Konuları Araştırma Merkezi”nden Charles Blandy, “Bunların hepsi bazı aşamalardan geçerek tamamen çözüme ulaşacak” diye konuşuyor.
Moskova”nın bütün zafer konuşmalarında 1990 öncesi Çeçenya”da yaşayan Rus etnik kökenlilerinin geri döneceğine dair bir işaret yok.
1989″da 300 binden fazla olan Rus sivil nüfusu Çeçenleri kendi başlarına bırakıp göç etmeleri sonucu sayıları bugün 40 bine düşmüş durumda.
Caharkale de Çeçen komşu ve arkadaşları tarafından Valentina teyze olarak bilinen yaşlı bir Rus, “Gidenler geri gelmiyor. Her şey şimdi daha güzel, korkutucu değil, her şeyi yeniden inşa ediyorlar. Fakat kalbime sorarsanız yapabilseydim ben de giderdim” diye konuşuyor
Vedeno”da Rus kalesi üzerinde kartalların tembelce döndüğü dağlık bir köyde, eski bağımsızlık destekçisi ve işadamı Ahmad halkının başına gelen trajediden dolayı üzgün.
“Sanki ben, bütün arkadaşlarımın ölmesini görmek için hayatta kalmışım gibi bir his var içimde. Sonbaharda ceviz ağacının yapraklarının koparak boşluğa düşmesi gibi sonu gelmez bir cenaze törenleri silsilesiydi” diyor.
“…Ve bu bir zaman sonra tekrar başlayacak, insanların ayakları üzerinde tekrar durmaya başladıkları zaman. On yıl, 20 yıl, 30 yıl…Çeçenler asla unutmaz”
(*) AFP, Ajans Kafkas için çeviren Rezzan Selkaya.
Sayı : 2006 12
