İbrahim Cetao/Maykop(*)-Küçük yaşta esir olarak satıldığı Mısır’da eğitim görmüş bir insan olarak vatanına dönen Bersey Vumar, 14 Mart 1853 tarihinde Tiflis’te Adige dili için alfabe bastırır ve bu alfabeyle Stavropol Gimnazyumu’nda Adigece dersleri okutur. Adige alfabesinin basım tarihi olan 14 Mart, Adigey’de yedi yıldan beri ‘Adige Dili ve Yazısı Günü’ olarak kutlanmaktadır. Bersey Vumar’ın büstü de Adige dili ve Kültürü Fakültesi önüne dikilmiştir.
14 Mart günü Maykop’ta Puşkin Tiyatrosu’nda düzenlenen etkinliklere halkın katılımı yoğundu. Toplantıda Krasnodar Krayı’nda Adigeler’in yaşadıkları rayonlar-Lazarevsk,Tuapse,Uspensk-in temsilcileri ile Krasnodar Kray yönetimi ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti temsilcisi de yer aldı.
Etkinlikler Bersey Vumar’ın büstüne çelenk konmasıyla başladı. Daha sonra hükümet ve parlemonto temsilcileri, öğretmen, şair ve yazarlar, Krasnodar ve Çerkesk’ten gelen konuklar yaptıkları konuşmalarda Adigece’nin korunması ve geliştirilmesi üzerine görüş ve düşüncelerini dile getirdiler. Küçükler ve gençler ise Adige dilinde şiir ve şarkılar okuyarak, danslarını göstererek izleyicilerden bolca alkış aldılar.
Adige dili günü tüm Adigeler’e kutlu olsun.
Günümüzde Adige dili her ülkede tehdit altında. En çok Adige’nin yaşadığı Türkiye’deki durumu söylemeye gerek yok. 1967 İsrail-Arap savaşına kadar dillerini koruyabilmiş olan Suriye Çerkesleri’nin Golan’daki yerleşim yerlerini terkedip şehirlere yerleşmek zorunda kalmalarıyla bu ülkede Adige dili yoğun kan kaybetmeye başladı. Ürdün’dekilerin durumu da Türkiye’ye benzetilebilir. Diyaspora’da dillerini koruma şansı en fazla olanların İsrail’deki iki köy, Kfarkama ve Reyhaniye, olduklarını söyleyebiliriz.
Anavatan Kafkasya’da ise Adigeler birbirlerine 150-250 km.mesafelerde altı ayrı bölgede-Kıyı boyu, Adigey, Uspenski Rayonu, Karaçay-Çerkes, Kabardey-Balkar, Mozdok-yaşıyorlar. Dağınık ve azınlık olarak yaşamanın dil üzerindeki olumsuz etkileri her alanda gözlemleniyor.
Adigece ile ilgili yapılacak çok iş, söylenebilecek çok söz var. Bana göre en önemlisi ve en acil olanı tüm dünya Adigeleri’nin izleyebilecekleri bir televizyon kanalı. Bu sayede dünyanın her yerindeki Adige’nin dili ve ulusal bilinci gelişecek, tek bir ortak dile sahip olmaları sağlanacaktır.
(*)(Marje’den alınmıştır)
Sayı : 2007 04