Uluslararası Kriz Grubu dünya çapında anlaşmazlıkları önlemek için çalışır
Abhazya: İlerleme Çareleri Kriz Grubu Avrupa Raporu No: 179, 18 Ocak 2007
Sırasıyla BM ve Rusya’nın öncülük ettiği ondört yıllık müzakere, Gürcü-Abhaz anlaşmazlığını çözmeye çok az katkıda bulundu. Yine de bazı başarılar elde edildi: ateşkes ihlalleri nadir olarak gerçekleşiyor, yerinden edilen (IDP) yaklaşık 45,000 Gürcü Gal Bölgesi’ndeki evlerine dönmüş bulunuyor, iki taraf Ingur enerji santralinin işletilmesi üzerine işbirliği yapıyor ve Abhazya’dan geçen stratejik demiryolu yeniden faaliyete geçebilir. Fakat Rus Gürcü ilişkilerindeki net kötüye gidiş ve Gürcülerin Kodor Vadisindeki riskli askeri girişimi, 2006 yılının ortalarından buyana Abhazya üzerindeki diplomasinin dondurulmasına neden oldu. Yeni bir diplomasi girişiminin bulunmaması durumunda, yeni çatışmaların olması gerçek bir olasılık. Özellikle Abhazya’nın nihai statüsüne ilişkin kilit politik sorunlarda kısa dönemde kapsamlı bir çözüme gidilmesi olasılığı düşük olduğundan, taraflar ve uluslararası arabulucular, 2007 yılında ilgilerini gerçekçi fırsatların bulunduğu alanlarda işbirliği yapmaya ve güven inşa etmeye odaklamalı.
Abhazya bağımsızlığının tanınması için ısrar ediyor ve demokratik değerler ve hukuk düzeni oluşturmakta olduğunu söylüyor, bununla birlikte uluslararası toplum oybirliğiyle onu Gürcistan’ın bir parçası olarak görüyor. Tiflis Abhazya üzerinde tam kontrolünün sağlayamamasının, devletin inşasını, ulusal güvenliğini ve ekonomik gelişimini engellediğini düşünüyor. Abhazya’dan yerinden edilen 200,000’in üzerinde kişi (İDP) Gürcistan’da gerçekten zorlu koşullar altında yaşıyor. Yıllar süren çıkmaz her iki tarafın birbirlerine karşı olan çarpık ve negatif imajını pekiştirdi. Abhazlar 1996 yılından buyana çok az ticaret veya seyahat olanağıyla ekonomik kısıtlamalar altında yaşıyor, Gürcü ordusundan ve yeni bir savaştan endişe etmeye devam ediyorlar. Diğer ülkelerle olan bağlarını güçlendirme yeteneği engellendikçe Rusya’ya olan bağımlık artıyor.
2006 Bahar’ında işbirliğini arttırmak ve uyuşmazlıkları çözmek üzere kapsamlı görüşmelerin başlayabileceğine dair iyimserlik hakimdi: taraflar 2001 Ocak ayından sonra ilk kez BM öncülüğündeki Koordinasyon Kurulu içerisinde görüşmelere kaldığı yerden devam edildi. Abhazlar “Gelecek için Çözüm Yolu – Key to the Future” belgesini sundu ve Gürcistan da “Yol Haritasını yayımladı. Fakat bundan hiçbir sonuç çıkmadı. Gürcistan’ın Temmuz ayında Kodor vadisinde özel güçlerle bir operasyon başlatmasının ardından, Abhazlar tüm müzakerelerden geri çekildi. Diplomasi dondurulmuş durumda ve tekrar başlaması için bazı teşvikler gerekiyor. Gürcistan, Rusya’nın etkisini azaltmak için müzakere ve barış gücünün yapısında değişildik öneren yeni bir strateji benimsedi. Bu önerilere Moskova ve Sohum karşı çıkıyor, Gürcistan’ın Batılı dosttan da bu önerileri güçlü bir şekilde desteklemiyor.
Ne yerel ne de genel politik ortam kapsamlı bir ilerleme için uygun olduğundan, bu rapor, en azından gelecek yıl için tek ilerleme çaresinin temel politik meselelerin müzakere edilmesinden ziyade güven inşa etmeye vurgu yapmak olduğunu savunmaktadır. Gürcistan, Abhaz tarafının güvenini ve onlara karsı olan inandırıcılığını yeniden kazanmak için çatışmaların yeniden başlamaması üzerine bir güvence vermek, ekonomik yaptırımları kaldırmak ve Abhazya’daki uluslararası faaliyetleri ve ekonomik gelişmeyi teşvik etmek gibi bir takım somut adımlar atmalıdır. Solum ise yasal bir diyalog ortağı olarak muamele görmek istiyorsa, işbirliği için daha fazla ilgi göstermelidir. Bunun alternatifi ise parlak değil.
Eğer tararlar güç gösterisi yapmaya devam eder ve görüşmelere devam etmezlerse, özellikle Kodor vadisi ve Gal bölgesinde ve bunların etrafında yeni çatışmalar olabilir.
Öneriler
Gürcü Hükümeti ve Abhaz Fiili (De Facto) Yetkililerine:
1. BM desteği altında müzakerelereyeniden başlanmalı ve uyuşmazlık bölgesindeki güvenlik sorunları ve kanuni yaptırım işbirliği üzerine yüksek düzeyli toplantılara devam edilmeli, diğer taraftan 1994’teki ateşkese tamamen uyulmalı ve saldırgan bir üsluptan ya da provokatif silahlı hareketlerden sakınılmalıdır.
2. Çatışmaların yeniden başlamaması ve Aralık 2005 metnine dayanan IDP/mülteci geri dönüşü üzerine bîr anlaşma imzalaman ve Başkan Saakaşvili ve fiili Başkan Bagapş arasında bunu onaylamak için bir toplantı düzenlemelidir.
3. 1992-1993 çatışmasından kalan sorunların üstesinden gelinmeli, uluslararası hukuk tarafından tanımlandığı sekliyle savaş suçlan soruşturulmalı, sorumlu olanlar hakkında kovuşturma açılmalı ve çatışmalara katılan fakat savaş suçu işlemeyenler için genel af yasası çıkanlmalıdır.
4. Gürcü ve Abhazlara ortak bir tarih kitabı geliştirmek için bir eğitim çalışma grubu oluşturulmalı, Gal’deki Gürcü dil okulları için koşullar iyileştirilmeli ve özellikle beşeri/sosyal bilimler alanında Abhaz dilinde daha fazla ders kitabı hazırlanmalıdır.
5. Abhazya’dan gecen demir hattını yenilemek için Karadeniz Demiryolu Konsorsiyumu kurulmalı (Rus ve Ermeni katılımı ile birlikte) ve Gürcistan-Abhazya arasındaki nakliye, iletisim ve ticareti düzenlemek için önlemler üzerinde anlaşmaya varılmalıdı
6. Gürcü Hükümetine:Kodor vadisindeki konuşlandırılan personel ve silahlan 1994 Moskova Anlaşması’na uyumlu düzeye çekmeli, buraya getirilen [Gürcistan yanlısı] sürgündeki Abhaz hükümetinin nüfuzunu azaltmalı ve Abhazya’daki yerel hükümete ya da parlamento temsilcilerine alternatif seçimler yapmaktan kaçınmalıdır.
7. Anlaşmazlığın barışçı çözümünün gerekliliğine vurgu yapan daha tutarlı ve koordineli bir politika oluşturmalı ve Sohum ile güven inşa edebilecek deneyimli bir müzakere lideri belirlemelidir.
8.Hem Gürcü hem de Abhaz tarafınca kabul edilebilir alternatifler belirleninceye kadar Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (BDT) barışı korumaya yönelik çalışmalarını sona erdirmeye yönelik çabalarına son vermelidir.
9.Abhazya üzerinde ekonomik kısıtlama uygulamaya son vermeli, havaalanı, demiryolu, liman ve diğer iletişim yollarının tekrar açılmasına izin verilmelidir.
10.Yerinden edilen kimseler (IDP) üzerinde aşağıdakileri kapsayan daha aktif bir politika benimsenmelidir:
(a) 2007’nin ilk yarısında Gal bölgesine dönüş üzerine BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) tarafından kontrol çalışmasının başlatılması için mutabakata varılmalı ve Gürcistan’daki yerinden edilen kişilerin kesin sayılan saptanmalıdır;
(b)Yerinden edilen kişiler (IDP) üzerine Ulusal Strateji taslağı ve Eylem Planı benimsenmeli ve uygulanmalıdır;
(c)Yerinden edilen kişilerin (IDP) ve bunların taleplerinin hükümet organlarında, siyasi partilerde, medyada ve STK’larda daha iyi temsil edilmesini sağlanmalıdır.
11. Abhazya’da çalışan uluslararası örgütleri desteklemeli ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Millennium Challenge Georgia Fund ve Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Kuruluşu (USAID) gibi büyük donörleri buraya daha fazla destek vermeye teşvik etmelidir.
Abhaz Fiili Yetkililerine:
12.BM sivil polisinin yerel güvenlik kapasitesini arttırmaya yardımcı olmasına izin vermelidir.
13.Gürcülerin Gal bölgesinde güvenlik ve yerel yönetim birimlerindeki oranı en az % 50’ye çıkarılmalıdır.
14.Gal’de, Sivil Toplum Kuruluşları tarafından yönetilen ve personel sağlanan, fakat Gal’ye atanan bir BM insan hakları görevlisinin uzmanlığından yararlanan bir insan haklan bürosunun açılmasını desteklemelidir.
15.Yerinden edilenlerin ve mültecilerin geri dönüşünü tehlikeye atan ev ve işyerlerinin özelleştirilmesi uygulamasını durdurmalı ve Gal dışındaki Ahhazya bölgelerine dönüş için bir strateji geliştirmelidir.
Rus Hükümetine:
- Anlaşmazlığın barışçı yolla çözümü için:
(a) Tek taraflı önlemler almayacağına dair en üst düzeyde taahhütte bulunmalı ve bunun yerine taraflarca uzlaşılan ve geniş çaplı uluslararası destek alan çözümler için çalışmayı sürdürmelidir ve
(b) Gürcistan üzerindeki ekonomik yaptırımları kaldırmalı ve yasal statüsü olan Gürcü göçmenleri Rusya’dan sınır dışı etmeyi durdurmalıdır.
BM Genel Sekreterliği Gürcistan’ın Dostları Grubu ve BM, AB ve NATO’nun Diğer Üyelerine ve Yardım Kuruluşlarına:
17. Gürcü ve Abhaz tarafları arasında güven inşa etmeyi amaçlayan projelere finansal ve teknik destek arttırılmalı ve Abhazya’da ki ekonomik gelişme ve demokratikleşme desteklenmelidir.
18.Gürcistan’daki BM Gözlemci Misyonuna (UNOMIG) yeterli fon ve personel sağlanmasına devam edilmelidir.
19.Gürcistan’ın Euro-Atlantik bünyesine daha fazla entegrasyonu için Abhazya’da güç kullanılmaması (askeri operasyonlar ya da polis operasyonları) bir koşul olmalıdır.
Tiflis/Brüksel, 18 Ocak 2007 International Crisis Group’un vveb sitesinden alınıp tercüme edilmiştir Jineps YK
Sayı : 2007 05
