Abhazya Cumhuriyeti ve Kabardey Balkar Cumhuriyeti Ulusal Şair ve Yazarı Bagrat Şinkuba 90. Doğum Günü’nde anavatan Abhazya’da düzenlenen çeşitli etkinliklerle anıldı
Abhazya Yazarlar Birliği üyesi ve aynı zamanda Jineps Gazetesi’nin de yazarı olan Hayri Ersoy’un Abhazca’dan çevirdiği “Son Ubıh” adlı eserinden de tanıdığımız yazar ve şair Bagrat Şinkuba, doğumunun 90. yılında tören, gösteri ve toplantılarla anıldı. Abhazya Devlet Üniversitesi’nde, Abhaz Kültür Evi Abny’de, Abhazya Devlet Kütüphanesi’nde, ilk ve orta dereceli okullarda yapılan ve bir hafta süren etkinliklere dünyanın çeşitli ülkelerinden Şinkuba’nın eserleri ile ilgili çalışmalar yapmış bilim adamları, yazar ve şair dostları katıldı.
Bagrat Şinkuba kimdir?
Şinkuba, 12 Mayıs 1917’de Abhazya’nın Oçamçira ilçesine bağlı Çlow köyünde dünyaya geldi. Dört kız çocuğundan sonra doğduğu için ailesinin gözünde özel bir öneme sahip olan Bagrat Şinkuba, okuma yazmayı köyünün ilkokulunda öğrendi. 1930 yılında Cgerda köyünün yedi yıllık okulunda bir yıl öğrenim gördükten sonra 1931 yılında Sohum’a geçip buradaki Abhaz Teknik Okulu’na başladı.
1935-1939 yılları arasında yine başkent Sohum’da bulunan Pedagoji Enstitüsü’nün Filoloji Fakültesi’nde öğrenim gördü. Bu okulu bitirdikten sonra Gürcistan SSC Bilimler Akademisi Dilbilim Enstitüsü’nde yüksek lisans öğrenimine başladı. Ancak tamamlayamadan II. Dünya Savaşı patlak verdi. Bunun üzerine Abhazya’ya geri dönüp bir süre öğretmenlik, ardından Kızıl Abhazya Gazetesi’nde redaktörlük yaptı. Abhazya Enstitüsü’nde ve Abhazya Yazarlar Birliği’nde çalıştı. 1943 yılında yüksek lisans öğrenimini tamamlamak için Tiflis’e geri döndü.
1945 yılında yüksek lisansı tamamlayan Bagrat Şinkuba’nın tez konusu “Abhazca’da İsim Tamlamaları”ydı. Ardından 1953 yılına kadar Gürcistan SSC Bilimler Akademisi’ne bağlı Sohum’daki Dirmit Gulya Dil Tarih ve Edebiyat Enstitüsü’nde çalıştı. Burada Abhaz dili üzerine önemli çalışmalar yaptı. 1946-1949 yılları arasında Abhazya’yı köy köy dolaşarak folklor derlemeleri yaptı. Bu çalışmaların bir bölümünü 1959 yılında “Abhaz Halk Söylenceleri” adı ile yayınladı. 1962 yılında Şalva İnalipa ve Ş.D. Şakrıl ile birlikte hazırladıkları “Nart Sasruko ve 99 Kardeşi” adlı destan yayınlandı.
1953-1958 yılları arasında Abhaz Yazarlar Birliği Başkanlığı yapan Bagrat Şinkuba, 1958-1978 yılları arasında Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı görevinde bulundu. 1978 yılından sonra ise kendini bütünüyle halkının değerlerini araştırmaya ve yazıp çizmeye adadı. Ölene kadar da Abhaz dili ve kültürü için büyük öneme sahip çalışmalara imza atan Şinkuba’nın en çok bilinen eseri ise, Ubıh halkının trajik sürgünü ile Ubıh dilinin yok oluşunu anlatan ve birçok dünya diline tercüme edilen, Türkçeye de Hayri Ersoy’un çevirisiyle “Son Ubıh” adıyla kazandırılan “Atsincörakh”tır.
Başta “Akhtarpa Şkoka – Beyaz Başlık” adlı romanı olmak üzere, birçok eseri sinema filmi ya da tiyatro oyunu olarak senaryolaştırılmış ve oynanmış olan Bagrat Şinkuba’nın şiirleri de, başta Rusça olmak üzere, bir çok dünya diline tercüme edilmiştir.
Bagrat Şinkuba 2004 yılında ardında sayısız eser ve birçok ülkede sayısız hayran bırakarak ebediyete göçmüştür.
Bagrat Şinkuba’yı Anma Haftası
Abhaz Edebiyatı’nın kuşkusuz en önemli yazarlarından biri olan Şinkuba’nın doğumunun 90. yılı nedeniyle yapılan anma etkinlikleri, Abhazya Devlet Kütüphanesi’nde düzenlenen programla başladı. Abhazya Cumhuriyeti Kültür Bakanı Nugzar Logua’nın da hazır bulunduğu ve konuşma yaptığı etkinlikte, Şinkuba’yı çeşitli yönleriyle tanıtan konuşmalar arasında şiirlerinden ve romanlarından örnekler sunuldu. 9 yaşındaki Lana Copua’nın ezberden okuduğu ve bir çobanın on üç yıl sonra sahip olduğu tek çocuğunu yanlışlıkla vurmasının trajedisini anlatan uzunca destan, tüm izleyicileri gözyaşlarına boğdu.
Etkinliğe, etkileyici sesi ile seslendirdiği Şinkuba şiirlerinden bestelenmiş şarkılarla katılan Sabua Juletta hareket kattı. Henüz 14 yaşındaki Milana Bjania’nın Şinkuba için yazdığı Apsıntüla (Abaza ülkesi) şarkısı dinleyicilerden büyük alkış aldı. Abaza dilinin yanlış kullanımlarını tiye alan tiyatro oyunu dinleyicileri bol bol güldürdü. Konuşmacılar arasında, Şinkuba’nın en önemli eseri sayılan “Son Ubıh” adlı romanını anadilinden Türkçe’ye çeviren Hayri Ersoy, Şinkuba’nın Abhaz yazınındaki rolünden bahsetti. Şinkuba gibi dili iyi kullanan yazarların anadilden okunmasının gerekliliğini vurgulayan Ersoy, Latin Alfabesi kullanılmasının diyaspoara ile ilişkileri güçlendirmede oynayacağı rol, Abhazya Devlet Kütüphanesi’nin geliştirilmesinin gerekliliği ve anadilin günlük hayatta daha yoğun kullanılmasının önemine değindi.
Bir hafta boyunca süren çeşitli etkinliklerde benzer programlar yapıldı. Abhazya Devlet Üniversitesi tarafından düzenlenen etkinlikte Şinkuba’nın eserlerinde sık sık yer verdiği sürgün süreci ön plana çıkarılırken, Hayri Ersoy da etkinliğin onur konuğu ilan edildi. Ayrıca yapılan dia gösterisinde diyaspora yaşamından kareler yer aldı. Bu dia gösterisinde Keriman Halis Ece, Çerkes Ethem, Tunuslu Hayrettin Paşa vb. diyasporamızın tanınmış simaları da unutulmamıştı. Üniversite ekibinin yaptığı Kafkas Halk Dansları gösterisi orijinal koreografisi ve coşkusuyla dikkat çekti.
Etkinliklerin odağında yer alan Abhazya Bilimler Akademisi, Abhaz Enstitüsü tarafından düzenlenen toplantıya Türkiye’den Hayri Ersoy, Kabardey Balkar Cumhuriyeti’nden şair yazar Davur Nadaev ile Bulgaristan, Hollanda, Rusya ve Ukrayna’dan ondan fazla uzman ve edebiyatçı konuşmacı olarak katıldı.
Kabardey Balkar Cumhuriyeti’nden katılan şair ve yazar Davur Nadaev, yaptığı duygu yüklü konuşmasında Bagrat Şinkuba’nın klasikleşen şiiri ‘Kofta Şkoka – Beyaz Elbiseli’ye gönderme yaparak “Benim de bir Kofta Şkoka’m vardı. Ama ne yazık ki ben ona böyle muhteşem bir şiir yazamadım. Bagrat Şinkuba bana ‘kardeşim’ diye hitap ederdi, ben de ona ‘hocam’ derdim…” diyerek Şinkuba’nın edebi yönünü vurgularken, diğer konuk yazarlar da onun şair kişiliğinin yanında tarih sahnesinden sessizce silinen “Ubıh” halkını kendilerinin ve dünyanın Bagrat Şinkuba sayesinde tanıdığını anlattılar.
Şinkuba için ayrıca, 11 Mayıs 2007’de, Sohum sahilindeki ‘Diyaspora Anıtı’ndan sadece bir kaç metre ilerideki parkta yer alan mezarı başında tören düzenlendi. Abhazya Ressamlar Birliği’nde Şinkuba fotoğrafları sergisinin gezilmesinin ardından, Abhazya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Bagapş’ın da katıldığı bir devlet töreni yapıldı. Devlet sanatçıları ve toplulukları tarafından sunulan gösterileri izlemeye, basın mensupları, politikacılar ve edebiyatçıların yanı sıra, anavatana geri dönüş yapmış birçok Türkiyeli Abaza da katıldı.
‘Anma Haftası’nın son gününde kendi köyü Çlov’da yaptırmış olduğu okul ve kültür evinde düzenlenen etkinlikler ile anılan Şinkuba’nın evi ‘Şinkuba Müzesi’ olarak ziyarete açıldı.
Muhaceret sırasında eşiyle birlikte zorla bindirildikleri gemiden kaçarak köylerine dönmüş olan dedesinin o zaman sahip olduğu evin bir kısmını koruyarak inşa edilmiş olan bu ev; bugün geleneksel metodla ince ağaç dallarıyla örülerek yapılmış hizmet evi ‘patskha’sı, direkler üzerine dikilen tahıl ve meyve ambarı ‘atsa’sı ve bahçenin ortasında yer alan asırlık çınar ağacı ile özgün bir Abaza evi örneğidir.
Bagrat Şinkuba yalnızca yazdıkları ile değil kendi yaşamında benimsediği geleneksel değerler ile de her zaman örnek alınacak, Abaza dili ve kültürünün korunmasında yaşamı boyunca yaptıkları ile halkının yolunu aydınlatmaya devam edecektir.
Sayı: 2007 06
