Önsöz
Ulusların, uzun geçmişlerini, yaşayış biçimlerini ve nelerle uğraştıklarını, geleneklerini, neler düşündüklerini, olayları yorumlama biçimlerini, amaçlarını ve dünya görüşlerini ortaya koyan ilginç söylentileri vardır. Bu söylentiler, her ne kadar birer yazılı tarih öneminde olmasalar da, Karl Marks’ın dediği gibi, gerçekçi yanlar taşımaları ile, ulusların geçmişlerinin aydınlanmasında birer “ayna” görevi görürler. Bu tür söylentilerden Adıgeler’de bulunanlara “Nartlar” adı verilir. Nartlar, Kırgızlar’ın “Manas”, Kalmuklar’ın “Cangar” ve Ermeniler’in “David Sasun” destanları gibi dünya kültürünün zenginleşmesinde büyük bir yer tutar.
Nartlar’a ilişkin şarkı (орэд-uered) ve öyküler (хъишъэ-xhice) yeterince derlenip yayınlanabilse, yazılı bir tarih bırakmamış olan Adıge halkının tarihinin aydınlanmasında büyük bir görevi yerine getirmiş olacaktır.
Adıge destanının bütün tekstlerinin derlenip toplandığını, halk arasındaki varlığını, genişliğini ve zenginliğini gösterecek ve tam bir bilgi sunacak bir yayının ortaya konulduğunu söylemek olanaksızdır. Bu nedenle uzun yıllar boyunca derlenebilen Nart şarkı ve öykülerini yedi ciltte toplanmak üzere yayınlamayı kararlaştırdık.
Ciltlerimize alınan tekstler, daha çok Adıgey, Kıyıboyu Şapsığ, Kabartay-Balkar ve Karaçay-Çerkes bölgelerinden derlenmiştir; ayrıca dış ülkelerden (Suriye, Ürdün, Lübnan, vb) derlenenleri de bunlara kattık.
Askerbiy Şorten ve Zıramuk Kardenğuş (Къэрдэнгъушl Зырамыку; Qardenğucv Zıramıku), Nart destanı parçalarının derlenip yayınlanmasında uzun yıllardan beri çaba gösterenlerin başında gelmektedirler.
Adıge Nart söylencelerini yayınlamak üzere harekete geçtiğimizde, izleyeceğimiz yol konusunda uzman bilim insanlarına danıştık. Eldeki parçalar SSCB (Sovyetler Birliği) Bilimler Akademisi’ne bağlı Dünya Edebiyatını Araştırma Enstitüsü’nde görüşüldü, enstitünün bilim insanları bize yardım ettiler, yol gösterdiler. Ayrıca Gürcistan Bilimler Akademisi üyelerinden Prof.M.Y.Çikovani de bize çok yardımcı oldu.
1946-68 yılları arasında Nartlar’a ilişkin Adıge söylencelerini derleyip toplayan ve onları yedi cilt halinde yayına hazırlayan, giriş bölümünü, parçaların kimlerden ve nasıl derlendiğini, ozanlarımız ile söylentileri yazdıran öykücülerin kısa yaşam öykülerini yazan da dilbilimleri çalışanı Asker Hadeğal’dir (Хьадэгъалlэ Аскэр;Hadeğalve Asker).
İlk ciltte şöylesine bir sıralama izlenmiştir: ”Önsöz”ün ardından geniş bir açıklama biçiminde “Nartlar” başlıklı giriş bölümü gelmektedir. Bunu ayrı ayrı “parçalar” (tekstler) izlemektedir. Ardından notası da verilen şarkılar (oрэдышъо- ueredıcue) verilmektedir. En sonunda da “Şarkıcılarımız ve Öykücülerimiz” ile “Kaynaklar” adlı bölümler bulunmaktadır.
İkinci ciltte ise, Kabartay-Balkar ve Karaçay-Çerkes cumhuriyetlerinde (ç.n.) kullanılan Kabartay edebiyat dili ile yazılmış “Adıge Nartları” başlıklı bir inceleme yer almıştır.
Böylece “Nartlar” adı verilen Adıge söylenceleri, değişik söyleniş biçimleriyle, olduğu gibi ve her şeyiyle, yedi (şimdi sekiz-ç.n) cilt halinde, bilimle uğraşan ve halk kültürüne ilgi duyan herkese sunulmak üzere ilk kez Adıge Bilimsel Araştırma Enstitüsü tarafından yayınlanmaktadır.
Adıge Bilimsel Araştırma Enstitüsü
Maykop,1968
Sayı : 2007 07
