2006 yılında Rusya Federasyonu (RF) Devlet Başkanı Vladimir PUTİN tarafından imzalanan, RF’nin ülke dışındaki soydaşlarının RF’ye dönüşlerini özendirici bir kararname (ukaz), RF’nin alt yönetim birimlerine (region), bu arada bu alt birimlerden biri olan Adıgey Cumhuriyeti’ne de (AC) gönderilmişti. Kararname üst yazısında, her bölgenin RF dışındaki soydaşlarının dönüşü ile ilgili kendi programlarını hazırlayıp Federal Merkez’e göndermeleri istenmişti. AC de, kendi soydaşlarının dönüşüne ilişkin kendi programını hazırlayıp 2007 yılı başlarında Moskova’ya, RF Hükümeti’ne göndermişti. Bir süre önce söz konusu kararname yasalaştırıldı. Ancak yasanın Adıgeler açısından pek bir anlam taşımadığı; RF dışında (Kazakistan, Kırgızistan, vd. ülkelerde) kalmış olan eski Rusyalı (Rus) nüfusun RF’ye dönüşü için çıkarıldığı anlaşılmaktadır.
Söz konusu federal yasa ve dış ülkelerdeki Adıgeler’in dönüşü sorunu, AC Devlet Meclisi- “Khase”‘nin (Xase), yaz tatili öncesi yapılan son basın toplantısında da dile getirildi. Sorulan bir soru üzerine AC Devlet Meclisi-Khase Başkanı Ruslan HACEBIYEKO (Hadjebıyeqo) ile iki milletvekilinin yaptıkları açıklamaları Adıge maq gazetesi muhabiri Nurbıy SEHUTE’nin kaleminden sunuyoruz:
Soru: Önümüzdeki günlerde Adıgey’de toplanacak olan Dünya Ekonomik Forumu hazırlık çalışmaları içerisindesiniz. Bir süre önce de, Adıgeler’in yoğun olarak bulundukları bazı dış ülkelerde bulundunuz. Oralardaki Adıgeler’in Adıgey’e geri dönme konusundaki görüşleri nedir, ne diyorlar?
Ruslan HACEBIYEKO: İşlemlerin yavaş yürümesinden, bürokratik engellerden yakınıyorlar. Bu yakınlarda kabul edilmiş olan federal yasa da bizim açımızdan yeterli değil, senatörlerimizle Devlet Duması milletvekillerinin yardımlarıyla söz konusu yasada bazı düzeltmeler yapılmasını isteyeceğiz. Bunun için soydaş cumhuriyetler* de bizi desteklemeliler. Bu işi başarabilirsek, bir düzelme olacaktır.
Asker ŞHALAHO: Adıgeler’in dönüşü konusu, ‘Dönüş Günü’ geldiğinde anımsanan bir konu. Şunu söylemek istiyorum; RF düzeyinde tahsis edilmiş olan 50 kotadan bir tanesi bile Adıgey’e verilmedi. Bu durum, Adıgeler’in dönüşü işinin RF’de dikkate alınan bir şey olmadığını gösteriyor. Oysa RF’de, Ruslardan sonra dışarıda en çok soydaşı bulunan topluluk biziz. Ayrıca dönenler denildiğinde, biz de sadece Kosova’dan dönen Adıgeler’i biliyoruz, Kosovalılar arasında bile hala evsiz olan birkaç aile var, bunlar çocuk yetiştirme yurtlarında barındırılıyorlar. Geçenlerde, bir konut Kosovalı bir Adıge ailesine verilmek üzere iken, el çabukluğu ile bir başkasına kaydırılıverdi. İkinci uygulamanın da farklı olacağını sanmıyorum.
Yur VIDIÇ’EKO (Vıdıkveko): Birkaç yıl önce dönen Adıgeler’e ilişkin bir cumhuriyet yasası çıkartmıştık, yararlı da olmuştu. İlk dönen Adıgeler’in uyumu ve çocuklarının yüksek öğrenime hazırlanmaları konularında yardımcı olmuş, olumlu sonuçlar da almıştık. Asker Şhalaho’nun dediği gibi, Dönüş Günü geldiğinde süslü sözler söyleniyor, ama sözden öte bir şey yapılmıyor. Dönenlerden bazıları konut istiyorlar**. Dönenlere ilişkin ilk yasa kadük (iş görmez) olunca ikincisini çıkardık, ama iş artık çok ağır yürüyor. Bu nedenle dönüş işine şimdikinden daha etkili çözümler aramalıyız.
Kaynak: Adıge maq, 25.07.2007 (internet)
Çev.: Cevdet Yıldız
*Karaçay-Çerkes ve Kabartay-Balkar Cumhuriyetleri-ç.n.
**1989-2003 yılları arasında Adıge olmayan 155.400 nüfus, konut bulunup Adıgey’e yerleştirilebildiğine göre (bk.Nart dergisi, Ankara, 2003, s: 36, s.86), bir avuç Adıge ailesi için yer bulunamaması, anlaşılır bir şey değildir-ç.n.
(Not: Alt çizmeler çevirmene aittir.)
Sayı : 2007 09