Adıge Halk Danslarının Karakteristik Yapıaı İçinde Adıge Kadının Yeri

0
472

Fulya Yılmaz 

Kafkas Halk Dansları Eğitmeni 

 

Uzak dağların ardından duyulan akordeon nağmelerinin gururlu yüzlerdeki yansıması… 

Yüzlerce yıllık bir kültürün motif motif işlendiği bir gelenek: Danslarımız… 

Bir toplumun kendini anlatabilmek için seçtiği birçok yol vardır. Sanat da bu anlatma ve anlaşılma isteğinden doğan estetik, değer ve üretme kavramlarıyla bütünleşmiş bir olgudur. İnsanı, toplumu iyi anlatan bir eser kalıcı olmayı hak eder. 

Bir kültürü en iyi ifade eden, zamanların ötesine taşıyan sanat türlerinden biri de danstır. Halk dansları toplumun yaşam anlayışını, toplumsal ilişkilerini, ülküsünü ortaya koyar. Toplumun genel görünümü içinde ortak anlayışın bireylerdeki yorumlanışı da görülür. 

Kafkas halk danslarında kadın ve erkek bir arada dans eder. Bu, yaşamdaki eşitlik ve paylaşımın bir işaretidir. Erkek figürlerindeki sert ve çevik tavırların -zıttı gibi düşünülse de- zarafeti vardır ve özellikle erkek eşini dansa davet ederken, selamlarken ve yerine bırakırken; ayrıca toplu danslarda ona eşlik ederken uyması gereken tüm saygı kurallarına riayet eder ve bunu bir zorunluluk olarak değil, isteyerek yapar. Dans figürlerinde dahi görülen bu ince, iltifatlı ve onurlandırıcı tavırlar toplum anlayışının sadece küçük bir kesiti olmakla birlikte, kadına verilen değeri anlatır. 

Adıge halk danslarında oyunların parmak ucunda yükselerek oynanması, zarif mimikler ve baş hareketleri, hafif tebessüm, ellerin yumuşak ve hafif hareketleri, gövdenin her zaman dik oluşu gibi dans kuralları Adıge kadınını; inceliği, ölçülü davranışları, şefkatli ve prensipli yapısını sembolize eder. Bu karakterin yansıtılmadığı bir dans beğenilmez, zira bu sadece bir dans değil inceliklerle işlenmiş bir kültürün temsilidir. Adıge halk dansları bu kültürün bir parçası olmakla beraber bu kültüre karşı büyük bir sorumluluk taşımaktadır. 

Adıge kadını ailede büyük öneme sahiptir. Ev düzeninin sağlanması, çocukların yetiştirilmesi ve kararların alınmasında söz sahibidir. Ailede genç kızlar ise el üstünde tutulur. İnsanlığa yaraşır ölçüde bir özgürlüğe sahiptirler. Davranışlarıyla, yetenekleriyle, çalışkanlıkları ve zarafetleriyle kendilerine verilen değeri haklı çıkarırlar. Dansta erkeğin sağında oluşları bu anlamda hayattaki yerlerini temsil eder. 

 ‘Kafe’deki ağır, ‘tlepperruj’ ya da ‘wuic’teki hızlı ve akıcı hareketlerde dahi bedenler dik, eller zariftir. Kadın kostümlerindeki doğadan alınmış motifler dirseklerden aşağı sarkan geniş kol parçaları, beli kavrayan madeni ve işlemeli kemer, aşağı doğru genişleyen eteklerin uçlarında dahi bulunan işlemeler zengin bir çeşitlilik sunar. Kadın başlıklarının yüksekliği, desenleri ve uzun tülü asaletin sembolüdür. 

Dansların karakteristik yapısı, kostümlerdeki itina, bu toplumda kadına verilen değeri dans diliyle ifade eder. 

Danslar kendini tüm bu sözlerin yerine anlatır aslında. Bazen anlaşılmak, tanınmak için konuşmak gerekmez. Danslar çok şey anlatıyor… 

 

Sayı : 2007 10