Abazalığın abazacasız olmayacağını bilmemiz gerekiyor – Anadilini biliyor musun?

0
484

Abhazya Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi Gazetecilik Bölümü’nden Elena Kutarba’nın öğrencilerle yaptığı ve Abhazya Resmi Gazetesi’nin (Apsnı) 19 Temmuz 2007 sayısının 6. sayfasında yayınlanan röportajı Ajıba Faruk’un çevirisi ile veriyoruz.

 

Abazaca konusunda gençlerimizin görüşleri

Bugün Abhazya’nın her yerinde Abazaca çok az kullanılıyor. Abazaca konuşanlar da cümlelerinde birçok Rusça kelime kullanıyorlar. Bu sorun bizim en önemli sorunumuz. Dilimiz niye hızla kayboluyor? Ana dilimizle konuşmak niye bize zor geliyor?

Bu sorunun gençleri pek ilgilendirmediğini gördüğüm için, ilgilerini Abhazcaya çekmeye, bu sorunun asıl bizim sorunumuz olduğunu anlatmaya çalıştım. Her şeye rağmen bütün suçun gençlerde olduğunu söyleyemeyiz. Atalarımıza okulda Abazaca öğretilmediği gibi, konuşmaları da yasaktı. Ama onlar dilimizi kaybetmedi.

Ben o dönemi yaşamadım ama dilimizin yok edilmesi için neler yapıldığını yaşlılardan dinledim. Her şeye rağmen, atalarımız o zor şartlarda bile dillerini öğrenip konuşuyorlardı. Onların kaybetmeden günümüze kadar getirdiği ana dilimizi biz niye kaybedelim?

Bu konuyu bazı gençlerle konuştum. İşte anlattıkları:

Asmat, 17 yaşında, bayan

Yaşlılar bu sorunun suçlusu olarak bizi görüyorlar. Abazacanın, bizim konuşmamamız yüzünden yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kaldığını söylüyorlar. Ama ben bu görüşe katılmıyorum.

Bizim ayrıca Rusça eğitim veren okullarımız var. Çünkü Abhazya’da Abazaların dışında başka halklar da yaşıyor.

Abazaca eğitim veren okullarımız da var. Ama bu okullarda Rusça da eğitim veriliyor. Ben de böyle bir okulda okuyorum. Açıktır ki Rusça bölümünde okuyanlar, Abazaca bölümündeki bizlerin gördüğü Rusça dersi gibi Abazaca dersi okumuyorlar.

Her ders saatinin sonunda 5 veya 15 dakika dinlenme zamanımız var. Okuldaki bütün öğrenciler aynı anda teneffüste bu alışkanlıkla kendi aramızda da Rusça konuşuyoruz.

Bana göre bu sorun önemli.

Amra, 18 yaşında, bayan

Bu sorun çok önemli, sebepleri de çok ama ben bir yönüne değinmek istiyorum.

Biz Abazacayı okulda öğrenmeliyiz. Fakat bazı aileler Abaza okulları dururken çocuklarını götürüp Rus okullarına yazdırıyorlar. Abazaca dili dersinin dışında kulağımıza bir kelime bile Abazaca girmiyor. Öğretmenimiz dersin yarısını Abazaca, yarısını Rusça konuşarak sürdürüyor. Ders dışında bizimle Rusça konuşuyor. Yaşlılarımız Rusça’da ısrar edince biz de onlara uymak zorunda kalıyoruz. Abaza dili ve edebiyatının dışında bütün derslerimiz Rusça ile öğretiliyor. En azından (Abaza tarihi) dersini Abazaca okuyor olsak; onun bile çok faydası olmaz mıydı?

Fatima, 17 yaşında, bayan

Biz Rusça konuşmaya alıştık. Abazaca konuşurken farkında olmadan Rusça konuşmaya başlıyoruz. Ancak köyde ninelerimiz ve dedelerimizle konuşurken kendimizi Abazaca konuşmak zorunda hissediyoruz. Çünkü onlarla Rusça konuşamıyoruz. Şehirlerde Abazaca çok az konuşuluyor. Çünkü bu dili bilmeyen değişik halklar yaşıyor. Onların yanında, kendi aramızda bile Rusça konuşmak zorunda kalıyoruz.

Bu sebepten Abhazya’da devlet dili Abazaca değil, Rusça’dır diyebiliriz.

Ayrıca Rus dilini bilmeyenin yüksek okullara girmesi imkansız. Çünkü Filoloji Fakültesi’nin Abazaca Bölümü dışında Abazaca eğitim hiçbir fakültede yok. Bu sebeple ana dilimizden daha çok yabancı dil öğrenmek zorunda kalıyoruz. Bu sebeple Rusça eğitim veren okullara giriyoruz.

Esma, 18 yaşında, bayan

Ben Abaza olduğum halde Abazaca konuşamıyorum. Anlamadığım halde, zaman zaman “konuşulanları anlıyorum” diyorum.

İlerde Rusça öğrenmekte zorluk çekmemem için ailem beni Rus okuluna yazdırdı. Abazaca için ise “O, bizim evde, kendi aramızda kullandığımız dil. Nasıl olsa öğrenir” diye düşündüler.

Rus okuluna yazıldıktan sonra daha çok Rusça konuşmaya başladım. Eve gelince, evdekiler benimle Abazaca konuşurken ben onlara Rusça cevap veriyordum. Annem başa çıkamayınca, o da benimle Rusça konuşmaya başladı. Böylece Rusça’yı anadilim yaptım. Şimdi pişmanım. Abazaca konuşmayı çok istiyorum ama bilmiyorum. Artık öğrenmek de zor geliyor. Günlük konuşmalarda da Abazacaya hiç ihtiyacım olmuyor. Artık benim anadilimi bilmiyor olmamın suçlusunun kim olduğunu siz düşünün.

Milana, 17 yaşında, bayan

Günümüzde gençlerin Abazacadan çok Rusça’ya yöneldiği doğru. Çünkü her taraftan kulağımıza Rusça geliyor. Şimdi Rusça bize daha yakın. Abhazya’ya gelen Rus turist sayısı her gün artıyor. Onlarla Rusça konuşuyoruz. Okulda ise bütün dersleri Rusça işliyoruz. Rusça bilmeyen yüksek okullara giremiyor.

Ayrıca Abhazya’da Abazaca bilmeyenlerin sayısı çok.

Görüşümü bir örnekle açıklamak istiyorum.

Bir ailede nine Abazaca bilmiyordu. Torunları ile Rusça konuşuyordu. Bu sebepten torunları Abazaca öğrenemedi. Arkadaşları ile de Rusça konuşmaya başladılar. Böylece herkeslen kalmadı. Bizim durumumuz da buna benziyor. Kendi aramızda da Rusça konuşuyoruz.

Konstantin, 17 yaşında, erkek

Benim ismim Rus ismi ama ben Abazayım. Abazalığımla övünüyorum. Ben küçükken savaş çıktı. Bu sebeple biz anavatanımızı terk ederek Rusya’ya gittik. Rusya’dan döneli 4 sene oldu. Bu dört senede Abazaca’yı öğrenmeye çalıştım ama öğrenemedim. Anadilim, benim için bir “yabancı dil” olmuştu. Zaman zaman “Abazayım” demeye utanıyorum. İleride öğrenebileceğimi düşünüyorum. Çünkü bunu çok istiyorum. Abazaca’yı ben de arkadaşlarım gibi konuşmayı arzuluyorum. Deneyimlerimden şunu öğrendim: İnsan anadilini eğer çocukluk yıllarında öğrenmezse daha sonra öğrenmesi zor. Hatta mümkün değildir. Ayrıca Abazaca zor bir dil. Kolay kolay öğrenilmez.

Copua Marina Siba – Yıpha, Öğretmen

Abazacayı öğrenebilmek için ailede bu dille konuşuluyor olması gereklidir. Ayrıca çocuklarla gençlerin aralarında Abazaca konuşmaları da çok önemlidir.

Bazı aileler Abazaca’nın okullarda öğretilmesinin gerekli olduğunu düşünüyorlar. Kuşkusuz okulda da öğretiyoruz. Ama eğer evde konuşulmuyorsa, okulda öğrenilen Abazaca unutulur.

Ayrıca okulda yalnız ‘Abaza Dili ve Edebiyatı’ Abazaca okutuluyor. Eğer başka ülkelerde olduğu gibi bizde de diğer derslerin de Abazaca’ya iyi çevirileri olsaydı çok iyi olurdu ama bizde böyle bir malzeme yok. Ben çocuklara okumaları için Abaza edebiyatı ile ilgili kitaplar veriyorum. Şimdi çocuklar tatilde. Okul dışında da okumalar düzenliyorum. Okuduğu kitaplar çocuğun birçok yeni kelimeler öğrenmesini sağlar. Öğrendiği bu kelimeler günlük konuşmalarında kendisine yardımcı olur. Rahatlıkla dilini kullanmasını sağlar.

Yaptığım bu röportajın dışında aynı konuda kendi görüşlerimi de belirtmek istiyorum.

Dilimizin henüz yeteri kadar devlet dili olduğu söylenemez. Devlet bu konuda gereken ilgiyi göstermelidir. Abazaca’nın gelişmesi için önce devlet kuruluşlarının bu konuda duyarlı olması gerekir.

Ortaokullar dahil, okullarımızda Abazaca gerektiği gibi işlenmiyor.

Yeterince ilgilenilmediği taktirde dilimizin yok olacağı açıkça gözüküyor. Abazalığın Abazacasız olmayacağını bilmemiz gerekiyor.

Evlatlarımız Abazaca’yı bırakıp başka bir dille konuşalım diye mi şehit oldular.

 

Bu yazıyı Türkçeleştirenin bir sorusu.

Abhazya’nın kalabalık bir şehrinde kimseye sormadan, sadece duyduğum konuşma seslerinden Abhazya’da olduğumu anlayabilir miyim?

 

Sayı : 2008 01