Abhazya’da bir köy: OTAP (UATAP) – II. Bölüm

0
478

1992-93 Gürcistan – Abhazya Savaşı

19 Ağustosta (savaşın 6. günü) Otap köyünde 120 kişilik bir savaşçı grubu toplandı. Bunlardan 70’i Otap köyü kökenliydi. O grubun komutanı Afganistan’ da savaşan Kızıl Yıldız madalyalı Mirap Kişmarya idi. Grubun merkezi Otap oldu. Abriskil mağarasının önündeki turistik kompleksi merkez yaptılar. İhtiyaçlarını köylüler karşılıyordu.

22 Ağustosta Mirap Kişmarya Clov’daki toplantıya katıldı. O toplantıya Clov, Muk, Thina ve Otap köylerinden temsilciler katıldı. Savaş taktikleri konusunda anlaşmazlıklar oldu. Mirab’ın görüşünde olanlar onunla birlikte Otap’a döndü. 23 Ağustosta Otap’a gelen tüm köprülerin altına mayınlar kondu. Ve nöbetçiler yerleştirildi.

28 Ağustosta anayola yakın köylerden 500 kişiden fazla Abhaz, Otap’a sığındı. İçlerinde yaşlılar, çocuklar vardı. Yaşlılar, ‘Clov’dan Otap’a gelirken 4 yerde kontrolden geçtik, çok iyi organize olduk’ diye  seviniyorlardı.

21 Ağustostan sonra, Otap askeri merkezinde analitik bilirkişi olarak Ladiko Adleyba görev aldı (bu bilgileri yazan). Otap köyünde el gazetesi çıkartıyordu. Savaşta, Otap’tan 16 kişi şehit oldu, 2 kişi kahramanlık ödülü aldı. Kahramanlık ödülü alanlar; Viktor Adleyba, Zaza Vovba(savaşta öldü). Leon madalyası alanlar Enver Adleyba, Mimoza Adley-pha, Beno Adleyba (öldü), Toto Copua, Aleg Kupra-Copua, Otar Adleyba, İndiko Adleyba, Nugzar Adleyba, Vladimir Adleyba, Zurab Adleyba(ölmüş), Rudolf Adleyba(öldü), Suram Adleyba, İgar Adleyba.

 

Otap Köyünde Eğitim

1916 yılında Canım mahallesinde cami-okul açıldı. Bu okul kestane ağacından yapıldı. Üçüncü kat ezan okuma yeriydi (minare vardı). Sadece Otap halkı tarafından değil, birkaç köyün yardımıyla yapılmıştı. Otap, Thina, Arasazıh, Clov, Cigerta halkları yardım etti. Bu cami-okulu gündeme getiren ve inşaatı organize eden Mahmut Ebırham Adleyba idi.

Devrimden sonra 1935’ de okul kapatıldı. Mahmut Adleyba hapse atıldı. Nestor Lakoba’nın yardımıyla hapisten çıkartıldı. 1936’da Mahmut’un tüm hayvanları ve mallarının Kalhoz’a verilmesine karar verildi. O zaman Mahmut Adleyba; tüm hayvanlarını toplayıp Sohum’a Nestor Lakoba’ ya getirdi. ‘Kendi emeğimle büyüttüğüm şu hayvanları bu şeytanlara vermek istemiyorum. Sana veriyorum, nereye gerek görürsen oraya ver’, dedi. Nestor Lakoba ‘Ben sağken sana kimse dokunamaz’ diyerek ona bir kağıt verdi ve köye gönderdi. 1937 yılında Lakoba, Beria  tarafından zehirlendi. Mahmut’a da malları alınmak üzere devlet görevlileri gönderildi. Görevlilerin geldiği sabah Mahmut Adleyba ölmüştü. Görevliler ilk önce inanmadılar, cenazeyi görünce inandılar. 1937 yılında cami söküldü, malzemeleriyle 8 odalı ortaokul yapıldı.

1927’ de üç tane ilkokul açılmıştı. Bunlar aynı binada değil, evlerin içindeydi (evin belirli bir bölümü). Bir tanesi Çına Adleyba’nın evindeydi. Öğretmenler Sangulya İrot (Clov’dan), Kamanda Kamkiya (Clov’dan), Tavaz Kustniya (Atara’dan). Branba mahallesindeki okulun öğretmenleri Cemal Copua, Cunka Didiguri (Ktol’dan), Şukur Adleyba. Caliya- rhu mahallesi okulundan öğretmenler Kuçır Copua, Stephan Copua (Clov’dan). Stephan Copua büyüklere de okuma yazma öğretiyordu.

1937 yılında cami-okulun malzemeleriyle ortaokul yapılmasını organize eden Karbey Adleyba idi. Sohum’da öğretmenlik okumuştu. 1941’ de köy meclisi başkanı (muhtardan büyük bir statü) oldu. 1942’de kendi isteğiyle 2. Dünya savaşına gitti. ‘Kardeşlerimin ölüm kağıtları gelirken ben burada oturamam’, demişti. Savaşa gittikten sonra sadece iki mektup gönderdi. Sonra öldüğü haberi geldi, ama nerede öldüğü, nereye gömüldüğü belli değil.

Ondan sonra ortaokulu Speridon Adleyba çalıştırdı. Başarı ödülü vardı. Öğretmen olarak Coca Adleyba çalıştı. Coca 2. Dünya avaşında savaşmış, Kızıl Yıldız madalyası almıştı. Sakua Adley-pha da öğretmenliği boyunca bu okulda çalıştı. 2002’de emekli oldu. Okulda dans ve şarkı ekibi kurdu. Kurduğu ekipler yurtiçi yarışmalarda hep başarılı oluyordu. Şalodya Vovba (1931-1993), coğrafya öğretmeniydi. Bir dönem okul müdürlüğü yaptı. Onun müdürlüğü sırasında 1964’de tek katlı betonerme bir okul yapıldı. Okul artık 11 yıllık tam okul oldu. 1986’ da şimdiki iki katlı okul yapıldı. 1990’ da okul müdürü olarak Enver Adleyba (1952-2001) çalıştı. Okulun içinde küçük bir etnoğrafya müzesi açtı. İki kitap yayınladı. 1995’ de çıkan kitabı Adleyalar’ın sülalesiyle ilgiliydi, diğeri 2001’de folklor içerikli bir kitaptı.

 

Otaplı Tanınmış Kişiler

Boris Adleyba (1931-1990): Politikacaydı. 10 yıl boyunca Abhazya Cumhurbaşkanlığı yaptı. Babasının tek oğluydu. Ailesi Oçamçira’ya taşındı. Ortaokula gelince çok hareketli olduğu için Otap’a geri gönderildi. Otap’da amcasında kaldı. 1948’de liseyi bitirdi. (Çevirmenin notu: 1989’da Lıhnı’da halk ayaklandı, Gürcistan’dan bağımsızlık istedi. Gürcistan’a ve Rusya’ya halk mektubu yazıldı. Boris Adleyba girişimi destekledi ve mektubu imzaladı. Bu olayın hemen ardından Cumhurbaşkanlığından alındı.)

Anton Adleyba (1917-2000): Sadece Otap için değil tüm Abhazya için çalışan vatansever biriydi. Bilim adamı, eğitimciydi. 2.Dünya Savaşı’nda Leningrad’da askeri savcıydı. Üniversiteyi Leningrad’da okumuştu. Abhaz-Gürcü meselesindeki politik görüşlerini hiçbir zaman saklamıyordu. Kruçev (Stalin’den sonraki Sovyetler Birliği Cumhurbaşkanı) döneminde sistem biraz daha gevşekti. Anton Adleyba o fırsatı kullanarak politik kadrolarda Abhazlar’a iş verilmesini sağladı. Abhazya için iyi düşünen kişilere görev verilmesine öncülük etti. İki oğlu vardı. Biri Dima Adleyba tarihçiydi, Gürcü-Abhaz savaşında Leon madalyası aldı, 2000 yılında bir kazada öldü. Diğer oğlu Astamur Adelyba bir dönem Gençlik ve Turizm bakanlığı yaptı.

Culyetta Adley-pha: Moskova’da filoloji konusunda doktora yaptı. Profösör oldu. Halen Moskova’da çalışıyor.

Tarash Copua (1873-1984): Nartaa ekibinin (yaşlılar korosu) solistiydi. Macaristan’da Dünya Etnoğrafi Festivali’nde büyük ödül almışlardı.

Toto Copua: Besteci, şarkıcıdır. Dimitri Gulya kültür ödülü almıştı. Gürcü-Abhaz savaşında Ayayra isimli bir ekip kurdu. Savaş ve kahramanlık şarkıları yazdı. Savaştı, Leon madalyası aldı.

Diana Vov-pha: Ressamdır. Halen Moskva’da oturuyor.

Boris Bagateliya: Güreşçiydi. Sovyetler Birliği’nin sporcularından biriydi. Gürcü- Abhaz savaşından sonra kurulan özel bir askeri birlikte komutanlık yaptı.

Otaplı ordu mensupları: Viktor Adleyba (1885-1986). Şali Adleyba (SSCB’ de albaydı). Konstantin Adleyba (İçişleri Bakan Yardımcısıydı). Rudik Adleyba (albay, emniyet güçleri denetimcisi); Gürcü-Abhaz Savaşında Tkorçal’a İçişleri Bakanlığı’nın görevlisi olarak gitti. Suliyko Adleyba (yarbay, emniyet müdürü yardımcısı). Bislan Adleyba (albay, halen Gagra Emniyet Müdürü. Viyanor Adleyba (albay). Anti Adley-pha (yüzbaşı, halen Pasaport Dairesi Başkan Yardımcısı). Poça Adleyba (albay, emekli). Melton Adleyba (1890-1974); Güney Kafkasya Demiryolları başkanıydı, oğlu Konstantin Adleyba albay rütbelidir, İçişleri Bakanlığı’nda çalışıyor.

 

Bugünkü Otap

Sohum’a 70 km uzaklıktadır. Otap köyü şu an 60 hane ve 219 kişidir. 63 öğrenci vardır. Eskisi gibi tütün, çay gibi ürünler üretilmiyor. Hane halkları kendi tarlalarında çalışıyor. Dört yılda bir Adleya ve Leyalar sülale toplantısı düzenleniyor.

1980 li yıllarda yapılan asfalt yol hala kullanılıyor. Sohum’a günde bir kez otobüs seferi vardır. Otobüs şöförü İndika Adleyba’ dan da bahsetmek gerekiyor. Savaş sonrası dönemde halka çok yardımcı olmuş, her konuda yardımlarına koşmuştur.

Şu anda okuldaki öğrenci sayısı gittikçe azalmaktadır. Okulun geleceğini düşünmek şu anda zordur. Öğretmenler; Semyon Adleyba (okul müdürü) savaştan önce Tkorçal’da devlet memuruydu. Köyde öğretmen açığı olunca öğretmenliğe dönerek Otap’da görev aldı. Müdür yardımcısı Valiko Vovba Ukrayna’da mühendislik okudu. Diğer öğretmenler; Sibuli Adley-pha, Alla Çıc-pha, Hatuna Adley-pha, Mança Adleyba, Diana Vov-pha.

Abriskil mağarası normalde kapalı duruyor. Yaz mevsiminde çok az turist geliyor. Mağaranın önündeki turistik kompleks kullanılamayacak durumda.

Yazan: Ladiko Adleyba

Çeviren: İrma Adley-pha

 

Sayı : 2008 04