Yamçı – Aralık 1975
anayurttan – anayurda bir konuk
Röportaj: Necdet Hatam
HADAĞATLE ASKER
–Hatam N. — Çocukluğumuzda yaşlılarımızdan duyduğumuz kimi woredlerin en az Grek mitleri kadar önem taşıdığını haykırdınız dünya sanat ortamına. Bu konuya eğilmeyi ne zaman, nasıl düşündünüz?
–Hadağatle A. — 1946 yılından beri. O yıllarda Enstitü’nün Tarih-Edebiyat bölümünde görevliydim. Kafkasya’ya ilişkin kitapları inceliyordum. Sovyet aydınlarından P. Wuslar’ın bir yapıtında “Çerkeslerin İliada, Odessia gibi Nart’lara ilişkin Eposları var. Ama onlar çabucak bir araya getirilebilir mi? Getirilebilir. Ancak onları derleyeceklerin stenograftan öte, ozan olmaları, etnografyayı iyi bilmeleri gerekir” tümcelerini okuyunca dedemin söylemiş olduğu woredIeri anımsadım. Üç yaşlarında iken beni komşu kasabanın pazarına götürür güzel ayakkabılar alırdı. Beni sırtına alıp Pşıze nehrini geçerken;
“Söyle koçum
Savsurukhue Khan’m
Savsurukhue ışığım”
diye başlayan woredler söylerdi. Onları bana da yineletir, ezberletirdi. Ancak “her şeyi bilen” dedem de ben de bu bölük pörçük sözlerin dünya kültüründe büyük payı olan Adığe Yiğitlik Eposundan, Nartlardan olduğunu bilmiyorduk. Yapıtta okuduğum tümceler anılarımla birleşti ve beni araştırmaya yöneltti.
–Çalışmalarınızı kısaca tanıtır mısınız?
–Derlemeleri tek bir cilt olarak yayınlamayı düşünmüştüm önceleri. Ancak burada topladıklarım Suriye, Ürdün ve İsrail’den gelenlerle birleşince derleme dosyası çok kabardı. Öğrencilerimin, öğretmen arkadaşlarımın da büyük yardımları oldu bu konuda.
Derlemelerin tümü yedi cilt oldu. 1968’de Mıyekuape’de çıktı. Metinleri Adıgece’nin her diyaleğinde söylendiği gibi aktardık. Literatür dilleriyle de önsöz yazdık, giriş sunduk. Tamamı 705 tekst, 50 bölüm oluyor. Anlatan, yazıya aktaran, söylenen yer ya da alındığı kitap belirtiliyor. Anlatıcıların en ünlülerinin yaşam öykülerini, fotoğraflarını da verdik, kimi woredlerin de notalarını. Yedinci ciltte Rusça, İngilizce, Fransızca özet verdik.
–Bu ciltlerle Nart Efsaneleri tamamlanmış sayılabilir mi, ne dersiniz?
–Bu yedi ciltle Nart Efsanelerinin özelliklerini belirleyebildiğimizi söyleyebiliriz. Şimdiki görevimiz bunları, hiç değilse kimi seçmeleri (özellikle ateşi getiren adam gibi..) Rusça, İngilizce, Fransızca, Almanca ve Türkçe gibi yabancı dillere çevirerek Adıge efsanelerinin insanlığa tanıtılmasıdır. Bu konuda edebiyatla, halkbilimi ile ilgilenenlerin daha çok yardımcı olacaklarını umuyoruz.
–Adıge efsaneleriyle ilgili yeni bir çalışmanız var mı?
–“Yollar” adlı bir kitap yayınladık 1972’de. Seçilmiş metinleri kapsıyor. İnsanlığa, yiğitliğe ilişkin destanları Rusça çevirileriyle birlikte veriyor Batmetoğulları. Üç kardeşle onların babalarının ülkelerini korumak için düşmana karşı verdikleri savaşı veriyor. Sonunda tümü öldüğünde annelerinin dayanıklılığını vurguluyor özellikle.
Şimdilerde yeni olarak “Lape Tığer Khışepsı” (Lape’de gün doğuyor) yayınlanacak. Vatanın korunması, sevilmesi ve insanlığa ilişkin temaIarı işleyen şiirler var.
–Toplumumuzun bugünkü dağınıklığından kurtulup yeryüzündeki onurlu yerine kavuşması için ilk elde neler yapılabilir?
–Çağdaş yazarlar, aydınlar yetiştirmek.
–Türkiye gezinizin, çalışmalarınız açısından yararı oldu mu?
–Elbette. Çerkes köylerinde Nartlar’a ilişkin metinleri, şarkıları iyi bilenleri gördüm. Örneğin Düzceli Refik bunlardan biri. Savsuruko’nun şarkısı, Şebetnıko’nun şarkısı, Hımşeko Peterez, Savsuruko’nun doğuşu. Hatkh Koç’as’ın şarkısı ile öyküsünün ses kaydını aldım. Hatkh Koç’as şarkısını bugüne dek duyduklarımdan biraz farklı buldum.
Birkaç da şiir yazdım. Sonuç olarak bilgi açısından zenginleşmiş ve bundan mutlu olarak Türkiye’den ayrılıyorum. Gençlerden Nart Epos’un seçilmiş kitapların Türkçe’ye kazandırılması, tüm insanlığa ulaştırılması doğrultusunda katkılarını bekliyor, başaracaklarını umuyorum.
Açıklama: Hadağatle Asker’in 1974 yılı eylül ayında Türkiye’ye gelişinde, Necdet Hatam’ın program yoğunluğu nedeniyle yarım saat gibi kısa sürede gerçekleştirdiği ve Yamçı dergisinde yayınlanan röportajdır.
Sayı : 2009 08
Yayınlanma Tarihi: 2009-08-01 00:00:00
