Paris’te yaşamını yitiren Abhaz asıllı ünlü Fransız dilbilimci Profesör Georges Charadhidze, Wubıhça üzerine Tevfik Esenç’le birlikte çalışmış, Osetçe ve Avarca üzerine önemli eserlere imza atmıştı.
Paris’te 20 Şubat’ta yaşamını yitiren Prof. Georges Charadhidze 1930’da Abhaz kökenli Gürcistan vatandaşı bir baba ve Fransız bir annenin oğlu olarak dünyaya geldi. Fransız bilim adamı George Dumezil’in öğrencisi olduğu 1953 yılında ‘‘Putperest Gürcistan’ın Dini Sistemi’’ adlı doktora tezi yayınlandı. Danışmanı Dumezil’in Kafkasya’ya olan ilgisi üzerine o da Kafkasya’yla ilgilenmeye başlamış, Dumezil’in ölümünün ardından üzerinde birlikte çalıştıkları araştırmaları sürdürmüştü. Özellikle yok olmaya yaklaşmış Kuzey Kafkas dili olan Wubıhça konusundaki araştırmalarını, dili bilen son kişi olan Tevfik Esenç’le birlikte yürütmüştür.
Dumezil ile Oset dini ve dilini araştırmış, Osetçe’nin Hint-Avrupa dil ailesinin İran dalına ait olduğu sonucuna varmışlardı. Bu araştırma Kafkasya’nın Hint-Avrupa Hatıratı adlı eserde yer aldı. Yunan mitolojik karakteri Prometheus (Promete)’nin Gürcü Amiran ya da Abhaz Abrıtskil gibi Kafkasya’daki emsalleri, ‘‘Promete veya Kafkasya’’ eserine rehberlik etmiştir.
Charadnidze 1960’lı yıllarda ilk olarak Türkiye’de anadil üzerine saha çalışması yapmak üzere hocası Dumezil ile birlikte gelmişti. Ancak anadilini konuşanlar konusunda yaptıkları bu araştırmanın tek amacı Wubıhça değil yanı sıra 1981’de basılan ‘‘Avarca Grameri’’ adlı eserin ortaya çıkmasını sağlayan ve Dumezil’in 1930’larda üzerinde çalıştığı Dağıstan dili Avarca idi.
Wubıhça tanıtım yazdı
Dumezil, George Hewitt’in düzenlediği Kuzey Batı Kafkasya dillerine ayrılan ‘‘Kafkasya’nın Yerel Dilleri’’nin 2. cildi için Wubıhça’nın tanımını yazmayı kabul etmişti. Ancak Dumezil 1937’de ölünce yazma görevi Charadnidze’ye geçti.
Paris tabanlı Kafkasya araştırmaları dergisi Bedi Kartlisa’nın (Kartli/Gürcistan’ın Alınyazısı) finansör ve kurucuları olan Nino Salio ile Kalistrate Salio’nun ölmesi üzerine Charadnidze ‘‘Gürcistan ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi’’ nin organizasyonu ve yayınlanmasına öncülük etti. Ancak ne yazık ki ünlü selefleri kadar uzun soluklu olamadı. Charadnidze bu dergide Esenç’le birlikte Wubıhça’ya dair Dumezil’in önceki makalelerine ilaveten Abhazca makaleler de yayınladı.
Charadnidze ‘in genel yayın yönetmeni oluşu, derginin yayın politikasının, özellikle Sovyetlerin dağılmasından sonra şovenizmin hakim olduğu Gürcistan devlet politikasından uzak durmasını sağladı.
Dunezil’in, Hans Vogt’un 1963’te hediye ettiği ‘Wubıhça Sözlük’ü yetersiz bularak ‘Anadolu Belgeleri III’’ adlı eserinde yer alan geniş düzeltme diziniyle kullanılmasını önermesi nedeniyle, Charadnidze yıllarca yeni bir Wubıhça sözlük için çalıştı. Tamamlayamadığı bu sözlükle ilgili müsveddeler kuşkusuz evrakları arasında vardır. Vefatıyla hepimizi yasa boğan Kafkasya’nın bu en sadık araştırmacısının eserinin, onun anısına yakışır şekilde yayınlandığını görmek için adım atılmasını ümit ediyoruz. (Circassian World)
Çeviri: SERAP CANBEK
Çevirmen notu:
Hans Vogt: Kafkas dillerinde, özellikle Gürcüce konusunda uzmanlaşmış Norveçli dilbilimci.
Sayı : 2010 03
