1830’lu yıllar- Çar 1. Nikolay Kafkasya’ya saldırır, yoğun bir direnişle karşılaşır.
1859- Rusya Kafkasya’yı fethedip kendi topraklarına katar.
1917- Rus Devrimi. Çeçenya’yı bünyesinde bulunduran Dağıstan bağımsızlığını ilan eder.
1923- Bolşevik birlikler Dağıstan’ı işgal ederek böler ve Çeçen-İnguş Özerk Cumhuriyeti’ni kurar.
1944- Stalin binlerce Çeçen’i Almanya ile işbirliği yaptıkları kuşkusuyla Sibirya ve Kazakistan’a sürer.
1957- Çeçen-İnguş Cumhuriyeti yeniden kurulur, Çeçenler ülkelerine döner.
1991- Sovyetler Birliği dağılır, 14 bölge bağımsız hale gelir. Cahar Dudayev, Çeçenya cumhurbaşkanı olarak seçilir ve Çeçenya’nın bağımsızlığını ilan eder. Rusya Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin bağımsızlıklarını reddederek birlikler gönderir. Silahlı Çeçen güçleriyle karşılaşan birlikler geri çekilir.
1994- Çeçenya bağımsızlık iddiasını sürdürür. Milis güçler fidye için adam kaçırmakla suçlanır. RF’nin Çeçenya’ya saldırmasının ardından kanlı savaş başlar.
1995- Rus birlikleri Grozni’yi işgal eder. Dudayev Rus savaş uçağından atılan füzeyle öldürülür. Rus güçlerinin toplamı 45.000 kişiden oluşmaktadır. Çeçenler rehin alma eylemlerine başlar.
1996- Çeçenler karşı saldırı başlatarak Grozni’yi işgal eder. İsyancıları yenmek için maksimum güç kullanıp Grozni’yi yok etmek istemeyen RF ateşkes ilan eder. Yeltsin birliklerin Grozni’den çekilmesini emreder. Rus ordusunun gururu kırılmıştır. Taraflar 70.000 kayıp vermiştir.
1997- Çeçenya Moskova hakimiyetini kabullenmeyecektir. Aslan Maşadov cumhurbaşkanı olarak seçilir. Başkent Grozni’nin adı Johar olarak değiştirilir.
1999- Moskova’da ve başka RF şehirlerinde bombalar patlamaya başlar. RF yöneticileri Çeçen milis komutanlarını suçlar. Çeçen direnişçiler, ayrı bir devlet kurmak isteyen aşırı İslamcılara yardım etmek için komşu Dağıstan’a gider.
2000- RF barış çok yakında dese de savaş devam etmektedir. Ruslar dağlık bölgelerde isyancıları yenmekten acizdir. Birleşmiş Milletler yetkilileri RF birlikleri ve Çeçen direnişçilerin insan hakkı ihlalleri yaptıklarına dair iddiaların araştırılmasını ister. RF’nin yeni başkanı Vladimir Putin araştırmaya izin verir ama savaş devam eder.
2001- Putin, Stanislav İlyasov’u Çeçenya’ya başbakan olarak atar.
2002- Çeçen direnişçiler 23 Ekim’de Moskova’daki bir tiyatroyu basar ve üçü Amerikalı olmak üzere 763 kişiyi rehin alır. Silahlı ve bombalı direnişçiler RF hükümetinden Çeçenya’daki savaşı durdurmasını talep eder. Ertesi gün hükümet güçleri tiyatroya saldırır ve sadece direnişçilerin değil, ayrıca 100 rehinenin ölmesine neden olan gazlı saldırıyı gerçekleştirir.
2003- Çeçenler Mart ayında Çeçenya’yı RF’ye bağlı bir cumhuriyet haline getiren yeni bir bölgesel anayasayı oylamak için referanduma gider. Anayasanın kabulü tam bağımsızlık talebinden vazgeçmek demekti. RF, referandumu savaşın harap ettiği bölgeye barış getirmenin yoluymuş gibi sunarken bu yeni cumhuriyete ne kadar yetki vereceği de belirsizdir. Çeçen intihar saldırıları yıl boyunca tekrarlanır.
Üç yıl önce RF tarafından atanmış olan de facto Başkan Ahmet Kadirov, Eylül seçimlerinde resmen Başkan olur. İnsan Hakları gruplarının yanı sıra birçok devlet seçimin adil olup olmadığını sorgular. 2003 yılı boyunca Rusya’ya karşı, Çeçen direnişçiler tarafından yönetildiğine inanılan 11 bombalı saldırı gerçekleşir.
2004- Çeçenya’nın Moskova destekli lideri Ahmet Kadirov 9 Mayıs’ta altı kişinin öldüğü, 60 kişinin yaralandığı bombalı bir suikast saldırısıyla öldürülür. Bu suikast Çeçenya’nın daha güvenli hale geldiğine dair RF iddialarını çürütür. Savaşçı Şamil Basayev saldırıyı üstlenir.
Çeçenya başkanlık seçimlerine birkaç gün kala, 24 Ağustos’ta Rusya’da iki uçak eşzamanlı infilak eder ve 90 kişi ölür, Çeçen drenişçilerden şüphelenilir.
29 Ağustos’ta bir başka Rus destekli lider, Alu Alhanov oyların yüzde 73,5’ini alarak devlet başkanı seçilir.
31 Ağustos’ta Çeçen eylemcinin Moskova’daki bir metro istasyonuna saldırısı sonucunda 10 kişi ölür.
1-3 Eylül tarihleri arasında ağır silahlı gerillalar Çeçenya yakınında Beslan’daki bir okula baskın yaparak öğrenci, öğretmen ve velilerden oluşan yaklaşık 1100 kişiyi rehin alır. Gerillaların Çeçen, İnguş ve Rus asıllı İslamcı militanlar olduğuna inanılır. Rusya’nın düzenlediği operasyon sırasında 156’sı çocuk olmak üzere yaklaşık 335 kişi ölür, 550’den fazla yaralı vardır. Rus savcılar, bu olayın arkasında isyancı Çeçen komutanların en saldırgan ve acımasızı Şamil Basayev’in olduğunu düşünmektedir.
2005- Çeçenya Devlet Başkanı Aslan Maşadov 8.Mart’ta Rus birliklerince öldürülür.
Direnişçiler temmuzda Çeçenya’nın kuzeyinde 14 kişinin ölümüne yol açan bombalı bir saldırı düzenler.
2006- Çeçen direniş hareketinin başına Doku Umarov geçer. Rusya Temmuz’da, Beslan baskınından sorumlu tutulan Şamil Basayev’in öldürüldüğünü duyurur. (www.infoplease.com)
Çeviri: Serap Canbek
Sayı : 2010 07
