Hem Çerkes hem İskoç

Hazar Denizi ve Azak Denizi arasında kalan geniş bölgede seyahat ederken çok enteresan bir olayla karşılaştım. Haritaya bakarken meşhur Piatigorsk kaplıcalarının yakınında Shotlanskaya Koloniya (İskoç Kolonisi) adı verilen bir bölge olduğunu gördüm. Bölgenin 80 mil kuzeyindeki Stavropol kentindeydim. Burada bu koloni hakkında yeterli bilgi alamazdım. Bazıları orada gerçekten İskoçyalıların olduğunu, diğerleri de bölgede Almanların oturduğunu söylüyordu. Konuya açıklık getirmek için bölgeyi ziyaret etmeye karar verdim.

Köyde ilk karşılaştıklarım Almanlardı ve bölgede İskoçyalıların olmadığını söylediler. Tam dönmek üzereyken genç bir adamla karşılaştım. Bana köyde yaşayan yaşlı bir Çerkes olduğunu ve konuyu ona danışmamı önerdi. Gösterdiği eve gittiğimde parıldayan kara gözleri ve uzun beyaz sakalları olan saygıdeğer bir Çerkesle karşılaştım. Kısaca ziyaret nedenimi açıkladım ve bölgede İskoçyalı olup olmadığını sordum. Rusça sormuştum. Bana İskoçça “Hey, ben de İskoçyalıyım. Adım John Abercrombie. Edinburglu meşhur Doktor John Abercrombie’yi bilir misin?” dediğinde ne kadar şaşırdığımı tahmin edersiniz. John Abercrombie’nin psikoloji üzerine yazılar yazan bir doktor olduğunu biliyordum, ama uzun zaman önce ölmüştü. Şaşkınlığımı      üzerimden atmaya çalışırken şunu fark ettim. Karşımdaki adam görünüşüyle bir Çerkesti ama aynı İskoçyalı gibi konuşuyordu. Buna şaşırdığımı anlamış bir ifadeyle “Ben Çerkes İskoçum” dedi. Şaşkınlığımın geçmesi için daha net bir şekilde anlatmasını istedim.

Uzun hikayesini birkaç kelimeyle anlatmak gerekirse durum şuydu: İskoç misyonerler Çerkeslere din değiştirtmek amacıyla uzun zaman önce Rusya’ya gelmişler. İmparator I. Alexander onlara geniş bir arazi tahsis etmiş. Bu bölgede çalışmalara başlamışlar. Ancak bakmışlar ki Çerkesler putperest değil ve Müslümanlaşmışlar, dolayısıyla Hıristiyanlığa açık değiller. Bu zor durumu, Çerkeslerden çocuklarını satın alıp** Hıristiyan gibi yetiştirerek atlatmışlar. 1800’lü yıllarda aldıkları çocuklardan birinin adı Teoona imiş. Ama onun satın alınması için para bağışlayan kişi John Abercrombie olduğu için vaftiz edilirken onun adını almış. Kendisini onun evlatlığı gibi görmüş.

Asıl adı Teoona olan Abercrombie çok zeki biriydi. Anadilinin yanı sıra Almanca, İngilizce ve Rusçayı mükemmel konuşuyordu. Hayatı misyonerlikle geçmişti, kutsal kitabı tercüme edip çoğaltıyordu. Önce Astrahan’da, sonrasında 4 yıl boyunca İran’da ve 6 yıl da Sibirya’da görev yapmıştı. Onun gibi birkaç İskoç Çerkes daha varmış ve çoğu Almanlarla evlenmişler.