ÇAR’dan ‘ATÎFET’

Her savaşın asker kahramanları olduğu gibi, bu savaşlara veya savaş sonunda meydana gelen insanlık trajedilerine katkı vermeye çalışan sivil kahramanlar da vardır.

Örneğin ‘Lambalı Kadın’ diye isimlendirilen, hemşireliğin kurucularından sayılan Florence Nightingale bunlardan birisidir. Kırım savaşından yaralı ve hasta dönen asker ve sivil sürgünlere Selimiye Kışlasında gece gündüz nasıl yardım ettiği anlatılır.

93 Harbinin de yani 1877-1878 Osmanlı –Rus savaşının da böyle sivil bir kahramanı vardır; Madam Vatemberg.

Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde kayıtlı (HR.TO.274/38 no ve Tarih:1882.01.07) bir belgeden anlaşıldığına göre ‘muhacirin için yardım toplayan Madam Vatemberg ile Sefaret Katibi Mösyö Rehayd Neştam’ın zevcesine birer kıta şefkat nişanı ita iltiması’nı isteyen bir dilekçe vardır.

Asıl önemli olan bu dilekçenin ekinde bulunun 58 sayfalık Fransızca rapordur. Bu rapora göz attığımızda uluslar arası bir komitenin kurulmuş olduğunu görüyoruz.

Raporun kapağında şu ibare yazılı: ”COMITÉ INTERNATIONEL DE SECOURS AUX RÉFUIÉS – DES PROVINCES DE L’EMPIRE OTTOMAN – COMPTE RENDU GÉNÉRAL/ LEVANT TIMES’ PRINGTING-OFFICE- COSTANTINOPLE,1879.”

Bahsi geçen komitenin bir Avrupa bir de İstanbul olmak üzere iki kurulu ve ayrıca bir de icra kurulu var.

Bankerler, elçiler, banka temsilcileri, avukat ve iş adamlarından oluşturulan bu komitelerin oluşumları şöyle:

Dobignie (consul de France),Fawcett J.H. (consul-général de S.M.B.), Fernandez Diaz (représentant de la Mson J.Comando&Co.), Foster (directeur-général de la banque imp.ottoman), Gillet (consul-général d’Allemangne.), O. von Heidenstam (secrétaire-chancelier de la légation de Suéde,Norvége et Danemark.), Jourdan (consul-général de Portugal), Keun (consul-général des Pays-Bas.), Lebet (banquier), Mercet (directeur de I’Agence du”Crédit Lyonnais), Negri (consul-général d’Italie.), Oesterreicher (consul-général d’Austriche-Hongrie), Rojas (consul-général d’Espagne), Schuyler (consul-général des Etats-Unis), Scudamore (directeur des Postes ottomanes), H. Tubini (banquier), Vercamer (consul de Belgique), Whittall (négociant), G. Zarifi (banquier).

---

Foster, Fernandez (banquier), Lebet, H. Tubini, Vercamer, Wrench (vice-consul de S.M.B), G. Zarifi.

---

Barcer (administrateur de la “Société Ottomane de Change et Valerus”), Fawcet, Fernandez Salomon, Foster, Gillet, Gonbastow, von Heidentam, Lebet, Le Chevalier G. (avocat), Mercet Revey (avucat), Salvotore (docteur en médecine),Schneide, Smythe F.W. (caissier-général de banque imp. Otoman), Scudamore, Tamvaco (négociant), Wintson,Major de, Zafiropulo.

Rapora göz attığımızda kimin ne kadar katkı sunduğunu görüyoruz.

Liste şöyle;

Yine raporda Komite giderlerinin dökümü şöyledir;

Rapordan ayrıca Kadıköy alt Komitesi, Bebek alt komitesi, Boğaziçi alt komitesi gibi alt birimlerin olduğunu öğreniyoruz.

Bunların her birinin yaptığı harcamalar ayrıntılarıyla belirtilmiş. Harcamaların önemli bir kısmının da hastanelerde yatan yaralılar ve hastalar için yapıldığını yine adı geçen rapordan öğreniyoruz; Gülhane, Çamlıca, Kadıköy, Pangaltı Rus Hastanesi, Tophane Belediye Hastanesi.

“1856-1876 tarih aralığında Kırım ve Kafkasya’dan gelen göçmen sayısı 1.2-1.4 milyon arasındadır. Yaklaşık yirmi yıllık süreçte gelen göçmen sayısının büyüklüğünü ancak nüfusu hakkında bilgi sahibi olduğumuz İstanbul kenti ile kıyaslayabiliriz. İstanbul’un erkek nüfusu, 1857 yılında yapılan sayıma göre 238.234’dür. Shaw, 1587 yılında İstanbul’un toplam nüfusunu 430.174 olarak tahmin etmektedir. Savaşın sonundan 1876 yılına kadar olan süreçte göçmen miktarı, İstanbul nüfusunun yaklaşık olarak beş katıdır…Devlet, büyük nüfusun ülke çıkarları açısından önemli olduğuna karar verip, 9 Mart 1857 tarihinde göç ve iskana ilişkin bir kararnameyi yürürlüğe sokmuştu. Buna göre ‘..sultana bağlılık yemini ederek onun tebaasından olmaya ve ülke kanunlarına saygı göstermeye hazır olan herkese Osmanlı Devleti’nin kapısının açık olduğu’ ilan ediliyordu. Nitekim bu yasanın çıkışından sonra Osmanlı Devleti’ne başvuranlar oldu ve bazılarının başvuruları kabul edildi. Ama 1860 yılından sonra yaşanan göçmen akını, bu kanunun uygulanmasına gerek bırakmadı” (Figen Taşkın, Kırım Savaşından Sonra Osmanlı Devleti’ne Yönelik Göç Dalgası ve Devletin Göçmenlere Yönelik Çalışmaları, Bildiriler-2007).

Yukarıda alıntıladığımız yazıda da belirtildiği gibi, Osmanlı Devleti’nin bazılarının dediği ‘atûfet’i niçin gösterdiği açıkça ortadadır.

Rus Çarı da vatanımızı elimizden alıp topraklarımıza el koyduktan sonra ‘ulvi’ vicdanını rahatlatmak ve tanrı huzuruna ruhu temiz çıkmak için “atîfet” gösterip yaralı ve hastalarımız için 1775 İngiliz lirası bağışta bulunmuş, ne büyük bir lütuf!!! Bir milletin, kültürün yok olması ve topraklarına el koymasının karşılığında çok bile vermiş değil mi ?