“Özellikle elektrikli telgrafın icadından sonra telgraf, 19.yüzyılın ortalarında Batı Avrupa’da çok kısa zamanda yaygınlaşarak hemen her bölgeye telgraf merkezleri kuruldu. (İngiltere (1845), Fransa (1847), Almanya (1849), Avusturya (1849), Belçika (1849), Hollanda (1852) ,İsviçre (1852), İsveç (1853), Danimarka (1853), İspanya (1855), Portekiz (1855), Norveç (1855).Bk. Feldenkirchen,W.Werner von Siemens,Erfinder und internationaler Unternehmer, Berlin-München, 1992, s.52.)”
“Bir yandan İstanbul-Belgrad ve Edirne-Şumnu hattı Fransızlar tarafından yapılmaktayken, 1855 yılında İngilizler Varna’dan Kırım kıyısındaki Balaklava’ya kadar deniz altından bir telgraf hattının tesisini istediler.”
“Nisan 1855’te deniz altındaki kablo sayesinde Balaklava ile Varna arasında bağlantı kurulmuş, daha sonra Varna’dan Bükreş’e uzatılan hat Viyana üzerinden Avrupa’nın telgraf hatlarına bağlanmıştı. Artık Balaklava’dan şifrelenen bir mesaj Londra’ya ulaşabiliyordu ve en geç 12 saat içinde savaş ortamından haberler alınabiliyordu.”
“10 Eylül 1855 tarihinde ”Müttefik ordular Sivastopol’a girmiştir” şeklinde ilk telgraf Osmanlı hatları vasıtasıyla Avrupa’ya iletildi.”( Nesimi Tazıcı, Tazminat Döneminde…,S.185.) (1)
“Kırım Savaşı’nın haberleşme ve basın açısından bir başka hususiyeti de Osmanlı topraklarında ilk telgrafın kullanılması bu savaş ile başladığı gibi, Dünya tarihinde de gazetelerin cepheye savaş muhabirleri ve fotoğrafçıları gönderdikleri ilk savaş olmasıdır."(2)
“Osmanlı devleti Kırım harbi sırasında Rusya’ya karşı İngiltere ve Fransa’dan yardım talep etmiştir. 12 Mart 1854 ‘te yapılan ittifak anlaşması ile başlayan süreç 30 Mart 1856 Paris anlaşması ile neticelenmiştir.”(3)
“Savaşta istediğini elde edemeyen Rusya artık dikkatlerini Türkistan topraklarına çevirecek ve hızlı bir sömürgeleştirme sürecine girecek önce Kafkasya’ya yönelecek ardından Türkistan’ı hedef seçerek Hokand ve Buhara Hanlıkları topraklarını işgal edecektir.”(2)
Beklenildiği gibi oldu; Osmanlı-İngiliz-Fransız ittifakına yenilen Rusya çarlığı Kırım savaşı sonrasında bütün gücüyle Kafkasya’ya yüklendi. Bu askeri harekat biz Çerkesler açısından tam bir sürgün-soykırım ile neticelendi. İngilizler emellerine ulaşarak Rus Çarlığının sıcak denizlere inmesini ötelediler, dolayısı ile en büyük sömürgeleri olan Hindistan güvenceye kavuşmuştu. Sırada Hindistan’dan gelecek haberlerin bir an önce Londra’ya iletilmesi işinin halledilmesine gelmişti; Londra-Kalküta telgraf hattının kurulması.
İngilizlerin 1856 Paris anlaşması ile Rus çarlığından aldıkları bir imtiyazda Odessa-Kerç-Soçi-Sohum-Batum-Tiflis telgraf hattının yapılması idi. Tiflis’ten Tahran’a inecek olan bu telgraf hattı oradan da Kalküta’ya ulaşacaktı. 11000 km.lik uzunluğa erişen bu hat o zamanlar için muhteşem büyüklükte bir proje idi ve zamanında, ancak demir yolları projesi ile kıyaslanabiliniyordu.
Londra-Kalküta telgraf hattı 1866-1870 tarihleri arasında iki yıl gibi çok kısa bir sürede Siemens kardeşler tarafından inşa edilmiştir. 12 Nisan 1870 tarihinde Londra’dan şifrelenen "God Save the Queen" marş metni 28 dakikada Kalküta’ya iletildi. Walter ve Otto Siemens kardeşler bizzat bu hattın yapımında çalışmışlar, Walter Siemens 1868 ve Otto Siemens 1871 yılında Tiflis’de vefat etmişlerdir.
Telgraf direklerinin dikildiği yerlerde 3 m çapında alan parçası İngiliz toprağı sayılıyordu. 1922 Rus devriminde devletleştirilmesine rağmen bu hat aralıksız olarak 1931 yılına kadar İngilizlere imtiyaz tanınmış, işlevini yerine getirmiştir. (4)
Aralıksız 60 yıl İngiliz devleti Hindistan’da bulunan görevlileri ile bu hatla Kafkasya üzerinden haberleşmiştir. Gemi ve kara yolu ile 30 günde Londra’ya ulaşan haberler bu hat sayesinde saatlerle ifade edilen zamanda ulaşıyordu. Bu eski, hayata geçirilmiş devasa projenin bir kanıtı olarak “Siemens Patent- Londra" yazılı bir direk kalıntısı Abhazya’da Gagra şehri sahilinde bulunmaktadır.(5)
21 mayıs 1864 sürgün-soykırım tarihinde İngilizlerle Ruslar telgraf hattı konusunda çoktan anlaşmışlardı.Batı Kafkasya’nın "istikrara"kavuşturulması gerekiyordu,Rusya İngiltere adına, kendi çıkarları için bunu yaptı.
İngiliz dostların(?) Londra’da Çerkesya için yaptıkları yardım çağrılarının İngiliz parlamentosunda neden yankı bulmadığı, bu hattın hatırı için İngiliz hükümetinin Çerkes sorununu neden görmez ve duymaz davranmış olduğu apaçık ortadadır.
_________________________________________
1-Nermin Ersoy Hacısalihoğlu, Kırım Savaşında Haberleşme: Varna Telgraf Hattı Şebekesi
2-Azmi Özcan, Kırım Savaşı’nın İslam Dünyasındaki Yankıları
3-Zekeriya Kurşun, Paris Anlaşmasının Kamuoyu ile Paylaşılması
4- http://kerch.fm/nashi-novosti/676-telegraf-london-kalkutta-140-let-spustya-foto
5-Andre Karbelashvili, The Indo-European Telegraph Via Caucasus
Sayı: 2012 07
Yayınlanma Tarihi: 2012-07-01 00:00:00
