Kuzey Kafkasya’da sülalelerden bahsederken Wubıhlardan bahsetmemek olmaz. Bu halk, Abhaz ve Adigeler arasında daha çok Abhazlara yakındır.
Ancak sülale adlarını incelediğimizde bir kısmının Abhazca bir kısmının Adigece olduğunu görürüz. Bunun sebebi coğrafi konum ve gerek Adıge gerek Abhaz halkıyla ortak etno-kültürel bağlardır. Kafkas-Rus savaşlarından sonra Kafkasya’da nisbi bir Wubıh çoğunluğu kalmamış olmakla birlikte bazı aileler (Berzeg, Abreg, Lam, Gume, Vedejdok, Sihacok, Yivanıko, Datkhuj, P’at’eko, Rakhuj vd.) Kafkasya’da kalmıştır. Kafkasya’da hiç Wubıh kalmadı ifadesi zorlama bir ifade olduğunu düşünmekteyim.
“… Sürgünden sonra geride kalan az sayıda Wubıh, Kuban bölgesine iskân edildi, ardından kostroma Guberniyasına sürüldüler. 1880’li yılların ortalarında Kuban’da sadece 13 Wubıh ailesi kalmıştı, Karadeniz bölgesinde parmakla sayılabilecek kadar Wubıh vardı. Halen Soçi’de Wubıh soyundan sadece birkaç kişi oturmaktadır. “ (Çerkesya: Gönül Yaram, Tamara V.Polovinkina, S.317)
Burada kaynaklardan öğrenebildiğimiz Wubıh sülale adlarını paylaşacağız.
– Abreg
– Ats’e
– Berzeg
– Big
– Çızemığu
– Ç’ule
– Ç’upe
– Çurmıt
– Deçen
– Dığune
– Dıpşevu
– Duğ
– Faug
– Hamt’a
– Hunca
– Heşig
– Jı
– Rakhuj
– Thas
– Vucejye
– Voçaşe
– Çukua
– Awublaa (Wublao)
– Dzepş
– Yezıhko
– Blağoj
– Therhet
– Ğırbi
– Lam
– Datkhuj
– P’at’eko
– Pekhu
– Şhabe
– Şhaplı
– Kuş
– Kets’e
– Tuğa
– Şoenu
– Plohe
– Çıf
– Voçbe
– Zeyf
– Vedjdok
– Sihacok
– Şıj
– Dago
– Carım
– Lıpaş
– Waç’ı
– Lak
– Tl’ebac
– Ğuçeşığ
– Ğuçejiye
– Yebjin
– K’eç’ı
– Voş’e
– Sencer
– Psakhe
– Doubı
– Wonce
– Wudıç’aku
– Yivanuk
– Rude
– Dıjje
– Ç’ımıt (Şımıt olarakta bilinirler)
– Jude (Mahoşlarla ortak bir soydur. Manyas’ta Jude ailesine mensup Wubıhlar bulunmaktadır)
Ğırbi soyuna Kıyı boyu Şapsığ’da rastlanmaktadır. Şüphesiz liste eksiktir.
Bugün internet ortamında Wubıhlar hakkında çok şeyler yazılmasına ve çizilmesine rağmen, özellikle dezenformasyona sebebiyet vermemek gerektiğine inanıyorum. Özellikle kendi toplumumuzda bilginin doğru bir şekilde kullanılması, dışarıya bilgi aktarımının da en az hatayla iletilmesini sağlayacaktır.
Asil Çızemığu ailesinin Adigece karşılığı Pşızemığu ve Abhazcası Çızmaa’dır. Pşızemığu veya Çızmaa olarak ayrıca Wubıh soyu yoktur.
Çızemığu Damgası
Keza “Ana Hunca” adıyla bir sülale bulunmaz, sülale adının başına Ana ibaresinin getirilmesi gereksizdir.
Hunca Damgası
Köklü Berzeg sülalesinin alt kolları olan Babuk, Yemın, Degumuko,Kamlat, Haşbiyuk, Şhanuk, Şevlok, Ulğay’lar gibi soylar da Berzeg soyundan olduğundan ayrı değerlendirmemek gerektiğini düşünüyorum. Sonuçta uzak veya yakın bir atada diğer Berzeglerle soydaştırlar.
Berzeg Damgası
Voçbe ve Voş’e aynı sülale adının farklı söylenişleridir. Voş’e doğrusudur. Awublaa , Abhazca söylenişi olup , Wubıhca da Wublao şeklinde söylenir. Rude olarak bilinen soy, aslında Jude olabilir. Diasporada sülale adları çoğunlukla farklı telaffuzlardan dolayı etkilenmektedir.
Kafkasya Gerçeği adlı derginin 8.ci sayısında Vubıhlar hakkında son derece yararlı bilgiler bulunur. (Bir çerkes boyu: Vubıkh’lar hakkında etnografik bir araştırma, L.İ.Lavrov, s.46-56) Lavrov, Wubıh aşiretlerinde kan bağına dayalı klan yapısına dayandığını belirtmektedir. Adige- Wubıh ve Abhazlar da yalnız kan bağı değil aynı zamandan kültürel ve dilsel kökteşlik vardır. Makalede Wubıhların yerleşimleri ve ileri gelen aileleri hakkında özet bilgi verilmiştir. Bu ailelerden bazılarını yukarıdaki listeye eklemek gerekir. Ancak bu aileleri bugüne kadar diasporada duyan oldu mu bilmiyorum.
-Atkevya ( Subeşkh kıyı topluluğu)
– Dizaa ( Khize kıyı topluluğu)
Dizaa , Dıjje olabilir mi? Bu soy, diasporada Manyas, Gönen ve Düzce’de yaşamaktadır. Çerkes Muhacir Komisyonu başkanı Hafız Paşa bu sülaledendir.
Sakarya ili sınırları içinde Geyve ilçesine bağlı olan Boğazköy’ün sitesinde köye yerleşen Wubıh sülaleleri arasında aşağıdaki soylar sayılmıştır. Bu soylardaki bazıları önemli ipuçları taşımaktadır.
“Ouzboho, Akalzba, Atrishba, Pserdia, Ahçevba, Abaşa, Abğajba, Çızmaa, Vassa, Omurho, Ajdoha”
Lavrov’un makalesinde belirttiği Subeşkh kıyı topluluğunundan Atkeyva’lar, Ahçevba olabilir mi? Vassa adı, Voş’e nin farklı bir söylenişidir. Atrışba’lar, Sadz Abazalarından sayılmaktadır. Keza bir kolları da kendileri Tış olarak bilir. Atrışbalar’ın kökeni Sadz ise, Wubıh sayılmalarının tek açıklaması göç ve göç öncesi etno-sosyal yapının iç içe geçmiş olmasıdır.
Yukarıdaki sülale adlarına özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu sülale isimleri Adige,Abhaz ve Wubıhlarda neredeyse ortaktır ve bir anlam teşkil etmektedir. Burada özellikle Wubıh yurdunun Sadzlar ve Şapsığlar ile kıyı boyunca karışık bir nüfus teşkil ettiğini belirtmekte fayda var. Dolayısıyla Abhaz, Şapsığ, Wubıh, nüfusu kıyıda karışık ve iç içe hayatlar sürdürmekteydi. Etnik ve siyasi olarak görünmez bir duvarla ayrılan kesin sınırları yoktu.
Bu yüzden 19. yüzyıl kayıtlarında söz edilen Sadz Abazalarının soylarını da kısaca belirtmeliyiz: Arınba, Gumılaa, Aşuaşaa, Muşhacba, Kitasba, Aşmeyba, Şunda, Aykusba, Başnuhaa, Trışba, Geçba, Kaltsba, Araznıya, Açıphua, Samehhua, Kukundzaa, Watraa, Palaa, Kapş, Hiçaşua, Abda, Tsıba, Nanba, Aylımhaa, Layhuaa, Gumdzaa, Kutaa, Hıntuaa, Agırba, Açba, Mukba, Argun, Tsımtsım, Jiba, Çatana, Akuıtba, Lahtageraa.
Devam edecek…
(nart.jineps@gmail.com)
(yorum, önerileriniz ve damgalarınızı iletmeniz için mail adresim yenilenmiştir.)
Yazının içeriği değerli büyüğümüz BERZEG , Sefer tarafından gözden geçirilmiştir. Teşekkür ederim.
