Gençliğimde, çevre köylere pseluhe giderdik. Kaşenlerimiz ile sohbet eder, hoş vakit geçirir, düğünlere katılır, eğlenirdik. Aynı şekilde diğer köylerden de köyümüze gelenler olurdu. Arkadaşlarımızı ağırlardık ve zexesler, çeşdesler yapardık.
Sürgünden sonra Biga’daki Çerkes köylerinin bir bölümü, Biga’ya göre batı yönünde, bir bölümü de doğu yönünde kurulmuştur. Arada güneydoğu-kuzeybatı istikametinde iki adet, akarsu denebilecek dere vardır. Büyüğü Biga Çayı’dır. Daha küçüğü ise Bahçeli Çayı olarak adlandırdığımız deredir. Batısında kalan Cihadiye (Tuğujkoy), Dereköy (Şıncıy), Kahvetepe (Hakuçkoy), Savaştepe (Halekoy-Bjehekoy-Cıhelkoy), İpkaiye, Doğancı, Tepeköy ve Tokatkırı köyleridir. Doğusundakiler ise İdriskoru (Tefkoy), Hacıköy, Eminorman, Bahçeli (Yecerkoy), Osmaniye, Aşağıdemirci (Beceşkoy-Yedıpsıkoy) köyleridir. Benim köyüm Aşağıdemirci. Batı yönünde bulunan diğer köylere pseluh veya zexes için giderken “Çay’dan öte gidiyoruz” ifadesini kullanırdık.
O zamanlar bunun ne ifade ettiğini düşünür ama bir anlam veremez, Biga Çayı’ndan öbür tarafın ifade edildiğini zannederdim. Bazen da itiraf edeyim, “Acaba Bahçeli Çayı’nın ötesi mi ifade ediliyor, yoksa Biga Çayı mı” diye de düşünmeden de edemez, tam olarak neden böyle bir ayrım yapıldığını anlayamazdım doğrusu. İşin ilginci, çevremdekilere sorduğumda da kimse bunu tam olarak açıklayamaz, doyurucu bir cevap veremez, “o taraftaki köyler işte” cevabını verirlerdi.
Yıllar sonra köyle ilgili kendimce araştırmalar yaparken, bazı ipuçlarını da birleştirince ilginç bir hikaye çıktı ortaya. Ben ve akranlarım “Çay’dan öte” derken, aynı taraf için yaşlıların farklı bir şey söylediklerini fark ettim. Eskiler bizim “Çay’dan öte” dediğimiz bölgedeki köylere “Hamşıy” diyorlardı. Biraz daha araştırınca Hamşıyların da bizim tarafta kalan köylere “Çeçenay” dediklerini öğrendim. Birden olayın boyutu değişti. Bunun bir nedeni olmalı diye düşünüp sağı solu karıştırırken, binlerce yıl öncesindeki hikayeye ulaştım. (Tabi bunu bilenler biliyordur ama benim için yeni bir bilgiydi o zamanlar)
Sizlere dilim döndüğünce, kısaca anlatmaya çalışayım. Çok eski çağlarda Kafkasya’da Bjeduğ beyinin (pşı) iki oğlu varmış. Birinin adı Çeçenay, diğerinin de Hamşıy’mış. Topraklarını iki oğlu arasında paylaştırmaya karar veren pşı, Çeçenay’a, Kuban’ın sağ tarafındaki Pşuş ve Psekups dereleri arasını, Hamşıy’a da Psekups’tan Şapsığların sınırına kadar olan toprakları vererek paylaştırmış. O günden sonra nehrin iki tarafındakiler ayrı boylar olarak anılmışlar ve Bjeduğ da bu iki boyun ortak adı olmuş. Bu boylar birbirlerine Çeçenay-Hamşıy şeklinde hitap eder olmuşlar. (Bu konuda farklı anlatımlar da var.)
Binlerce yıl geçtikten ve büyük sürgün yaşandıktan sonra günümüzde, Psekups’un yerini Biga Çayı almış ve gençler bilinçsiz olarak da olsa bunu “Çay’dan Öte” olarak yaşatıyor olmasın…
Nurettin Akçal
(Aralık 2009)
Sayı : 2013 06
