Merhaba sevgili okurlar,
Kafkas coğrafyasının gerek diasporada gerekse vatan topraklarında “ad”larından başka bir bilgiye sahip olmadığımız Udi Halkı, nam-ı diğer “Udin”ler köşemizin yeni konukları…
Udi Halkı, Azerbeycan, Gürcistan, Rusya ve Ermenistan’da yaşayan sayıca az ama tarihi büyük bir otokhton millettir.
Dünya üzerinde 10 bin civarında Udin yaşamaktadır. Antik Kafkas Albanyası’nın devamı olarak kabul görmektedirler.
Udi dili, Nakh-Dağıstan Kafkas Dil ailesinin koluna mensuptur. İki dialektiği vardır: Vartashen ve Niji. Dilleri Azeri ve Ermeni dillerinden etkilenmiştir. Bu etkileşim dinlerine de yansımıştır. Doğu Transkafkasya’ya göç eden Türk kabilelerinden etkilenenler müslümanlığı seçerken, geri kalanı hıristiyan (monofizit ve Ortodoksluk) dinine mensup olmuştur. Doğal olarak antik kültürleri de bu etkileşimden nasiplenmişlerdir.
Geleneksel Udi ekonomisi, tarım, hayvancılık ve Gürcistan’da olanlar ise küçük çaplı ticaretle uğraşırlarken; el sanatları çömlekçilik üzerine uzmanlaşmışlardır.
Udi dilini 5 ana grupta gelişimini takip etmek mümkündür.
Erken Çağ Udi İ.Ö. 2000 – İ.S. 300
Eski çağ Udi 300-900
Ortaçağ Udi 900-1800
Modern çağ Udi 1800-1920
Günümüz Udi 1920 – günümüz
Eski çağ Udi dili, İ.S. 700’lerde şimdikinden geniş bir coğrafyada kullanılıyordu, üstelik Kafkas Albanyası’nın kilise dini idi. [1]
Eski çağ Udi dili, Batıda Tavus bölgesinden doğu Artsakh’a, doğuda Qabala şehrinin batısından Utik ve Partaw’a kadar geniş bir bölgeyi kapsıyordu. [2]
Alfabe
Eski Udi dili Kafkas Alban alfabesini kullanmıştır. Eski Udi diline ait kaynaklar, St. Catharine’s Manastırında bulunmaktadır. (Güney Sana, Mısır) 7. Yüzyıla tarihlenen kaynaklarda, 52 mektubun 50’sinin Ermeni araştırmacılar tarafından Udi’lere ait olduğu kanıtlanmıştır.[3]
Nüfus ve değişim
1880’de Udiler, Kuzey Azerbaycan Qabala çevresinde yaklaşık 10 bin kişi olarak tespit edildi. 1897’ye gelindiğinde 4000, 1910 yılında 5900 kişi olarak sayıldı. 1926 yılı nüfus sayımında 2500, 1959 yılında 3700 kişiydiler.
1979’da 7000, 1989 yılında 8652 olarak sayılan Udiler, Azerbaycan 1999 yılı sayımında 4152 olarak kayda alındı.
2002 Rusya nüfus sayımında 3721 kişi, kendini Udi olarak beyan etti. Udilerin çoğunluğu Rostov bölgesinde oturmaktaydı. [4]
Devam edecek.
Referanslar: 1-3. Schulze, Wolfgang (2005). “Towards a History of Udi”. International Journal of Diachronic Linguistics: 7, 1–27. Retrieved 4 July 2012. (Wolfgang Schulze – 2005, “Udi Tarihine doğru” Uluslar arası Dilbilimi gelişim Dergisi :7,1-27 4 Temmuz 2012)
4. Петрушевский И. П., Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI – начале XIX в.в., Л., 1949, с. 28 (IP Petrushevskiy / Ermenistan ve Azerbeycan’daki feodal ilişkiler hakkında makaleler. – XVI yüzyıl ve XIX. Yüzyıl başları, 1949, s.28)
Birlikteysek güçlüyüz.
© Her hakkı mahfuzdur. İzinsiz, kısmen veya bütünüyle kullanılamaz.
Sayı: 2013 09
Yayınlanma Tarihi: 2013-09-01 00:00:00
