XIX. yüzyılda yaşadıkları soykırım sonucu büyük sürgünde Anadolu’nun birçok köy ve kentine yerleştirilen Çerkesler, zorlu koşullara karşın varlıklarını sürdürmeye çalıştı. Büyük çoğunluğu kurdukları köylere yerleşen Çerkesler, anavatanlarında asırlardır biriktirmiş oldukları toplumsal yaşama ilişkin yasaları uygulamaya devam etti. Ekonomik koşulların zorlaması ile köyden kente göçlerin arttığı zaman diliminde, Çerkesler bir arada yaşadıkları köylerden dağınık yaşayacakları kentlere yerleşti ve kent yaşamında Çerkes yasalarının uygulanması olanaksız hale geldi.
Soykırım ve sürgün sonucu Çerkes kimliği ve kültürü doğduğu topraklarda iç dinamikleri ile gelişemediği gibi diaspora da bundan mahrum kaldı. Kimliğin yaşatılması ve geleceğe taşınması, olumsuzlukların aşılabilmesi için dönemin örgütlülüğü olan dernekler, kentlerde Çerkeslerin bir araya geldiği mekanlar oldu. SSCB ve Yugoslavya’nın dağılması, iletişim ve bilişim teknolojilerinin hızla gelişmesi ve diğer birçok gelişme ile birleşince kimlikler değişen Dünya’da gündemin ilk sıralarını meşgul eder oldu. Dünya ölçeğinde halkların kendilerini yüksek sesle ifade etmesi, kimlik ve tarih bilincinde olumlu gelişmelere de neden oldu. Aynı zamanda dikey/hiyerarşik örgütlenme modeli ve katı yasal çerçevesi olan Dernekler’e alternatifler oluşmasının önü de açıldı. Platform ve inisiyatifler kuruldu. Birçok internet portalı, hem haber hem de tartışma platformu olarak işlev görmeye başladı. Yenilerinin kurulması da muhtemeldir.
Tüm bu çeşitlilik için; kimliği ile tanışma çabası içindeki Çerkesler ve Çerkesleri tanıma ve anlama amacındaki diğer kimlikler açısından hem bilgi kaynağı hem de bilgi kirliliği nedeni olduğu yorumu yapılabilir.
Çerkesler, sorunlarının tespit ve çözümü konusunda farklı perspektifler geliştirdi. Farklılaşma giderek diyaloğun zayıflamasına ve önyargıların oluşmasına neden oldu. Özellikle sosyal medya yazışmalarında etik dışı ve hakaretamiz atışmalar yoğunlaştı. Kişisel gerginlikler giderek oluşumlar arası gerginliklerin gerekçesi oldu. Aynı konuda farklı oluşumların farklı girişimleri ve etkinlikleri, bir yandan Türkiye ve Rusya devlet adamları, diğer yandan ülke ve dünya kamuoyu nazarında hassasiyetlerimizin sorgulanmasına neden oldu. Çerkes sorununun çözümüne yönelik yaşanılan her bir ülkede ve uluslararası arenada çalışmalar yapmak, sınırlı enerji ve birikimi doğru kullanmak, sürekli ileri adımlar için dayanışma içinde olmak ve henüz destek vermeden izleyen Çerkesler için moral değerleri yükseltmek yerine kutuplaşma yolunda hızla yol alınıyor.
Toplumsal yaşamlarında karşılaştıkları sorunları iç dinamikleri ile çözme iradesi gösteren Çerkesler, kadim topraklarında köy, bölge ve bölgelerarası meclisler deneyimini yaşamış bir halk. Yıllar sonra Türkiye diasporasının bir bölgesinde bu geleneği hatırlayarak oluşturdukları bölgesel meclisle düğünlerine disiplin getirdiler. Özellikle sosyal medya üzerinden başlayan hakaretamiz söylemlerden geniş bir kesimin rahatsız olduğu, düğün konusunda olduğu gibi geleneklerin hatırlanarak ve hatırlatılarak çözüm gerekliliği ifade edilmektedir. Başka konularda da kişi veya grupsal ölçekte rahatsızlıkların dile getirildiği de sır değildir.
Çerçevesi belirlenecek, belki giderek çerçevesi genişletilecek sorunlara iç dinamiklerimizi işleterek çözüm üretebilir miyiz? Bunun için Sakarya-Düzce çevresi köylerde oluşturulan meclis örneği kentler, bölgeler bazında toplumun en geniş kesiminin uzlaşısı ile kurullar ve bir Türkiye diasporası kurulu oluşturulabilir mi?
Rahatsızlıklar ortaklaşmış ise en kolay sorun/sorunlardan başlanabilir. Örneğin, her tür ilişkide etik davranışın hakim kılınmasını sağlamak, sosyal medyada hakaretamiz söylemleri engellemek, kişiler arası sorunları çözmek hedeflenerek başlanabilir. Bunun için de bütün kurum, platform ve inisiyatiflerin uzlaşacağı isimler belirlenerek bir kurul oluşturulabilir.
Sorunlarımız pek çok, bir yerlerden başlayıp çözülmesi bizim ellerimizde. İç dinamiklerimizi harekete geçirecek adımları atarak başlayalım mı?
JINEPS
