“Çerkes sorunu”na farklı yaklaşımlar
“Çerkes sorunu”na farklı yaklaşımlar
Ukrayna olaylarının ardından, ülke dışında yaşayan Rusların durumu tartışılmaya başlandı. İnsan hakları savunucuları ve aktivistler bile etnik Rusların çıkarlarını koruma çabası içine girdi. Bu arada Rusya’da halihazırda çözülmemiş olan bir başka etnik sorun var: Çerkesler. Çerkes toplumu temsilcileri, Suriye’de çalkantılar başladığından beri, Rusya’dan sürülen yurttaşlarının anavatanlarına dönmesi konusunu gündeme getirmişti. Ama bu yöndeki çalımalar oldukça zayıf.
“Çerkes sorunu” nasıl çözülmeli? Siyasi analist Andresi Episantev’e göre yurtdışındaki Çerkeslerin dönmesi, Kuzey Kafkasya’daki istikrarı baltalayabilir. Abhazya “Adıge Xase” eski başkanı Aslan Beşto ise herkesin tarihsel anavatanlarına dönüp yerleşme hakkı olduğunu söylüyor.
Andrei Episantev
“Çerkes cumhuriyetlerindeki istikrarın korunmasındaki en önemli noktanın Arap ülkelerindeki Çerkeslerin kitlesel göçünün önlenmesi olduğunu düşünüyorum. Onların Kafkasya’ya geri dönüşü istikrar ve sükuneti baltalayabilir. Hatta sadece cumhuriyetler içiyle de sınırlı kalmaz.
“Çerkes sorunu”na özellikle tarihsel boyutuyla yaklaşılmalı ve tarihçilerin sıklıkla yaptığı gibi tek taraflı olunmamalıdır. Belirli savları öne sürüp diğerlerinden bahsetmemek kabul edilebilir bir durum değildir. Ayrıca, Çerkeslerin asimile olmasına izin vermeyecek yeni bir önlemler sistemi geliştirilmelidir.
Öncelikle “Ben Çerkesleri asimile etmek istemiyorum” denmesi en iyi yaklaşım olacaktır.
Çerkes dillerinin (Hem Batı hem de Adıge diyalekti) öğretilmesi konusuna azami önem verilmelidir. Cumhuriyetlerde iki resmi dil uygulamasına geçilmesi hatta diyalekt sayısına göre arttırılması gerekebilir.
Yapıcı ve olumlu insanlarla skandal yaratıp ilgi çekmeye çalışanları ayırt etmek gerektiğini düşünüyorum. Rusya hükümeti öneğini verirsek yapıcı olanlarla işbirliği yapmayı tercih edecektir. Olumluluğun daha değerli olduğunu unutmamalıyız.”
Aslan Beşto
“Çerkes sorununa çözüm bulmak için öncelikle sorunun ne konuda olduğunun anlaşılması gerekir. Halkın tek etnikli bir yerde yaşaması ve giderek kültürünü geliştirmesi, işte konu bu. Çerkes sorununun algılanmasını engelleyen birçok neden var. Bunlardan biri, Rusya Federasyonu’nda bağdaştırıcı bir ulusal politikanın olmayışıdır. Yanı sıra başkanın yerel yöneticileri yok sayması ve muhalefet etmesi de var.
Çerkes sorununun çözülmesi için benim önerim şu: Herkesin anavatanına dönmesine izin verilmesi. Çerkeslerin kültürlerini geliştirmesi ve devamlılığını sağlaması için Rusya Federasyonu içinde bağımsız ve müstakil bir alan sağlanması. Mesela varolan cumhuriyetlerde yaşayan Çerkeslerin bir Çerkes cumhuriyeti içinde yer almasının sağlanması. Adının ne olacağı önemli değil. Burası Çerkeslerin birbirleriyle işbirliği yaparak kültürlerini geliştirmesini sağlayacak müstakil bir yapı olmalı.
Bu söylediklerim Anayasa’ya aykırı değil. Çünkü Uluslararası Çalışma Örgütü ve BM Yerli Halklar Hakları Bildirgesi’nde, başka bir Devlet tarafından toprakları sömürgeleştirilen yerli halkların kendi kurumlarını oluşturma hakkına sahip olduklarını belirten yasalar var.”
Sayı : 2014 05
Yayınlanma Tarihi: 2014-05-10 00:00:00
