Kafkasya’nın otokton halklarından olan Gürcülerde de sülale adı en az kuzeydekiler kadar önemlidir. Ancak, Türkiye Gürcüleri (Çveneburi) için lakaplar soy adlarından bir adım öne geçmiş hatta yerini almıştır.
Adıgecede “Lhepq veya Lhakots’e” olarak adlandırılan kavram, Gürcülerde “Gvari” olarak karşılık bulmaktadır.
Gürcü soy adları, tıpkı komşuları gibi İnsan adlarından türemiştir. Adıge ve Abazalardan farklı olarak bayan isimleri de soy adına nadir de olsa kök olmaktadır.
Gvariler hayvan, balık, iş aleti, silah isimlerinden türediği gibi; Kabile, boy, millet ve köken isimlerinden türemiş soy adları ile de aynı sıklıkla karşılaşmak mümkündür.
Gürcü soyadlarına kök olan en yaygın erkek ve bayan isimleri; Giorgi (გიორგი), Davit (დავითი), Zurab (ზურაბი), Aleksandre (ალექსანდრე), Levan (ლევანი), Miheil (მიხეილი) Tamar (თამარი), Nino (ნინო), Maya (მაია), Nana (ნანა) ve Maryam (მარიამი) .
Gürcü soyadlarının büyük bölümü XIV-XV. yüzyıllarda ortaya çıkmıştır. Bazı köklü ailelerin adları, IX-XI. yüzyıllara ait tarihi belgelerde rastlanmaktadır: Donauri (დონაური), Maruşiani (მარუშიანი), Dadiani (დადიანი) v.d.
Gürcülere ait binlerce isim ve soyadı kayıt altındadır. Gürcistan’da kullanılan en yaygın soyadları şunlardır: Beridze (ბერიძე), Kapanadze (კაპანაძე), Gelaşvili (გელაშვილი), Maisuradze (მაისურაძე), Giorgadze (გიორგაძე), Kvaratshelia (კვარაცხელია), Lomidze (ლომიძე), Şengelia (შენგელია), Tsiklauri (წიკლაური), Hutsişvili (ხუციშვილი), Bolkvadze (ბოლქვაძე), Nozadze (ნოზაძე), Abuladze (აბულაძე), Gogoladze (გოგოლაძე), Tabatadze (ტაბატაძე), Mikeladze (მიქელაძე), Mçedlişvili (მჭედლიშვლი),Tsertsvadze (ცერცვაძე), Dolidze (დოლიძე), Abaşidze (აბაშიძე), Maharadze (მახარაძე), Maçaraşvili (მაჭარაშვილი), Todua (თოდუა), Diasamidze (დიასამიძე), Metreveli, Şonia (შონია), Katamadze (ქათამაძე), Kavtaradze (ქავთარაძე), Caparidze (ჯაფარიძე), Kobahidze (კობახიძე), Çelidze (ჭელიძე), Pipia (ფიფია), Putkaradze (ფუტკარაძე), Çhaidze (ჩხაიძე), Barbakadze (ბარბაქაძე), Cavahişvili (ჯავახიშვილი), Samharadze (სამხარაძე), Çanturia (ჭანტურია), Dumbadze (დუმბაძე), Meladze (მელაძე), Tsetshladze (ცეცხლაძე), Modebadze (მოდებაძე), Cikia (ჯიქია),Tsintsadze (ცინცაძე), Gabunia (გაბუნია), Şubitidze (შუბითიძე), Boçorişvili (ბოჭორიშვილი), Siharulidze (სიხარულიძე), Davitadze (დავითაძე) ve Çubinidze (ჩუბინიძე)
Gürcü soy adlarının son ekleri; “-dze (-ძე)”, “-şvili (-შვილი)”, “-ia (-ია)”, “-ava (-ავა)”, “-iani (-იანი)” ve “-uri (-ური)”dir. Sonekler, soyadın Gürcistan’ın hangi bölgesinden olduğunu belirlememize imkan sağlamaktadır.
-İa(–ია), -ua (–უა) ve -ava(–ავა) ile biten soyadları Samegrelo’da (სამეგრელო); -ani (-იანი)ile biten soyadları Svaneti’de (სვანეთი) ve Raça-Leçhumi’de (რაჭა-ლეჩხუმი); -uri (-ური) soneki ile biten soyadları Mtianeti’de (მთიანეთი-Doğu Gürcistan) yaygındır. -Dze (–ძე) veya -şvili (-შვილი) sonekleri ile biten soyadları, Doğu ve Batı Gürcistan’da yaygın olarak kullanılmaktadır.
Gürcüler arasında soylu sınıftan (1) ve ruhban sınıfından gelme oranı diğer toplumlardan yüksektir.
Gürcü soylu sınıfına ait soyadları şunlardır: Abameliki (აბამელიქი), Abaşidze (აბაშიძე), Agiaşvili (აგიაშვილი), Avalişvili (ავალიშვილი), Amatuni (ამათუნი), Amilahvari (ამილახვარი), Amirecibi (ამირეჯიბი), Andronikaşvili (ანდრონიკაშვილი), Ançabadze/Açba (ანჩაბაძე/აჩბა), Arghutinski (არგუთინსკი), Asatiani (ასათიანი), Apakidze (აფაქიძე), Abhazi (აბხაზი), Ahvlediani (ახვლედიანი), Babadişi (ბაბადიში), Barataşvili (ბარათაშვილი), Bebutaşvili (ბებუთაშვილი), Begtabegishvili (ბეგთაბეგიშვილი), Gabaşvili (გაბაშვილი), Gardaphadze (გარდაფხაძე), Gedevanişvili (გედევანიშვილი), Gelovani (გელოვანი), Gugunava (გუგუნავა), Guramişvili (გურამიშვილი), Gurieli (გურიელი), Gurgenidze (გურგენიძე), Dadeşkeliani (დადეშქელიანი), Dadiani (დადიანი), Dgebuadze (დგებუაძე), Diasamidze (დიასამიძე), Emuhvari (ემუხვარი), Eristavi (ერისთავი), Vaçnadze (ვაჩნაძე), Vahvahişvili (ვახვახიშვილი), Vezirişvili (ვეზირიშვილი), Tavdgiridze (თავდგირიძე), Tarhan-Mouravi/Tarhnişvili (თარხან-მოურავი/თარხნიშვილი), Taktakişvili (თაქთაქიშვილი), 39. Tumanişvili (თუმანიშვილი), Turkestanişvili (თურქესტანიშვილი), İaşvili (იაშვილი), İnal-İpa/İnalişvili (ინალ-იფა/ინალიშვილი), Kalatozişvili/Kavkasidze (კალატოზიშვილი /კავკასიძე), Lionidze (ლიონიძე), Lortkipanidze (ლორთქიფანიძე), Marşania (მარშანია), Maksimenişvili (მაქსიმენიშვილი), Mağalaşvili (მაღალაშვილი), Makaşvili (მაყაშვილი), Maçabeli (მაჩაბელი), Maçutadze (მაჩუტაძე), Melikişvili (მელიქიშვილი), Mikadze (მიქაძე), Mikeladze (მიქელაძე), Mheidze (მხეიძე), Nakaşidze (ნაკაშიძე), Nijaradze (ნიჟარაძე), Orbeliani (ორბელიანი), Ratişvili (რატიშვილი), Robitaşvili (რობიტაშვილი), Rusişvili (რუსიშვილი), Saginaşvili (საგინაშვილი), Sidamon Eristavi (სიდამონ ერისთავი), Sumbataşvili (სუმბათაშვილი), Soloğaşvili (სოლოღაშვილი), Tuşişvili (თუშიშვილი), Pavlenişvili (ფავლენიშვილი), Palavandişvili (ფალავანდიშვილი), Paghava (ფაღავა), Kobulaşvili (ქობულაშვილი), Koçakidze (ქოჩაკიძე), Karalaşvili (ქარალაშვილი), Kipiani (ყიფიანი), Şalikaşvili (შალიკაშვილი),Saakashvili (სააკაშვილი), Şervaşidze (შერვაშიძე), Şelia (შელია), Çaabalurhva [Sothişvili] (ჩააბალურხვა) [სოთიშვილი], Çerkezişvili (ჩერქეზიშვილი), Çikovani (ჩიქოვანი), Çicavadze (ჩიჯავაძე), Çiçua (ჩიჩუა), Çolokaşvili (ჩოლოყაშვილი), Çkotua (ჩქოტუა), 84. Çheidze (ჩხეიძე), Tsitsişvili (ციციშვილი), Dziapş-İpa (ძიაპშ-იფა), Tsereteli (წერეთელი), Tsulukidze (წულუკიძე), Çavçavadze (ჭავჭავაძე), Herheulidze (ხერხეულიძე), Hidirbegişvili (ხიდირბეგიშვილი), Himşiaşvili (ხიმშიაშვილი), Hocaminasovi (ხოჯამინასოვი), Cavahişvili (ჯავახიშვილი), Caiani (ჯაიანი), Candieri (ჯანდიერი), Caparidze (ჯაფარიძე), Corcadze (ჯორჯაძე)
Ayrıca Eski Gürcücede ar- eki insanın geldiği soyu belirtmek için de kullanılıyordu. Örneğin, Opiza (ოპიზა) -Opiz-ar-i (ოპიზ-არ-ი). -ar- eki, Svanca’nın diyalektlerinde bugün de çoğul ekidir. Gürcüler birbirlerini soylarını sorarken “Ra gvari xar?” ifadesini kullanır.
Svaneti ve Kodori ‘deki bazı soylar; Abdelani [kodori ], Abdeliani [kodori ], Khergiani, Aansiani, Arghvliani, Aphrasidze, Aphrasidze, Barliani, Bedianişvili,Busqanadze, Babluani, Kvantchiani, v.d.
Gürcü Yahudilerinden bazı soylar; Bramaşvili, Alkhazovi, Krikheli, khakhanaşvili, Khakhmigeri, Şamelaşvili, Şişinaşvili, Şimşelaşvili, Simonişvili, Şavlikaşvili, Khoteveli,Şataşvili, Kezaraşvili(2), Ketaşvili (2), v.d.
Abkhazi (აფხაზი; Abhazişvili) Gürcistan’da prens ailesidir, Abhaz kökenli Şervaşidze (Çaçba) soyunun koludur.
Rus devriminde Prens Konstantine Abkhazi, hanedanın başındaydı. 1923 yılında Prens, Bolşeviklerce sürgün edildi. Eşi Peggy Pemberton Carter (ö.1994), 1946 yılında Victoria, British Columbia’da “Abhazi Bahçeleri”ni yaptırdı.
Çerkezişvili’ler (ჩერქეზიშვილი) oldukça iyi bilinen diğer bir Gürcü aristokrat ailesidir, Kabardey kökenlidirler. Gürcüler tarafından Aladag olarak bilinen Kabardey aristokratı Alejuko, 17. yüzyılda Kaheti’ye yerleşmiş birkaç köy kendilerine verilmiştir: Manavi, Tokhliauri, Kakabeti, and Kachreti. Gürcü aristokrasi sınıfının Tavadi derecesine dahil olmuşlardır. Ayrıca Saçerkezo “Çerkez Yurdu”nda mülkleri bulunmaktaydı. (საჩერქეზო)
Bir başka Çerkezişvili ailesi, Kartli’de farklı bir orijin ve prenslik ünvanıyla boy göstermekteydi. 16. yüzyılda Aznavur sınıfına dahil olan bu aile, Imereti Kralı II. George’nin Çerkes kökenli eşi Rusudan’ın refakatçisi olanların soyundan gelirler.
Kuzey Kafkasya halkları ile Gürcüler arasında karşılıklı soy geçişleri olmuştur. Adıgeler arasında bulunan Eristaw, Sone, Dole soyları Gürcü kökenlidir. Bunun dışında Anzor soyunun adı da Gürcüceden geçmiştir.
Bu geçişler yalnız Adıgeler ve Abazalarla sınırlı kalmamış, diğer halklarda da oluşmuştur. Örneğin Karaçay Özden sülalesine adını veren, Özden adlı bir Gürcü’dür.
Dipnotlar
1.Gürcü aristokrasinin önemli aileleri ve Abaza, Adıge ve diğer halklardan oluşur.
Abaza kökenliler: Ançabadze (Açba), Abhazi, İnalişvili (İnal-ipa), Marşania (Marşanaa), Şervaşidze (Çaçba), Çiçua, Çkotua, Dziapş-ipa,
Oset kökenliler: Asatiani,Kavkasidze, Saakaşvili
İrani kökenliler: Gedevanişvili (3), Vezirişvili
Moğol Kökenliler: Tumanişvili,
Türk kökenliler: Turkestanişvili,
Rus kökenliler: Rusişvili,
Adıge Kökenliler: Çerkezişvili,
2. Bu soylar, hem Yahudi Gürcülerde hem de Müslüman ve Hıristiyan Gürcülerde yaygındır.
3. Gedevanişvili ailesinin kökeni hakkında 3 farklı görüş bulunmaktadır. Birinci görüşe göre, Gedenvanişvili ailesinin Adıge (Ketaş, Ketaw ) kökenli olmasıdır. İkinci görüş, soyun köklerini Pers saldırıları dönemine bağlayarak İrani kökene yönlendirme yaparken son görüş, Abaza kökenli olduğu (Katwan) savını ileri sürer. Tüm bu görüşler farklı çevrelerce kabul edilmektedir. Ancak Gedevanişvili, Katawan+(i)+şvili kelimelerinden oluşmaktadır. Katawan adı bir Gürcü bayan adı olarak kullanılmaktadır.
Kaynakça: www.chvenevuri.net
