“Gerçek” Çerkes Hasan Bey

Türk tarihçiler Çerkes Hasan Vakası’nı “Padişahı’nın intikamını aldı ve kendisini feda etti” şeklinde anlatıyorlar. Kafkasyalı tarihçiler de “Hasan Bey mert bir Çerkes beyi olduğundan, ailesinin intikamını aldı” diyorlar. Ama hiç kimse Çerkes Hasan Bey’in hayatını detaylıca araştırmadı. Herkesin odaklandığı nokta: “Hasan Bey, Avni Paşa’yı ve avanesini nasıl öldürdü?” oldu.
TRT, Çerkes Hasan Bey’in kısaca hayatını anlatan bir film yayımladı. Bu filmde tamamiyle yanlış bir Hasan Bey portresi sergilendi. Mesela Çerkes olduğu, ailesinin Silivri’ye nasıl yerleştiği, ablasının politik amaçla Padişah’la evlendirildiği ve başka kardeşlerinin de olduğu gösterilmedi. TRT resmen Anadolulu bir delikanlının hayatını anlattı. Peki Çerkes Dernekleri bu filmi protesto etti mi? Hayır! Hiçbir Çerkes, merhum Hasan Bey’e sahip çıkmadı. Neden? Çerkes Hasan Bey bunu haketmedi.
Gerçek Hasan Bey’in kısaca hayat hikayesini anlatmak istiyorum:
Hasan Bey 1851 yılında Soçi civarında dünyaya geldi. Türk tarihçilerin yazdığı gibi Silivri’de doğmuş olması imkansızdır, çünkü ailesi 1850’lerde Kafkasya’da bulunuyorlardı. Babası İsmail Bey, Ubıh’ların asil bir ailesi olan Zevş-Barakay’lara mensuptu. Büyük Çerkes sürgünü sırasında ailesi, önce Adapazarı’na göç etmişti. Daha sonra Silivri Alibey köyüne yerleştirilmişlerdi.
Zevş-Barakay İsmail Bey’in dört çocuğu vardı, bunlar yaş sırasına göre: Neşerek, Osman, Hasan ve Ahmet. İsmail Bey Büyük Çekmece Kaymakamı olunca, oğlu 1864 yılında Bahriye İdadisi’ne ve sonra da Harbiye bölümüne girdi. Ablası Neşerek, 1868 yılında Sultan Abdülaziz’le evlenince padişahın büyük oğlu Yusuf İzzettin Efendi’nin yaveri oldu. Ağabeyi Osman da Bahriye İdadisi’nde okuyordu ve ileride Bahriye Mirlivalığı’na kadar yükseldi. Çerkes Hasan Bey’in bekar olarak öldüğü söyleniyor ama bu doğru değildir. Hasan Bey, 1873 yılında Saraylı Razıdil Hanım’la evlenmişti. Bir kızı ve bir oğlu olmuştu. Bütün bu önemli bilgiler neden anlatılmıyor? Çünkü bilinmiyor. Büyük bir kahraman olarak tanıtılan Çerkes Hasan Bey’i aslında hiç kimse gerçekten tanımıyor.
Hasan Bey’in ağabeyi Osman Bey’in (sonradan Paşa olmuştur) soyu halen devam etmektedir. Torunları ile görüştüm ve çok değerli bilgiler edindim. TRT neden Barakay ailesi ile irtibata geçmedi? Herhalde Türkiye’de bütün konular yüzeysel araştırıldığından olabilir. Üstünkörü bir toplumun, tarihlerini yanlış değerlendirmelerine şaşırmamak lazım. Aynı hata Çerkes Hasan Bey biyografisinde maalesef halen yapılıyor.
Şimdi esas soruna gelelim: Hasan Bey neden Avni Paşa ve avanesini öldürdü? Sadece Sultan Abdülaziz’in intikamını almak için değil. Bilakis ablası Neşerek’e yapılan hakaretten dolayı intikam almaya karar vermiştir. Sultan Abdülaziz, 30 Mayıs 1876 tarihinde tahttan indirilince ailesi Dolmabahçe Sarayı’ndan çıkartıldı. Bu sırada Neşerek’in elbisesinin altında mücevher sakladığı şüphesi yüzünden bir yaver yüzündeki şalı çekip almıştı. Bu olaydan sadece 11 gün sonra Neşerek hastalanarak ölmüştü. Ablasının ölümüne sebep olanların Avni ve Mithat Paşa’larla adamlarının olduğuna hüküm verdiğinden, 15 Haziran 1876 tarihinde Mithat Paşa’nın Bayezit’teki konağını basmıştı. Baskın sırasında, başta Avni Paşa olmak üzere toplam 10 kişiyi vurup öldürmüştür. Derhal tutuklanıp askeri mahkemeye çıkartıldığında, baskını neden yaptığını soran Hakim’e: “Bu bir aile meselesidir” diye cevap vermişti. Duruşmadan sonra idama mahkum edilip Sultanahmet Meydanı’nda bir dut ağacına asılarak infaz edildi.