Çerkes Müziği Ve Enstrümanları
..
Pşıne: Adıge dilinde Pşıne, Abhaz dilinde Amırzakan, Oset dilinde Fandır olarak adlandırılan enstrüman, aynı zamanda bu dillerde genel anlamda çalgı kavramını da ifade etmektedir. Günümüzün akordeonuna benzer olup, onun temelini oluşturan, klavye sistemli akordeondan farklı olarak, tuşlu bir enstrümandır. Literatürde Çerkes mızıkası olarak yer almakta olan bu çalgı, tuşlarının kapanan körük hareketinde farklı, açılan körük hareketlerinde farklı ses vermesi itibariyle zengin bir ses yapısına sahiptir. Diğer otantik çalgılardan çok sonraları Çerkes müziğine katılmış olmakla birlikte, bugün Çerkes halk müziğinde mızıkanın yanı sıra akordeon ve garmon da yaygın olarak kullanılmaktadır.
..
Derleyen: Rahşan Erdoğan (Jıneps, Temmuz 2006)
Çerkes müziklerinin en çarpıcı sesidir Pşine. Melodisi kulağımıza geldi mi kanımız kaynamaya başlar. Kurulan her düğünde onun nağmelerini duymaya aşina olan Türkiye diasporası Çerkesleri şanslı aslında. Her geçen gün azalsa da pşine çalanlarımız; yine de her düğün kurulduğunda pşineyi eline alacak bir pşinawo bulunur muhakkak. Fakat anavatan Kafkasya’da durum farklı. Artık pşine çalan kişi neredeyse yok denecek kadar az. Pşinenin melodilerini unutmaya başladı Anavatan Çerkesleri.
Bu konudan rahatsızlık duyan bir grup hemşehrimiz duruma el koymak istediler el birliği ile. Türkiye’deki pşinawoları tespit edip; onların hafızalarında yer alan ezgileri kayda almak için harekete geçen grubu temsilen Kaya Şenvar Türkiye’ye geldi. Uzun soluklu bir proje olan bu çalışmanın, “Ben hamallığını yapıyorum, esas katkıyı Çetao İbrahim ve Yaşar Nogay yapmakta” dese de onun emeklerini de göz ardı etmemek lazım.
Bu çalışmanın ilk ayağı 19 Ağustos 2014 günü İstanbul Kafkas Kültür Derneği’nde gerçekleştirildi. Proje kapsamında ilk olarak dernek stüdyosuna Biga yöresinin pşinawolarından Woşogneko Mahmut Gökgöz girdi. Gökgöz’ün repertuarında olan Leperuş ve Kumuk ezgilerinin farklı yorumlarının yanısıra; Vuig, Kazaska ve Niseyışıj gibi melodiler Cankat Acı tarafından kayıt altına alındı.
Proje ile ilgili görüşlerini belirten Baj Kaya, bu projenin iki ayağının olduğunu söyledi. Birincisi bu proje ile Anavatan ile Türkiye diasporası arasındaki bağlantıyı kuvvetlendirmek; ikincisi ise pşineye olan ilginin gittikçe düştüğü bir ortamda genç jenerasyonun pşineye olan ilgisini arttırmak.
Anavatanda da ilgiyle karşılaşan projenin Barço Ruslan ve Svetlana Tleser (İslamey grubunda baş akordeonist) tarafından da desteklendiğini belirtip; projeye destek vermek isteyenleri görev başına davet ediyoruz.
Haber: Enver Sağlam