Çerkes milleti vatanını ve bağımsızlığını savunmak için, zamanın en büyük silahlı gücü olan Rus çarlık orduları ile yüzlerce yıl savaştı. En şiddetli ve sürekli geçen son yüz yıllık savaşlar sürecinde, sergilenen efsanevi kahramanlıklar, ünlü Rus ve Avrupalı tarihçilerin, yazarların eserlerinde geniş yer aldı.
Karl Marks, “Tüm uluslar Çerkeslerin bağımsızlık mücadelesinden örnek almalıdır” sözü ile, bu mücadeleyi kutsadı ve dünya kamuoyuna duyurdu. Destanlar yaratan bu mücadele sürecinde, büyük halk kahramanları, özgürlük savaşçıları ve devlet adamları öne çıktılar ve savaşların kaderinde rol oynadılar. Bu kahramanların en ünlülerinden biri, (Batı Kafkasya’nın Şeyh Şamil’i) Hacı Tuğujuko Kızbeç Şeretluko, Çerkes halkının kalbinde ve gönlünde yerini muhafaza etmektedir.
Ne var ki savaşın galibi Rus Çarlığı, Çerkes toplumunu ve değerlerini yok saydığı, toplumun kendisini de yok etmeyi amaçladığı için, toplumun savaştan sonra sağ kalabilen unsurları, Çarlık döneminde, kendi değerlerine ve kahramanlarına sahip çıkma şansına sahip değillerdi. Sovyetler Birliği döneminde de bu değerler sessizlik duvarları arkasında kaldı. Devam eden ve mirasçı konumunda olan, bugünkü çok uluslu Rusya Federasyonu da Çerkeslerin sesini duymak ve haklarından bahsetmek istemiyor. Buna karşın, anayasası, yasaları ve adı ile bir demokrasi devleti olduğuna göre, bu federasyonun bünyesinde ve diasporada yaşayan Çerkesler, kendi tarihine, değerlerine ve kahramanlarına artık sahip çıkabilirler ve çıkmalıdırlar. Bugüne kadar hiçbir halk kahramanımızın anıtının olmaması, herhangi bir yerde, bir cadde veya sokakta adlarının geçmemesi büyük eksikliktir.
Bu nedenle, Çerkes halkının gönlünde ve hafızasında yerini koruyan, ünlü halk kahramanı Tuğujuko Kızbeç’in anısını kalıcı kılmak için, Adıgey’de bir grup Çerkes sivil toplum ve kültür çalışanı, onun anıt heykelini yaptırma girişimi başlatmışlardır. Fotoğrafta maketini gördüğünüz, 3,5 m. yüksekliğinde, bronzdan inşa edilecek olan anıt heykel, Tuğujuko Kızbeç’in torunlarının halen yaşadığı Afepsıp köyünde yerini alacaktır. Heykelin yapımını üstlenen, “Tarihi ve Kültürel Mirasın Korunması Vakfı-NASLEDİYE” nin başkanı, Adıge Cumhuriyeti eski Kültür Bakanı Sayın Çemşo Gazi’dir. Bu girişimin başarıya ulaşması için, tüm Çerkeslerin katkıda bulunmaları beklenmektedir.
Tuğujuko Kızbeç, 1777 yılında doğdu. Ömrü özgürlük savaşlarının içinde geçti. Oğullarının hepsi savaşta öldüler. Kendisi heybetli fiziği, korkusuz tavırları ile düşmana korku salan, diğer yandan milli dansları, müziğini ve halkını karşılıksız seven, kahramanlıkları ile “Çerkes Aslanı” ünvanını kazanmış bir şahsiyettir. İlerlemiş yaşına rağmen, bir savaşta unvanına uygun çarpışırken, aldığı ağır yaralar sonucu 1840 yılında hayatını kaybetmiştir.
Böylesi halk kahramanlarımızın anısına saygı göstermek görevimiz olduğu gibi, içinde yaşadığımız topluma, üyesi bulunduğumuz ülke ve dünya kamuoyuna, tarihimiz, dilimiz, kültürümüz ve kimliğimizle var olduğumuzu güçlü bir şekilde hissettirmek bakımından çok önemlidir.
Bu bakımdan, girişimin başarıya ulaşması, diğer halk kahramanlarımız için de anlamlı ve kalıcı anıtların yapılmasının önünü açacaktır.
H. Yaşar Nogay
