Çeçen-İnguşya Halkıyla Rusya Arasındaki İlişkiler

0
523

“Çeçen-İnguşya Halkıyla Rusya Arasındaki İlişkiler”, Yavus Ahmadov’un kitabının adıdır. Yavus Ahmadov, 1949’da Kazakistan’da sürgünde doğmuş Çeçen asıllı, Sovyet Bilimler Akademisi üyesi bir tarihçidir. Özellikle Osmanlı, İran ve Kafkas- Rus siyasi ilişkileri üzerine yaptığı bilimsel araştırmalarıyla tanınmaktadır. Tarık Cemal Kutlu tarafından Çeçence’denTürkçe’ye çevrilen söz konusu eser, Sorun Yayınları tarafından yayınlanmıştır. Yavus Ahmadov’un Çeçence, Rusça yayınlanmış eserlerinden bazıları şunlardır:
Çeçenya’da Toplum Yapısı Hakkındaki Mesele; Çeçen- İnguşların 18. yüzyılda Rusya’yla Olan İlişkileri- Mahaçkale 1975; Kumuk Egemenliklerindeki Vaynahlar; Çeçen- Rus İlişkilerinde Dağıstan Tarihi Meseleleri.
Yavus Ahmadov, Kafkas- Rus savaşları sırasında ve öncesinde Rusya ile olan ilişkileri ustalıkla ortaya koymaktadır. Kafkasya’da yerleşik emekçi halkaların sosyal mücadelelerini, ezilmişliğe karşı ulusal direnişlerini, onların aydınlık tarihini anlatmaktadır. Geçmişte yaşanan Rusya- Kafkasya tarihi ilişkilerini ortaya korken, doğru olan yanlarıyla okuyucuyu aydınlatmaktadır. Rusya- Kafkasya ilişkilerinin temel problemlerini okuyucuya en başta öğretmeyi ve insanları aydınlatmayı önemsemektedir. Rus ve Çeçen- İnguş tarihinde özel bir ilişkinin bulunduğunu ama Kuzey Kafkas- Rus savaşlarında Çeçenya özelini öğrenmek için bu ilişkilerin özel ilişkiler olduğunu ayrı ele almaktadır. Kafkasya halklarına ait politik, siyasi, ekonomik, kültürel, sosyal, bilimsel yönlerini kavrayabilmek için Yavus Ahmadov bu çalışmasında toplu değerlendirmeler yapan pek çok konuyu birlikte ele almıştır. Rusya’nın Kafkasya Dağlı halkları üzerindeki savaşları değerlendirmiş, Kafkasya’yı tanıma hususunda o dönemin özgül koşullarını ortaya koymuştur. Rusya- Kafkasya ilişkilerinde bilimsel inceleme ve araştırmalar alanında sınırlı olmasına karşın, yine de uzun yıllar araştırmalarını sürdüren yazar eserinde, Çeçen ve İnguşların, Ruslarla olan ekonomik, kültürel ilişkileriyle, tarihi ilişkilerini ortaya koymuştur.
Yavus Ahmadov, Çeçen- İnguş ülkesinin en eski dönemlerindeki tarihlerini, dillerini, komşularıyla aralarındaki kültürel ilişkilerini ele almıştır. Etnik kökenleri üzerine, Çeçenleri ve İnguşları yaşadıkları coğrafyadaki tarihsel dönemleri ile anlatmaktadır. Çeçen- İnguş halklarının sosyo- politik sorunlarını değerlendirmektedir. Çeçenya’daki Terek kıyısında ekip biçmeye elverişli coğrafyada ve dağlık bölgelerdeki halkın üretim ilişkilerini ve yaşamlarını ustalıkla ortaya koymuştur. Genel olarak dağlı halkların topraklarındaki tarım ve hayvancılığa yönelik üretim ve yaşam ilişkilerini ele almıştır. Ahmadov kitabında, dağlı halkların tarım üretimlerinin yanında nasıl ticari ilişkiler geliştirdiklerini ve bir takım pazarlar kurduklarını, komşularıyla mal alış verişini başlattıklarını anlatmakta; Orta Asya, Kazakistan özellikle Kırım pazarı ile ve hatta Rusya ile ticari ilişkiler geliştirdiklerine yer vermektedir. Kuzey Kafkas- Rus savaşlarının bu dönemlerinde bile dağlı halklar hem iç pazarlardan hem de dış pazarlardan deniz yoluyla Karadeniz kıyılarındaki çeşitli limanlarda, Kırım pazarlarında geliştirdikleri ilişkilerle, tüccarlarla ticaret yapmaktaydılar.
Kafkas dağlı halkları, çeşitli dönemlerden başlayarak topraklarına yönelik baş gösteren saldırı ve istilalara karşı verdikleri mücadeleleri, ülkenin yüksek dağlık bölgelerinin konumundan yararlanmış ve her daim güçlü direnişler göstermişlerdir. Rus Devletinin, Kafkasya üzerindeki istilalarına karşı yüzlerce yıl mücadele eden dağlı halklar, Rus Devletini tanımadılar. Rusların Terek ırmağı boylarına girmeleriyle dağlı halkların Ruslarla savaşları başlamıştı. Ruslar, Kafkasya’daki etkilerini kuvvetlendirmek için dağlı halkların topraklarında türlü yolları deniyorlardı. O yüz yılda Çeçenler, komşularıyla birlikte Ruslara karşı mücadele verdiler. Çarlık sınırlarını Çeçen- İnguşya köylerine kadar genişletince dağlıları da itaat altına almak istedi.Çarlığın dağlılara saldırıları, onları itaat altına alma çabaları, Kafkasya’nın dağlı halklarının Ruslara karşı durmalarını sağladı. Çarlık Rusya’sının, Kafkasya dağlı halklarıyla aralarındaki sorun yüz yıllarca devam etmiş, Ekim Devrimi dönemine dek sürdürülmüştür.
Yavus Ahmadov, çalışmasının son bölümünde şu saptamayı yapmaktadır. Özellikle dağ savaşları sırasında, dağlı halklardan olan işbirlikçilerin ve yine kendi halklarına ihanet eden, Rusların saflarına geçen yerel egemenler ve feodal beyler için şöyle diyor: “Rusların saflarında yerel ve egemen feodaller yalnızca Romanovların sarayında büyük ücretler almanın peşinde koşan kimselerdi.” Ve biliniyor; tarihte içlerinde hainleri olmayan bir millet yoktur. Yavus Ahmadov, “Çarlık Rusya’sının Çeçen- İnguşya’yı topraklarına katması, İmparatorluğun serfliği kaldırdığı, içte ve dışta Rus kapitalizminin hızla geliştirildiği zamana rastlar. Çarlık yeni kolonilerindeki yağmayı kapitalist yoldan değil de savaş yöntemleriyle gerçekleştirdi” biçiminde bir belirleme yapmaktadır.

“Çeçen- İnguşya Halkıyla Rusya Arasındaki İlişkiler” – Yavus Ahmadov.Çeviren: Tarık Cemal Kutlu. Sorun Yayınları, İstanbul.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz