Nart Dergisi
Sayı 30 Mayıs- Haziran 2002

Çerkes Yardımlaşma Derneği’nin (CBA) Tarihçesi

Nowriz Zakaev*
Çerkes Yardımlaşma Derneği (Circassian Benevolent Association, CBA), “Kuzey Kafkas Derneği” orijinal adıyla 19 Haziran 1952’de New York eyaletinde kuruldu. Derneğin kurucuları, birinci ve ikinci sürgün dalgası ile Amerika’ya gelen ve “Displaced Persons” (Yerlerinden Edi­lenler) olarak bilinen Kuzey Kafkasyalı atalarımızdı.
İlk Çerkes göçmenlere destek veren en önemli isimlerden biri Fatima Natirbov (bekârlık soyadı Sheretlouk) olmuştur. Fatima hanım, 1923’ten başlayarak Amerika’ya gelen ilk Kafkas göçmenlerindendi. Bu “İlk Göçmenler”, Amerika’daki dile ve yaşama adapte olurken çok bü­yük zorluklarla karşılaştılar. Fakat zaman içinde, kendi Kafkas kimliklerini ve yüzyıllardır aktarıla gelen Xabzelerini/değerlerini koruyarak Ameri­kan yaşam tarzına adapte olmayı başardılar.
1950’lerin başlarında Kuzey Kafkas Derneği, Amerika’ya yeni gelen Kafkasyalılara büyük yar­dım ve ilgi gösterdi, onların ev ve iş bulmaların­da yardımcı oldu, onları Amerika’daki cemiyetin içine aldı ve yalnız bırakmadı.
Kuzey Kafkas Derneği’nin kuruluş amaç ve hedefleri, 1958’de dernek New York’tan Paterson-New Jersey’e taşınırken hazırlanan Kuruluş Belgesi’nde şu şekilde belirtiliyordu:
-Karşılıklı yardımlaşma sağlamak, üyele­rinin sosyal, kültürel ve dini açılardan geliştiril­mesine yardımcı olmak,
-Amerika’da veya başka yerlerde yaşayan Kuzey Kafkasya kökenli insanlara gönüllü maddi yardım ve moral destek sağlamak ve kendi ha­yatlarını kurmalarında yardımcı olmak,
-Üyelere ve ailelerine hastalık ve benzeri diğer sıkıntılarda gönüllü olarak destek vermek ve vefatlarda uygun cenaze/defin işlemleri ya­pılmasını sağlamak,
-New Jersey eyaletinde ve Amerika’da, vatandaşlıkla ilgili işlemlerde üyelerinin hakları­nı korumak, üyelerine ABD Anayasası gereklerini ve demokrasi prensiplerini aşılamak ve Kuzey Kafkasyalı insanların ABD vatandaşı olarak ya­şamlarını kolaylaştırmada ve adapte olmalarında yardımcı olmak.

Kronolojik Tarihçe

1952-1955:

19 Haziran 1952’de New York’ta Kuzey Kaf­kasya kökenli bireylerin bir araya gelmesiyle Kuzey Kafkas Derneği kuruldu. Derneğin temel amaç ve hedefleri eğitim, kültür ve hayır etkin­liklerinde odaklandı ve bunun yanı sıra New York City ve New Jersey bölgelerinde dernek üyelerine göçmenlik ve yerleşim konularında yardımcı olmaya çalışıldı. O zamanlar Tolstoy Vakfı da göçmenlere yardım öneriyordu. Tolstoy Vakfı, Rusya’dan gelen göçmenlere yardımcı olan bir hayır kurumuydu ve 1950’ler, 60’lar ve 70’lerde pek çok Çerkes mül­teciye de yardımda bulundu. Kuzey Kafkas Derneği’nin Yönetim Kurulu başkan, başkan yardım­cısı, sekreter, sayman ve üç üyeden oluşmakta­dır. Denetleme Kurulu, Yönetim Kurulunun aktivitelerini ve finansal işlemlerini denetler ve yıllık rapor hazırlayarak genel üyelerin bilgisine sunar. Dernek bu dönemde deniz aşırı ülkelerden Amerika’ya gelen pek çok aileye ev ve iş bulmaları ve diğer problemlerinde yardımcı oldu.
İlk Başkan: 1952-Israel Shipsh
İkinci Başkan: 1953-İslam Naterbov
Üçüncü Başkan: 1954-1963-Kimkerziy Kushmazokha

1956-1957:

Bu dönemde, düzenlenen özel bir toplantıyla derneğin Paterson-New Jersey’e taşınması kara­rı alındı. Derneğin Paterson’a taşınmasının baş­lıca nedeni New Jersey’de iş olanaklarının daha fazla ve evlerin daha ucuz olmasıydı. Ayrıca birbirine bağlı zincirleme göçler, akraba ve arkadaşları Paterson-New Jersey’e çekti.

1958-1964:

Kuzey Kafkas Derneği, Paterson’un kuzeydo­ğusunda uygun bir yer bulunana kadar geçici olarak çeşitli yerlerde toplantılar düzenledi. Bu dönemde dernek üyeleri 50 aileden oluşuyordu. Dernek için uygun bir bina bulundu ve üyeler tarafından satın alındı. Aylık yemekler, dini hizmetler ve diğer etkinlikler bu yerde gerçek­leştirildi. İlk Çerkes Dans Grubu 1964’te kuruldu ve Osetya’dan gelen profesyonel bir dans hocası onları çalıştırdı. Diğer Çerkeslerin de Ameri­ka’ya gelmelerine yardımcı olmak için çeşitli yolların tartışıldığı toplantılar düzenlendi. 1963 yılında derneğin adı, bugünkü adı olan “Çerkes Yardımlaşma Derneği” (Circassian Benevolent Association, CBA) olarak değiştirildi.
Dördüncü Başkan: 1963-Mahmoud Chich
Beşinci Başkan: 1964-Mohammad Khair Barsik

1965-1971:

CBA, yeni üyelerin katılımıyla büyümeye de­vam etti. Bu yıllarda Kabardey Derneği adıyla başka bir dernek daha kuruldu. 1967 yılında CBA, Tolstoy Vakfı ile resmi bir anlaşma yaptı. Bu anlaşmayla CBA ve Kabardey Derneği, 1967 Arap-İsrail savaşı döneminde göç eden Çerkeslere destek olabilecekti.
Altıncı Başkan: 1965-Teuchezh Blanaghaptsa
Yedinci Başkan: 1968-Hisa Torakacho
Sekizinci Başkan: 1969-Turkbee Yashoga

1972-1973:

1972’de Amerika Çerkes Cemiyet Merkezi (Circassian Community Center of America) adıy­la yeni bir Çerkes merkezi açıldı. Ve böylece, artmakta olan Çerkes nüfusunu çekecek Çerkes organizasyonlarının sayısı üçe çıkmış oldu. CBA, bu yıllarda 1973 Arap-İsrail savaşı dönemi Ameri­ka’ya gelen Çerkes göçmenlere yardımcı oldu. Çoğunlukla bu üç Çerkes organizasyonu, dini bayramlarda bir araya geldiler ve Çerkeslerin yararı için beraberce çalıştılar.
Dokuzuncu Başkan: 1972-Mahmoud Chich

1973-1977:

Bu yıllarda CBA normal çalışmalarına devam etti, derneğe yeni üyeler katıldı, hafta sonları çeşitli aktiviteler düzenlenerek bölgedeki Çerkeslerin bir araya gelmesi sağlandı. Çerkes Dans Grubu 1965’deki ilk kadrosundan üyelerle beraber çalışmalarına devam etti ve 1973’de Amerika’ya yeni gelen göçmenlerin de katılımıyla yeni üyeler kazandı. Tarihi olay 1977 yılında gerçekleşti ve bu üç Çerkes organizasyonu (Çerkes Yardımlaşma Derneği-CBA, Kabardey Derneği ve Amerika Çerkes Cemiyet Merkezi) tek bir çatı altında birleşti. Bu olay, bu üç derneğin kuruluş tarihinden bu yana gerçekleşen en önemli olaydı. Şimdi Çerkesler ortak tek bir çatı altında birleşmişlerdi ve Amerika’da güçlü ve tek bir sesleri vardı.
Onuncu Başkan: 1977-Hisa Torakacho
On birinci Başkan: 1977-Ihsan Majega

1978-1985:

Bir toplanma merkezi ve cami içinde olacak şekilde, büyük bir bina inşa etme fikri 1979 yı­lında ortaya çıktı. Genel Kurul toplandıktan sonra, planlar uygulamaya kondu ve arsa satın alınarak bugün 383 Oldham Road, Wayne, New Jersey’de bulunan bina inşa edildi. O zaman, derneğin hesabında 800 dolarlık birikimi vardı. Ön­görülen 2 milyon dolarlık projeyi desteklemek amacıyla Genel Kurul toplantısı yapıldı. Özellik­le Orta-Doğu’dan destek almaya yönelik ve fon geliştirme amaçlı özel komiteler kuruldu. Cemiyet liderlerinin birkaçı, CBA bina­sının inşası için maddi destek sağlamak amacıy­la, Suudi Arabistan ve Kuveyt’e gittiler. Onikinci CBA Başkanı Hubaid Molamusa, bu önemli gö­revde yol gösterici bir rol oynadı. Molamusa, Kadir Natho’nun da aralarında bu­lunduğu diğer değerli büyüklerimiz gibi birçok Orta-Doğu ülkesine giderek bölgedeki Sheikhlerin söz verdiği desteği sağlamaya çalıştı. Amerika’da ise yerel fon geliştirme çalışmaları çeşitli aktivitelerle devam etti. Bu sırada bölge­deki Çerkes nüfusu 3200 kişi olmuştu. Aynı dö­nemde Çerkes Cemiyeti finansal problemler başta olmak üzere pek çok sıkıntıyla karşılaştı. Dernek binası inşaatı için kredi alınması gerekti­ğinde, birçok Çerkes aile kendi evlerini bankaya teminat olarak gösterdi, aksi takdirde banka inşaat için kredi vermeyecekti. Burada belirtil­mesi gereken önemli bir nokta, bölgedeki Çerkeslerin sayısı 3200 civarında olmasına rağ­men, bu sayının yarıdan biraz azı gerçekten bu yüklü ve önemli projede sorumluluk yüklendi. Daha fazla maddi kaynak elde etmek amacıyla CBA, daha önce Kabardey Derneğinin bulunduğu binayı sattı ve bu üç derneğin bütün malvarlığı yeni yapılacak inşaat için kullanıldı. Bina inşaatı süresince geçici olarak bir yer kiralandı ve der­nek orada faaliyetlerine devam etti, çocuklara verilen din dersi ve Çerkesce dil kursu da orada devam ettirildi.
On ikinci Başkan: 1979-1990-Hubaid Molamusa

1986-1990:

İnşaatın farklı safhaları için müteahhitlerle anlaşıldı. Müteahhitlerle anlaşma altında olma­yan kısımlarda gönüllüler inşaata yardım ettiler. Büyük zorluklar ve fedakârlıklar sonucu 29 Ocak 1989’da CBA yeni dernek binasının açılışını kut­ladı. Açılışa, yüksek mevkili devlet görevlileri ve bölgenin önde gelen liderleri davet edildi. Ve CBA, Çerkes kültür ve mirasının engelsiz sergi­lenmesi ve büyüyüp gelişmesi için güvenilir bir barınak sağlama görevine başladı.
On üçüncü Başkan: 1990 – 1997 – Kadir I. Natho

1991-2002:

Geçtiğimiz 11 yıl boyunca, CBA yerel Çerkes cemiyeti için bir çekirdek merkez olmuştur. Bugün üye sayısı, 5000 kişilik bir Çerkes nüfusu içinde 500’ün üzerindedir. Bu yalnızca %10 ol­masına rağmen biz umutluyuz, çünkü aramıza her hafta yeni üyeler katılıyor. 1952’den bu yana uzun bir yol katedildi. Birkaç yıl öncesine kadar 650 bin dolarlık inanılmaz bir borcumuz var­ken, bugün hiçbir borcumuz yok. Her projenin en zor kısmı ilk adımı atmak değil midir?..

Çevirenin notu: Yazının orijinalindeki Caucasian-Kafkas, Circassian-Çerkes, Kabardin- Kabardey olarak çevrilmiştir.
İngilizceden çeviren: Nejan Huvaj
*Derneğin eski başkanlarından