Bir Hareme Sığmış Kafkasyalı Kadınlar

0
686

“Kanlı”, “Bedros” unvanıyla da anılan Sultan II. Abdülhamid Han (1842-1918), Sultan I. Abdülmecid Han ile Adıge (Şapsığ) kökenli, Bekhan Bey ile Almas Hanım’ın kızı Tir-i Müjgan (?-1853) III. Kadınefendi’nin oğlu olup, 31 Ağustos 1876’da tahta çıktı. Osmanlı tarihinde tek olan ve 21 Temmuz 1905’te gerçekleşen, 26 sivil ve askerin öldüğü, 58 kişinin yaralandığı, 20 atın parçalandığı suikasttan kurtuldu. Zamanında adındaki “Hamid”den esinlenilerek “Hamidiye alayları”, “Hamidiye Suyu”, “Hamidiye Mektebi” vb. çeşme, cami, kışla, okul, köy yapılmış, kalıplı fese de Hamidiye denilmiştir. Harekat Ordusu’nun İstanbul’a gelişinden sonra, 27 Nisan 1909 tarihinde tahttan indirilerek Selanik’e sürgün edilmiştir. 1 Kasım 1912’de Selanik’ten İstanbul’a getirilmiş, Beylerbeyi Sarayı’na yerleştirilmiş, 10 Şubat 1918’de bu sarayda ölmüş ve büyükbabası II. Mahmud’un Divanyolu’ndaki türbesine defnedilmiştir.

Her padişah gibi onun da birçok kadın efendileri ve ikballeri vardı. Hareminde bulunan kadınefendi ve ikballerinin tamamı Kafkasyalıdır. Bunlar hakkında aşağıda kısaca bilgiler sunalım:

1-Nâzik-edâ Başkadınefendi (1848-1863)

Nâzik-edâ Başkadınefendi 14 Temmuz 1848 tarihinde Teberda’da doğdu. Babası Abaza asıllı Tsanba Arslan Bey olup (1820-1876) Ruslar’la savaşırken şehit düştü. Annesi ise Karaçay’lı Belkıs Hanımdır. Ekim 1868’de Dolmabahçe Sarayı’nda evlenmişti. Sultan Abdulhamid’in Nâzik-edâ Başkadınefendi’den Ulviye Sultan adlı kızı olmuştur. Mezarı Yeni Câmi, V. Murâd Türbesi’nde yer almaktadır.

2-Sâfî-nâz Nûr-efzûn İkinci Kadınefendi (1851-1894)

30 Ağustos 1851’de Ragva-Abhazya’da dünyaya gelmiştir. Babası Abaza Mustafa Beydir. Annesi ise Leyla Hanım’dır. (1830-1897) 1878’de boşanmıştır. Sâfî-nâz Nûr-efzûn Kadınefendi diğer kadınefendilerle geçinemedi. Padişahtan kendisini boşamasını istedi, arzusu yerine getirildi ve hayat boyu ayda 50 altın maaş bağlandı, bir de döşenmiş konak hediye edildi.(*1)

3. Bedr-i Felek Başkadınefendi (1851-1930)

4 Ocak 1851’de Poti’de dünyaya geldi. Mavi gözlü ve sarışın idi. Babası Gürcü asıllı Hüseyin Beydir. Annesi Nur Hanımdır. 15 Kasım 1868’de Dolmabahçe Sarayı’nda evlenmişti. Evliliğinden Mehmed Selim Efendi, Ahmet Nuri Efendi ve Zekiye Sultan adlı 3 evladı olmuştur. (*2)

4. Bîdâr İkinci Kadınefendi (1858- 1918)

5 Mayıs 1858’de Erenköyü-İstanbul’da doğdu. Babası Fârûk Bey olup Adıge asıllıdır. 2 Şubat 1875’te daha veliaht iken evlenmiştir. Sultan Abdulhamid’in Bîdâr Kadınefendi’den Naime Sultan ve Abdülkâdir Efendi adlı iki çocuğu olmuştur. Bîdâr Kadınefendi’nin Mirliva Çerkeş Hüseyin Paşa ve Mirliva Çerkes Mehmed Paşa adlı iki kardeşi vardı. Kardeşlerinin her ikisi de yaver-i şehriyâri olmuştur. 1 Ocak 1918’de 59 yaşında vefat etti. Mezarı Beşiktaş-İstanbul’da Yahyâ Efendi, Şehzade Kemaleddin Türbesi’nde yer almaktadır. (*3)

5. Dil-pesend Üçüncü Kadınefendi (1865-1895)

16 Ocak 1865’te Tiflis’te doğdu. Uzun boylu ve kumral idi. Babası Oset’yalı Şâmil Bey, annesi ise Azerî asıllı Cihan Hanımdır. Evlilikleri Yıldız Sarayı’nda 10 Ocak 1883’te gerçekleşti. Evliliğinden Nâile Sultan adlı bir çocuğu oldu. 17 Ocak 1901’de Yıldız Sarayı’nda vefat etti.

6. Mezîde Mestân Üçüncü Kadınefendi (1869-1909)

Babası Dâvud Bey (1840-1877) Abaza asıllı olup Ruslara karşı savaşırken şehit düştü. Annesi Kemrâzâ Hanım (1842- 1894) idi. Mezîde Mestân Kadınefendi V. Murad’ın sarayında olup da Notre Dame de Sion Fransız Lisesi’nde okutulan kızlardan biri idi. Daha 15 yaşında iken 2 Şubat 1885’te evlendi. Burhâneddin Efendi’nin annesidir. Yıldız Sarayı’nda vefat etti. Mezarı Beşiktaş-İstanbul Yahya Efendi, Şehzâde Kemâleddîn Türbesi’ndedir. (*4)

7. Emsâl-i Nûr 3. Kadınefendi (1866-1950)

2 Ocak 1866’da dünyaya geldi. Babası Halil Bey (1837-1898) olup Gürcü asıllıdır. Kandilli- İstanbul’da vefat etmiştir. Annesi Rusudan Hanım 1840 yılında Tiflis’te doğdu, 1908’de İstanbul’da öldü. 20 Kasım 1885’te Yıldız Sarayı’nda evlendi. Bu evlilikten Şâdiye Sultan oldu.Nişantaşı-İstanbul’da vefat etti. Kabri Yahyâ Efendi, Şehzâde Kemâleddin Türbesi’ndedir. (*5)

8. Ayşe Dest-i Zer Müşfika “Kayısoy” (1867-1961)

10 Aralık 1867’de Hopa’da dünyaya geldi. Mâvi gözlü ve sarışın idi. MüşfıkaKadınefendi, 1877’de Ruslar’a karşı şehit düşenSohumlu Abaza beyi Gazi Şehit Ağır(Agırba)Mahmûd Bey (1838- 1877)ile Emine Hanım’ın kızıdır. 1877’de Ruslar’a karşı verilen savaşta şehit düştü. Annesi ise Emine Hanım (1835-1890) idi. 3 yaşında iken hemşiresi Fatma ile beraber Pertevniyâl Vâlide- Sultan’a verildi, çocuk nedimelerinden oldu. 12 Ocak 1886’da Yıldız Sarayı’nda evlendi. Bu evliliğinden Ayşe Sultan oldu. Serencebey Yokuşu-Yıldız-Beşiktaş’ta 16 Temmuz 1961’de 93 yaşında vefat etti. Kabri Beşiktaş’ta Yahya Efendi Camii’nde yer bulunmaktadır.

9. Sâz-kâr Başhanımefendi (1873- 1945)

8 Mayıs 1873’te İstinye-İstanbul’da dünyaya geldi. Maan Bata Bey’in kızıdır. Sultan II. Abdülhamid ile 31 Ağustos 1890’de Yıldız Sarayı’nda evlendi. Refî’a Sultan’ı dünyaya getirdi. Sâz-kâr Başhanımefendi 1945’de 72 yaşında iken Beyrut’ta vefat etti. (*6)

10. Hadîce Râbia Peyveste Hanımefendi (1873-1944)

Peyveste Hanımefendi beşkardeşin en küçüğü olarak 10 Mayıs 1873’te Sogdidi-Poti’de dünyaya geldi. Doğumunda kendisine Rebecca İmeritinkaya adı verildi. 24 Ocak 1893’te Sultan Abdulhamid ile Yıldız Sarayı’nda evlendi. Bu evlilikten Sultan Abdulhamid’in Abdurrahim adlı oğlu oldu. Zira babası Sogdidi-Poti’li Gürcü soylusu Vladimir Kobilov (1838-1879) idi. Vladimir Kobilov, Müslüman olup Tâhir Osman Bey adını aldı. Ruslara karşı yapılan savaşta şehit düştü. Annesi Sohum’da doğan ve İstanbul’da ölen Ludmilla Mamayev (1842- 1907) idi. Ludmilla Mamayev din değiştirerek Müslüman oldu ve Hasene Hanım adını aldı. Tâhir Osman Bey’in şehit düşmesinin ardından aile 1877’de İstanbul’a yerleşti. İkinci İkbal de olan Hadîce Râbi’a Peyveste Hanımefendi 1944’te Paris’te 71 yaşında iken vefat etti. (*7)

11. Fatma Pesend Hanımefendi (1876-1925)

30 Şubat 1876’da Grozni’de doğdu. Çeçen asıllıdır. 20 Haziran 1896’da Yıldız Sarayı’nda Sultan Abdulhamid ile izdivacı gerçekleşti. Üçüncü İkbal oldu. Hatice Sultan’ın annesidir. 1925(?)’te 49(?) yaşında iken vefat etti. Kabri Karacaahmet’teki kendi türbesi içerisindedir. (*8)

12. Behîce (Maan) Hanımefendi (1882-1969)

10 Ekim 1882’de İstanbul’da doğdu. Abaza asıllı MaanAlbuz Bey ile Nazlı Hanım’ın kızı olup asıl adı Behiye’dir. Halîl Kut Paşa’nın (Enver Paşa’nın amcası) hanımı ile akrabadır. 10 Mayıs 1900’de Sultan Abdulhamid ile Yıldız Sarayı’nda evlendi. İkiz olarak Nûreddîn ve Bedreddîn Efendileri dünyaya getirdi. 22 Ekim 1969’da 87 yaşında iken vefat etti. Mezarı Yahya Efendi Dergâhı’ndadır. (*9)

13. Sâliha Naciye Kadınefendi (1887-1923)

10 Mart 1887’de Bartın’a bağlı Yukarı İhsaniye köyünde doğdu. II. Mahmûd Türbesi’nde medfun bulunan Abaza kökenli Ankuap Arslan Bey (ö. 1921) ile Canhız Hanım’ın kızıdır. Sultan Abdulhamid ile Yıldız Sarayı’nda 4 Kasım 1904’te evlendi. Oğlu Şehzade Âbid Efendi ile oturdu. Nihayet 36 yaşında iken 4 Aralık 1923’te Erenköy-İstanbul’da öldü. (*10)

14-Dürdane (1867-1955): ?(*11)

 

Kaynakça:

1- Sultan II. Abdulhamid’in Eşleri ve Çocukları, Prof. Dr. M. Metin HÜLAGÜ

2-Kadın Efendiler, Harun Açba, Profil yayınları 2007

3- Osmanlı Padişahları, Ass. Münir Atalar

4-Bu Mülkün Sultanları,Necdet Sakaoğlu, Oğlak Bilimsel Kitaplar, 20088 (13. baskı)

——-

(*1)-ikinci kaynağa göre Adıge,asıl adı ayşe, baba: Şermet Selim anne: Rebiya

(*2)-ikinci kaynağa göre Adıge, baba: KarzekMehmet, anne: Faruhan, kardeşi Karzek Kazım paşa

(*3)-ikinci kaynağa Adıge, baba: Talustan İbrahim, anne: Şahika İffet (*4)-ikinci kaynağa göre, asıl adı Ayşe, baba: Mikanba Kaymat, anne: Feryal hanım (*5)-ikinci kaynağa göre Abaza asıllı

(*6)-ikinci kaynağa göre Adapazarı Kayalar köyünde doğdu

(*7)-ikinci kaynağa göre Abaza, baba: Eymhaa Osman, anne: Hesna hanım

(*8)-ikinci kaynağa göre Abaza, asıl adı Fatma Kadriye, baba: Açba Sami, anne: Fatıma

(*9)-ikinci kaynağa göre Adapazarı Beyvenit köyünde doğdu, asıl adı Behiye.

(*10)-ikinci kaynağa göre asıl adı Zeliha.

(*11)- yalnız üçüncü kaynakta adı geçiyor. Hakkında bilgi yok.

Önceki İçerikJıneps ve 4 Mevsim
Sonraki İçerikOubykh Mektupları Ocak 2015
Jiy Zafer Süren
1951’de Samsun’da doğdu. Üniversite’yi terk etmiş ve muhasebeci olarak çalışarak emekli olmuştur. Çeşitli dergilerde şiir ve araştırma yazıları yayınlandı. Kafkasya üzerine yayın yapan, As Yayın’ın kurucuları arasında yer aldı. “Çipxe, Kafkas Aile Armaları” (derleme) ve “Tama Bahar Gelmeyecek” (şiir) isimli iki kitabı vardır. Nisan 2008 itibariyle Jıneps gazetesi yazarları arasında yer aldı, Ocak 2011 tarihinden bu yana yayın kurulu üyesidir.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz