Adıgeler’de Aylar

0
447

Şubat (Мэзай)
Negume Şor (Нэгумэ Шор), şubat için “kış sonu” diyor. Pşıze (Пшызэ) bölgesinde yaşayan Şapsığlar ise Petelej (Пэтэлъэжь) diyor.

Мэзэталъ İle Пэтэльэжь’ın Yarışması
“Hey Mezetal” diyor Petelej, “senin topuğunun girebildiği yere ben küçük ayak parmağımı sokabilsem köpeğin ayak sesini atın ayak sesi, atın ayak sesini top gürlemesi yaparım. Nineye ocağın önüne süpürdükleriyle duvar ördürürdüm. Dedeye de haftın içini o kadar soğuk yapardım. Ama günler uzadı, güneş de ortalığı ısıtmaya başladı. Bunları yapabilecek imkanım kalmadı.”

Kışın Çerkeslerin Oynadığı Oyunlardan Bazıları
Çın (Чын)
Bu oyun için topaç ve topacı çevirmeye uygun bir ip gereklidir. Topacı büyükbaş hayvanın boynuzundan ya da ağaçtan yaparlar. En iyi olarak kabul edilen topaç ise mandanın boynuzundan yapılandır. Manda boynuzundan yapılan topaç elden ele geçerdi. Penehes’te (Пэнэхэс) yaşayan Çerkesler, 1892 yılında Giriuhable’den (Гырыунэхьаблэ) getirdikleri topaçla 1960 yılına kadar oynadıklarını söylüyorlar. Topacı iki parmaklarıyla döndürerek atıyorlar, daha sonra iple vurarak hızlandırıyorlar. Çok hızlı dönmeye başlayınca “topaç dondu” diyorlar. Ses çıkarıyorsa iyiye işaret olarak sayıyorlar.
Topaç oyunlarının bazılarının isimleri: Çarpıştırma (Зэгъэутэк|ы), dalan -tilki yürüyüşü (Хахьэ-Бэджэгъак|о), karşılıklı durma (Зэфыщыгъэты) vs.
‘Çarpıştırma’ ve ‘karşılıklı durma’ oyunları buz ya da iyice düzleştirilmiş kar üzerinde oynanır. Çok kişiyle oynanabilir.
Çarpıştırma: Önce oynayacak kişiler arasında ya sayışma yapılarak ya da kura çekilerek ebe belirlenir. Ebe seçilen kişi topacını başkalarının topacına çarpmalı, diğerleri de bundan kaçmalı. Ebe önce kimin topacına çarparsa sonraki ebe o oluyor. En az ebe olan kişi oyunu kazanıyor.
Karşılıklı durma: Topacını en uzun süre döndürebilen kazanıyor.
Tilki yürüyüşü: Düzleştirilmiş karın üzerinde topaçlarını atıyorlar ve karın derinliklerine girmesini sağlıyorlar. Öndekine ‘önder topaç’ ya da ‘içe giren’ diyorlar. Öndeki dilediği gibi sürüyor topacını. Arkasından gelenler onu takip edemez. Öndekinin topacı sönünce duruyor. Arkadan gelen kişi sönmüş topaca topacını çarptırmalı. Çarptırırsa kendisi öne geçiyor. En çok kim topacını önde sürerse o kazanmış sayılıyor.
Dalan-tilki yürüyüşü: Herkes istediği gibi topacını çeviriyor ancak belirli bir yöne gitmesi gerekiyor. Belirlediği yönde en uzağa gidebilen kişi kazanıyor.

Kızak -Kayak
Kızak demir ve tahtayla yapılır. Kızakla çeşitli oyunlar oynanır. Yakalamaca (КЪэубыт), hızla uzaklaşma (Зегъэхь), yarışma (Зэпачъэ) vs.
Yakalamaca: Önce ebe belirleniyor sonra herkes bir tarafa dağılıyor. Ebe onları yakalamak için peşlerine düşüyor. İlk yakalanan ebe oluyor.
Hızla uzaklaşma: Bu oyun kızakların ikisiyle oynanabildiği gibi tek kızakla da oynanır. Tek kızağı olanlar belirlenen noktaya kadar hızlarını alarak geliyorlar o noktadan sonra diğer ayaklarını hiç yere değdirmeden, diğer ayaktan destek almadan gidebildikleri yere kadar gidiyorlar. En uzak yere gidebilen kazanmış sayılıyor.
Yarışma: İki yer belirleniyor. Belirlenen yere kim önce varacak diye yarışıyorlar. Bu oyunda yarışanların iki kızağı olmalı. Bazen ucu sivri sopalar da kullanıldığı oluyor.
Kızakları olmadığında ‘buz kaydırma’ oynuyorlar. Buzun ön tarafını yarım metre çapında oyuyorlar. Bir metre uzunluğundaki sopayı oydukları yere takıyorlar. Yuvarlak buz kalıbıyla birlikte koşuyorlar. Hızlarını alınca sopayı çıkarıp kendileri buzun üstüne çıkıyor. Buzun üstünde en uzak yere gidebilen oyuncu kazanmış sayılıyor.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz