Ekim Devrimi ve Kafkasya

0
546

Enver Paşa kuvvetleri Kafkasya’ya Turan hayalleriyle girdiğinde, Eylül 1920’de Dağıstan’da Enver Paşa, Cemal Paşa ve Nurettin Paşa yönetimi kurulmuştu. 30 Ekim Mondros Mütarekesi gereğince Enver Paşa orduları Kafkasya’yı boşaltmak zorunda bırakıldı. O sıralar Enver Paşa desteğiyle kurulan Dağlı Hükümeti Sovyet yönetimini tanımıyordu. Sovyet Komiteleriyle savaş halindeydi.
Enver Paşa ordusu Mondros Mütarekesiyle Kafkasya’dan çekilince Dağlı Hükümeti boşlukta kaldı. Hükümetin başkanı Albay Nuh Bek Biçerahov’a Dağıstan’dan kaçtı, Bakü’ye geldi. General Denikin adına asker toplayarak Beyaz Ordu komutanı General Denikin’e bağlandı. Sovyet Komitelerine saldırılar başlattı. Lenin bu sıralar taktik bir manevrayla Beyaz Ordu kuvvetlerini yöneten General Denikin’e katılmadıkları takdirde Dağlı Hükümetini tanıyacaklarını açıkladı. Denikin kuvvetleri Dağıstan’a girince burada savaşı kabul etmeyen Pışmaho Kosok kabinesi vardı, bu kabine Denikin tarafından dağıtıldı yerine General Mikahil Halilov getirildi. Generalde sadece 15 gün hükümet etti. Sonunda o da hükümeti fesetti. Dağlı hükümetine kendi elleriyle ihanet etti, Beyaz Ordu saflarına katıldı. Rus Beyaz Ordusuna bağlı Genel Askeri Vali oldu.
Mikahil Halilov ile birlikte Necmeddin Godsiniski, Albay Caferov, Albay Kuyutmas Alihanov, Albay Habayev, General Hacı Murat Orotshanov Beyaz Ordu kuvvetleri komutanı General Denikin’le ortak hareket ederlerken, Şeyh Uzun Hacı Hasan Saltık (Hasan Saltık’ın dedeleri 1245’lerde yaklaşık 800 yıl önce Dersim’den Kafkasya’ya yerleşmişti, bugün Grozni’deki en büyük caddenin ismi Uzun Hacı Hasan Saltık caddesidir) tavır değiştirerek General Denikin’e karşı çıkan Bolşevik Partizan Birlikleri Komutanı Çeçen Fedor Gikalo’yu destekledi. Çeçenya’da o yıllarda Fedor Gikalo Çeçen sosyalistlere önerlik ediyordu.
Bu sıralar Çerkesler arasında Bolşevikliği benimseyenler büyük bir halk hareketine hazırlanıyorlardı. Dağlı Kuzey Kafkas Hükümetini Denikin’e teslim edenler ise Gürcistan’a kaçtılar. Orada batılı emperyalistlerin destekledikleri General Vrangel’in güçlerinin yanında yer aldılar. Sonunda Vrangelde ABD’ye kaçtı, orada öldü. Dağlı hükümetlerinin temsilcileri Trabzon’a geçtiler, orada Talat Paşa ve Enver Paşa desteğiyle sürgünde bir hükümet kurdular. Tutunamayınca da İstanbul’a yerleştiler. Pışmaho Kosok bu hükümetin temsilcisiydi. Alan beylerinden ve Kafkasya’da yerel petrol işletmelerinin Çeçenya’daki ortağıydı. General Vrangel ile Denikin’e katılan diğer hükümet üyeleri ise 1920 yazında Said Şamil’i desteklediklerini açıkladılar. Said Şamil 1840-1864 arasında Ruslarla savaşmış Şeyh Şamil’in torunuydu, Türkiye’de yaşıyordu. Said Şamil ile 1920 Eylül’ünden 1921 Mayıs’ına kadar Kızılorduya karşı 7 ay süren bir ayaklanma gerçekleştirdiler. Bu ayaklanmanın başına Türkiye’den giden Said Şamil geçmişti. Ayaklanma Sovyet yönetimindeki Bolşeviklerce bastırıldı, Said Şamil Türkiye’ye kaçtı, oradan da İngiltere’ye yerleşti. Sait Şamil’le işbirliği yapanlardan General Sultan Kılıç Geriy ve Albay Ulugay çok sonraları, II. Dünya Savaşı yıllarında, Hitler Moskova önlerine dayanınca Hitler’le işbirliği yapmıştı. Nihayet Mart 1921’de Kuzey Kafkasya’da Sovyet Hükümeti iktidara geldi.
Ekim devrimiyle Kafkasya’da Çerkes sosyalistler iktidara geldiklerinde, yeni devletler oluşturdular. Çarlığın baskıları altındaki Kafkasya, artık Rusya’nın yarı-sömürge, yarı-feodal geri bir bölgesi değildi. Ekonomik, kültürel, siyasi olarak ulusal süreci tamamlamaya çalışıyordu. Ekim devrimi, yoksulların, emekçilerin üzerindeki savaşı, istilayı, sürgünü ve katliamları durdurmuştu.
Ekim Devrimiyle Çerkesler yeni ulusal alfabe geliştirdiler. Anadilde eğitim, öğretim hayata geçirildi. Anadil kamu yaşamında, devlet organlarında, basında, televizyonda, okullarda kullanıldı. Özerk Bölgeler ve Cumhuriyetler oluşturuldu. Siyasi, ekonomik, kültürel alanlarda ileri gelişmeler yakalandı. Makine, araç-gereçlerle türlü donanım malzemeleriyle üretim gerçekleştirildi. Konut, ulaşım yolları, tarım, hayvancılık, kauçuk, ormancılık, kerestecilik, telesiyejler, petrol (Malgoberg’de-Çeçenya’da), üniversiteler, enstitüler, kolejler geliştirildi.Çerkesler bu ileri adımlarla özgürlüğü yaşama geçirmek istiyorlardı. Kafkasya’nın özgür dağlı çocukları eskiden sosyalizmi bilmiyorlardı,artık onlar sosyalizmle tanışmış kendi kaderlerini kendileri tayin ederek parlamentolarını, devletlerini oluşturmuşlardı.
Kafkasya’da; Kiev, Rostov, Moskova, Krasnadorkray gibi kentler ve komşu halkların uzman kadroları ve sosyalist destekleriyle, eğitim, öğretim canlandırıldı. Yükseköğrenim kurumlarıyla bilimsel gelişmeler başlatıldı. İleri kadrolar Çerkes kültür devrimi başlattılar. Çerkeslerin tarihlerinden gelen binlerce yıllık sözlü gelenekler, efsaneler, yazılı hale dönüştürüldü. Yazılı edebiyat çalışmalarıyla ve alternatif bir edebiyatla, başarılı ürünler verildi. Daha 1840’larda Çerkes ilk aydın kişilerinin başlattığı ve fakat Çarlık-Kafkas savaşlarının ve Çerkes feodal derebeylerinin anadilde değilde Arapça dilinde yapmak istedikleri çalışmalar yüzünde anadil çalışmaları yarım kalan, küçük çaplı uğraşlar yerini; Ekim Devrimiyle yazılı kitaplarla anadilde, bilimsel öğretime, eğitime bırakmıştı. Yüzlerce roman, öykü, onlarca gazete,anadilde yazılmaya başlandı. Sanat, edebiyat, tiyatro geliştirildi. Eğitim, öğretim seferberliği başlatıldı. 1937’e gelindiğinde ise artık Kafkasya’da okuma yazma bilmeyen çok az kişi kalmıştı. Sağlık kuruluşları, halk sağlığının önündeki engelleri kaldırmış, sağlık personelinin imkânları geliştirilmiş, sanatoryumlar, hastaneler çoğalmıştı.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz