Güney Osetya (Dizi Yazısı 6. Bölüm)

 1985-1991 Güney Osetya

1980’li yılların ortasında Güney Osetya’da yaşayan insanların sayısı kadar Gürcistan’ın iç kesimlerine dağılmış vaziyette Oset yaşarken, önemli bir bölümü Kuzey Osetya ve Rusya’nın başka bölgelerine dağılmıştı.

1988’lerden itibaren Gürcü faşist lider Gamsahurdiya ve yandaşlarıyla “Gürcistan Gürcülerindir” sloganıyla mikro emperyalizmi yeniden harekete geçirmişlerdi. Buna cevaben Güney Osetya’da Alan Çoçiev önderliğinde Osetya Milli Kurtuluş hareketi başladı.

Gürcistan’da Gürcü dili tüm kamuda tek dil olarak mecbur edildi. Amaç, tahsilini Rusya’nın değişik bölgelerinde tamamlayan doktor, hukukçu, tarım uzmanı, mühendis gibi görevlilerin Gürcüce bilmedikleri için Osetya’yı ve diğer yabancı kabul ettikleri otonom bölgelerden gitmesini sağlamaktı.

26 Mayıs 1918’de kurdukları Gürcistan Demokratik Cumhuriyetine atfen 26 Mayıs’ı milli bayram ilan ederek kutlamaya ve Menşevik bayraklarını her yere asmaya başladılar.

Gürcistan’da yabancı saydıkları nüfus şöyleydi: Ermeni 400 bin, Rus 340 bin, Azeri 300 bin, Asetin 160 bin, Laz (Megrel) 100 bin, Abaza 95 bin ve diğer küçük azınlıklar.

Şoven Gürcü yazarlar, düşük doğurganlık nedeniyle azalan Gürcü nüfusunun toplam nüfusa göre %61 olduğunu ve 50 yıl sonra bu oranın %36’ya, 100 yıl sonra %7’lere düşeceğini söyleyerek acil tedbir önerilini tekrarlıyorlardı. (Günümüz Türkiye’sinde de Kürtlerin çoğalan, Türklerin de azalan bir nüfus dağılımı izlediği örneği gibi). Aynı yıllarda Ermenilerin çoğalarak %98’e, Azerilerin %93’e ulaşacakları söyleniyordu.

Faşizan kampanyaların zirvede olduğu 10 Kasım 1989 günü, Güney Osetya Yüksek Sovyeti, Osetya‘nın otonom bölge statüsünün, otonom cumhuriyet statüsüne yükseltilmesi yönünde karar aldı ve kararı onaylatması için Gürcistan Yüksek Sovyeti’ne gönderdi. Bir gün sonra karar reddedildiği gibi mevcut statünün de kaldırılması yönünde ilk sinyaller verildi. Güney Osetya’da mitingler başladı.

1989 ve Çatışma

Asetinlerin 23 Kasım 1989 günü milli bayramlarıydı ve Shival’de kutlanıyordu. Gürcistan, Gamsahurdiya önderliğinde 30 bin kişiyle başkent Shinval üzerine yürüdü. Amaç mevcut yönetimi değiştirmekti. Binlerce Osetin’in sınırda karşıladığı zorbalar şehre sokulmadı ve ilk trajik olaylar böylece başlamış oldu. Shinval’de görev yapan Sovyet İçişleri Bakanlığı’na bağlı askerler Osetya lehine davranınca Gürcüler çekildiler. Fakat 2 ay boyunca şehri kuşatma altında tutarak çıkan çatışmalarda 6 Asetin’in ölmesine, 30 kişinin de yaralanmasına sebep oldular.

20 Haziran 1990 günü Gürcistan, SSCB’nin 1921’den beri geçerli olan hukuki kararları geçersiz ilan ettiğini, bu nedenle otonom bölgelerin hukuki geçerliliklerinin kalmadığını duyurdu. 3 ay sonra da Gürcistan parlamento seçimlerinde Asetinler’e sandalye verilmeyeceğini açıkladı. 20 Eylül 1990 günü Osetya Bölge Meclisi, Osetya’da SSCB anayasasının geçerli olduğunu ve bölgenin SSCB içinde yer aldığını ilan etti. Tiflis kararı tanımayarak iptal etti.

Gürcistan’da 28 Ekim 1990 günü yapılan seçimlerde milliyetçi kanat çoğunluğu alarak Zviad Gamsahurdiya’yı başkan seçti. 9 Aralık 1990 günü de Güney Osetya parlamento seçimleri yapılarak halk cephesinin lideri Torez Kulumbekov başkan seçildi. Seçimler esnasında SSCB İçişlerine bağlı birlikler güvenliği sağlamak için bölgeye ek birlikler sevketti. 11 Aralık 1990 günü Gürcistan, Güney Osetya seçimlerini geçersiz olduğu gerekçesiyle iptal etti. Bundan sonra provokasyonlar başladı. Osetya’nın bölgesel özerkliğini lağvedildi, taşıma ve haberleşme ambargosu kondu, bölgenin altyapı tesisleri imha edilmeye başlandı, ekonomik, askeri ve siyasi abluka uygulandı.

Güney Osetya’nın egemenlik ilanını Gürcistan’ın yanısıra Rusya da tanımamış ve arka çıkmamıştı. Gürcistan tarafından lağvedilen Güney Osetya’nın özerk bölge statüsü kararını, Gorbaçov başkanlığındaki SSCB yönetimi 7 Ocak 1991 kararnamesiyle geçersiz saydı.

1991 ve İşgal Girişimi

12 Aralık 1990’da provokasyon olduğu çok net olan bir olay yaşandı. Başkent Shinval’de 2 Gürcü ve 1 Osetin öldürüldü. Aynı gün Gürcistan Parlamentosu büyük bir acelecilikle bölgede olağanüstü hal ilan etti. Gürcistan, SSCB İçişleri Bakanlığının da onayını alarak Osetyalı polislerin silahlarını toplattı. SSCB’nin telkinleriyle Osetler sakinleşerek beklemeye başladılar. Osetleri cezalandırmak için hazırlanan Gürcistan, Güney ve Kuzey arasındaki dağ geçidi Rokskiy tünelini ve yardım gelebilecek tüm yolları kapatarak saldırı için hazırlanmıştı.

3 Ocak 1991 günü provokatörler tarafından kışkırtılan Asetin genç bir grup, Gürcü polislerin ellerinden silahlarını (14 adet) almışlardı. Bu olayı fırsat bilerek 6 bin kişilik bir güçle SSCB’nin de onayı ile Osetya’ya saldıran Gürcistan, başkent Shinval’in önemli yerlerini işgal ederek şiddet, yağma, işkence ve tutuklamalara başladı. Girdikleri evlerde çocuk oyuncaklarına kadar ne buldularsa gaspettiler. Saldırıya katılanların yarıdan fazlası hapishanelerden çıkarılan suçlulardı. Tek tip kıyafet giydirilen bu serseri yığınları Osetya’nın üzerine salınmıştı. Tiyatro, müze ve kütüphane gibi binalara girerek para edecek ne varsa götürdüler, kalanları da yakıp yıktılar. Saldırıdan önce gizlice Osetya’da yaşayan Gürcülerin bölgeden uzaklaşması sağlamış, daha sonra da Osetler tarafından kovuldukları propagandası yapıldı.

Olaylar başlamadan önce Osetya’daki SSCB güçlerin komutanı General Voronov bir radyo konuşması yaparak endişelenecek bir şey olmadığını, Osetlerin sakin olmalarını tavsiye ederek halkı kandırmış, yeteri kadar hazırlanmalarına mani olmuştu. Tarih tekerrür ediyordu. 1918’lerde Gürcü Menşeviklerin yaptıkları bu kez de faşist Gamsahurdiya güçleri tekrarlıyordu.

7 Ocak 1991 günü Gorbaçov başkanlığındaki yönetim 3 gün içinde Gürcistan’ın Osetya’yı terk etmeleri yönünde kararname imzaladı ise de karar uygulanmadı ve vahşet devam etti. 1.5 yıl sürecek çatışmanın temelleri atılmıştı. SSCB askeri cephaneliklerini boşaltan Gürcistan, bu silahlarla köy ve kasabaları yerle bir etmişti. 7 Ocak günü Güney Osetya’nın Eredvi köyünde 87 yaşındaki Erdhi Kubayev adlı bir ihtiyarın başını kesecek kadar gözleri dönmüş, bu derece alçalmışlardı.

19 Ocak 1991’de Osetinlerin 3 temsilcisi Tiflis’e çağrıldı. Tiflis’e gelen SSCB Yüksek Sovyeti (parlamentosu) Milletler Komisyon Başkanı Rafik Nişanov başkanlığında Gürcistan yetkilileri ile görüşme yapıldı. Nişanov, Gürcistan Parlamentosu’nun Güney Osetya Özerk Bölgesinin kendi imtiyazlarında olduğu yönündeki kararını desteklediğinden, çatışmaların bitirilmesi yönünde hiçbir katkı sağlayamadı. Kendisi Osetya’ya gitmedi, iki yardımcısını gönderdi. Güney Osetya’nın SSCB için bir değeri yoktu; petrolü, madenleri yoktu. SSCB için eskiden beri bozuk para değerindeydi.

Kaynakça:

-Osetya ve Asetinler-Yılmaz Konak-2007

– Gürcü Saldırıları-Tutanaklar (1988-1992) / Der: B. Çoçiev-M. Dzoev – Alan Vakfı-1996 / Çeviri: Sami Yılal-Ahmet Yılal (Şılonate)

-Güney Osetya Katliamı-Fatih Atan