Dr. Nuri Güçtekin*
Okul Kuralları
Çerkes Teavün Mektebi’nde öğrencilerin dini terbiyelerine ve ahlaklarına özen gösterilmiştir. Beş vakit namaz mektepte cemaatle kılınmıştır. Bu konuda kusuru olanlar cezalandırılmıştır. Öğrenciler ders heyetini ve mubassırları dinlemek, arkadaşlarına iyi ve nazik davranmak zorundadır. Mektep içinde bir şeyi kırmak veya bozmak zarar ve ziyan vermek yasaktır. Bunu yapanlar verdiği ziyanı ödemek zorundadır. Mektebin ders heyetine ve idaresine karşı isyan etmek, içki içmek, namus ve haysiyete aykırı işlere cesaret etmek, mektebin nizamnamesine muhalefet ve bilhassa dini vazifelere kasıtlı isteksizlik okuldan atılmayı gerektirirdi. Okulun içinde ve dışında sigara kullanımı yasaktır. Tatil dönemleri dışında geçerli bir mazeret dışında ders günlerinde öğrenciye izin verilmemektedir.
Böyle bir durumda ders günlerinde bulunmayan öğrenci, velisi tarafından mühürlenmiş bir belgeyle mazeretini idareye bildirmek zorundaydı. Öğrenciler törenlerde el ve etek öpmek gibi dalkavukluklardan sakınırdı.41 Çerkes Teavün Mektebi’nin okul kurallarının diğer Özel İslam Mektepleri kadar ceza yaptırımın çok ağır olmadığı görülmektedir.
Kapanış
Çerkes Teavün Mektebi’nin kesin kapanış tarihi bilinmemektedir.
1914 yılına ait kayıtlarda ve istatistiklerde mektep hakkında bilgi
tespit edilmemiştir. Bu nedenle Çerkes Teavün Mektebi’nin 1914 eğitim yılında kapanmış olduğu düşünülmektedir.
Sonuç
Çerkes Teavün Mektebi’nin 4 yıl süren eğitim faaliyetinde, çoğunluk esasına dayanan bir yönetim anlayışının hâkim olduğu görülmektedir.
Tüm kararlar idare ve öğretmen kurulunda oy çokluğu ile alınmış ve uygulanmıştır. Eğitim uygulamaları ceza ağırlıklı değildir.
Okuldaki ücretli öğrenci sayısının okul mevcudunun yarısını geçmesine izin verilmemiştir. Bu durum bize Çerkes Teavün Mektebi’nin para kazanmak amacıyla açılmış bir kurum olmadığını göstermektedir.
Çerkes Teavün Mektebi daha çok İstanbul’da olan kimsesiz Çerkes ve fakir çocukları himaye etmek, eğitmek ve topluma kazandırılmasını sağlamak üzere faaliyete geçirilen bir kurum rolünü üstlenmiştir. Kurum sorumluluğunu okul bitince de yüksek tahsilde nakdi yardım yaparak devam ettirmiştir. Ayrıca Çerkes Teavün Mektebi, Çerkes alfabesinin ilk kez kullanıldığı kurum olmuştur.
Çerkes öğrencilere; resmi müfredat dışında anadillerinde eğitim verilerek, kendi dil ve kültürlerini unutmamalarına özen gösterilmiştir.
(Devam edecek)
*41 Çerkes Nizamnamesi, madde 18-29.
KAYNAKÇA
I. ARŞİV VESİKALARI
Başbakanlık Osmanlı Arşivi
BOA., MF.MKT., 937/77, (8 C.evvel 1324/30 Haziran 1906).
BOA., DH.MUİ., 50-1/2, (17 Zilhicce 1327/30 Aralık 1909).
BOA., MF.HUS., 4/39, (24 Muharrem 1328/5 Şubat 1910).
BOA., MF.HUS., 6/41, (29 Safer 1328/12 Mart 1910).
BOA., MF.HUS., 6/41, (20 R.ahir 1328/1 Mayıs 1910).
BOA., MF.HUS., 6/41, (17 Kânunusani 1325/30 Ocak 1910).
BOA., MF.HUS., 7/22, (13 C.evvel 1328/23 Mayıs 1910).
12 Çerkes Teavün Mektebi (1910-1914) / Nuri GÜÇTEKİN
BOA., MF.HUS., 16/13, (9 Muharrem 1330/1 Ocak 1912).
BOA., MF.HUS., 15/105, (1329/1913).
II. SÜRELİ YAYINLAR VE BASILI ESERLER
Nizamname ve Talimatnameler:
Çerkes Eytam ve Fukara Etfaline Mahsus Olarak Küşâd Edilecek Mektebin Nizamnamesi, (17 Kânunusani1325/30
Ocak 1910.)
Leylî ve Neharî Mekteb-i Tefeyyüz, İstanbul, Bedrosyan Matbaası Hoca Paşa, 1329/1913.
Leylî ve Neharî Mekteb-i Osmani Dahilî ve Haricî Talimâtıdır, Kasbar Matbaası, İstanbul 1310/1893.
Leylî ve Nehâri Şemsülmaarif Mektebi’nin Talimat Dahilisiyle Ders Cetvelidir, Dersaadet, Mahmud Bey Matbaası, 1308/1891.
Rehber-i Marifet Mektebi Talimatı Esasiyesi, Dersaadet, Agobiyan
Matbaası, 1306/1890.
Rehber-i İttihâd-ı Osmani Mektebi Tarifnamesi, İstanbul, Tarihsiz.
III. ARAŞTIRMA VE İNCELEMELER
Aksoy, Elmas Zeynep: “Çerkez Teavün Cemiyeti”, Toplumsal Tarih,
No:117, Eylül 2003.
Berzeg, Sefer Ersin: Kafkas Diasporasında Edebiyatçılar ve Yazarlar
Sözlüğü, Samsun, 1995.
Ergin, Osman Nuri: Türkiye Maarif Tarihi, 5. cilt, İstanbul, Osmanbey Matbaası, 1941.
Güçtekin, Nuri: İstanbul’daki Müslim Özel Mektepleri (1873-
1922), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2013.
Karakışla, Yavuz Selim: “Çerkes Teâvün Cemiyeti (1919)”, Toplumsal Tarih, Cilt: XV, Sayı:88, Nisan 2001. Yıl: 2013/1, Cilt:12, Sayı: 23, Sf. 1-21 13
Mutlu, Şamil: Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları, İstanbul, Gökkubbe Yayınları, 1999.
Tunaya, Tarık Zafer: Türkiye’de Siyasal Partiler (1859-1952), İstanbul, 1952.
