Çerkes Eytam ve Fukara Etfaline Mahsus Olarak Küşâd Edilecek Mektebin Nizamnamesi, (17 Kânunusani 1325/
30 Ocak 1910)
Fasıl 1: Madde 1- Mektep Çerkes bîkes ve fakir etfalin talim ve terbiyesine mahsus olup “Çerkes Teavün Cemiyeti’nin” tahtı nezareti ve himayesinde bulunacaktır. Maamâfîh anâsır-ı sâire etfalinden de mevcud umûminin nısfını tecavüz etmemek ve ber- mucib-i tarife ücûrât-ı muayyene ücret tesviye eylemek şartıyla talebe kayd ve kabul olunur.
Madde 2- İşbu mektep şimdilik “İbtidaî ve rüşti” derecelerinde ve “leylî ve nehârî” olacaktır.
Madde 3- Mektebin cemiyetçe müntehab ve lede’l-icab tebeddülü mümkün bir müdür-i mes’ûlu olacak ve işbu müdür tahsil-i âlî görmüş ve vazifesi müsaid bulunmuş ise aynı zamanda ders nezaretini de deruhte edecek ve aksi halde cemiyetçe bir diğer zat ders nazırı olarak tayin kılınacaktır. Mektep müdürünün maiyyetinde bir hey’et-i muallime ve bir de hey’et-i idâre bulunur.
Madde 4- Karahisar mutasarrıf-ı sabıkı Cavid Paşa mektebin müdür-i mes’ûlu ve Darüşşafaka mezunlarından Raif Bey dahi ders nazırıdır.
Madde 5- Hey’et-i muallime bir mekteb-i âlîden veya idadiden me’zûn veya bu derece dürûsdan mücâz olması ve bunlar meyanında ders nazırının da mutlaka mekteb-i âlîden me’zûn bulunması meşrutdur. Muallimlerden biri ders nazırı muavinliğini ve bir diğeri de imamet vazifesini ifa eyler.
Madde 6- Hey’et-i idâre: Mektebin bir kâtibiyle lede’l-icab bir muavininden ve mektep talebesi mevcuduna göre tayin olunacak miktarda mubassır ve hademeden mürekkeb ayrıca bir hey’et-i idâresi olacaktır. Katib, usul-i defterîye, kitâbete vakıf olacak ve mubassırlar müzakereci ve dâhiliye memuru demek olduklarından rüştiyeden me’zûn veya bu derece tahsil görmüş namuslu ve faal ve hademe ise her halde okuryazar ve namuslu işgüzâr olacaklardır.
Madde 7- Mektebin muallimleriyle memurlarından mürekkeb bir “hey’et-i müşaveresi” olub bilcümle idare ve tedrisat hususatı işbu hey’et tarafından tezekkür edilir ve takarrur eder. Müdür ile ders nazırı ve katib işbu hey’etin aza-i daimesindendir. Kararlar ekseriyyet-i ârâ (oy çokluğu) ile verilir ve ârânın denkliği takdirinde müdürün bulunduğu cihetin reyi tercih edilir.
Fasıl 2- Ders Programı, Vesâit-i Teşvikiyye
Madde 8- Mektebin biri ihtiyât ve üçü iptidâi ve üçü rüşdi olmak üzere yedi sınıfı olacaktır. 326 senesinde yalnız ihtiyât ve iptidâi sınıfları küşâd edilecektir.
Madde 9- Ders programı hükümetin resmi programına tevfik edilmekle beraber âtîdeki (aşağıdaki) derslerde ilave edilecektir:
Çerkesçe elifba ve Kırâat ve mükâleme (Çerkes etfali için iş bu derslere devam mecburi ve saireleri için ihtiyarîdir.) Mûsikî (ihtiyarî), jimnastik, âdâb-ı muaşeret ve usul-i telbîs ve meşy ü ve hareket, usul-i hitâbet ve kitâbet, amalî ziraat ve hikmet dersleri (Mektep bahçesi tertib edilecek.)
Madde 10- Ahlakıyla, derece-i tahsiliyle temeyyüz eyleyenlere varaka-i takdiriyye ve sene-i tahsiliye nihayetindeki imtihanlarda da bu gibiler başkaca alâmât-ı fârika itası ve kitab ve nakti muayyen gibi mükâfat tevziî ve tahsil-i idadi ve âlilerinin de -bîkes ve muhtaç olmaları şartıyla- cemiyetçe temini gibi vesâit-i teşvikiyye istîmâl edilir.
Fasıl 3- Şerâit-i ve Sureti Kabul
Madde 11- 6 yaşından dûn ve 12’den yukarı talebe alınamaz.
Madde 12- Mektebe kayd olunacak talebenin hüviyet-i resmiyesinin malum olması ve aşılı bulunması ve başka bir mektebde bulunmuş ise o mektebden alınmış tasdiknamesini ibrâz ve bir veli ve nehârî olacaksa ayrıca bir ikametgâh irâe etmesi mecburdur. Kezalik bîkes ve fukara etfalin hakikaten muhtaç-ı muavenet olduklarını karyeleri veya mahalleleri hey’et-i ihtiyâriyyesi tarafından musaddak evrak-ı resmiyye taleb ve hey’et-i müşaverece tedkik edilir.
Madde 13- Sene-i tedrîsiyyenin mebde-i her senenin Eylül ayının birinci günü olub on ay devam eder. Ramazanü’l- mübârekede dahi tedrisata devam olunur. Mütebaki iki ay tatil olub ancak münasib zamanlarda Cuma günleri mektep hey’etiyle beraber teferrüc yapılır.
Madde 14- Bîkes ve fakir Çerkes etfalin her nevi masarafı cemiyet tarafından mektebe tahsis ve tedarik edilen varidattan temin edilecek ve mütebaki talebe âtîdeki madde mucibince ücûrât tesviye edeceklerdir. Ücretli talebe azami olarak mektebin mevcud-ı umûmisinin nıfsını tecavüz edemez.
Madde 15- Ücûrât-ı tedrisiyye ve saire ber-vech-i âtîdir:
Bundan başka nehârî veya nıfs leylîlerin iç çamaşırlarını mektebde yıkatmak isteyenlerden ayrıca senede birer lira âhz olunur. Bundan mâadâ iki veya daha ziyade çocuğu olub da mektebe kayd ettirenler için ücrette ikinci çocuk için onda bir ve üçüncü çocuk için yirmi ve dördüncü çocuk için otuz tenzîlât yapılır.
Madde 16- Bâlâdaki ücûrât dört taksitte alınır. Maamâfîh nıfs leylîler için öğle yemeği namına alınacak olan fazla ücret şehrî yarımşar lira olarak mâhiyye âhz olunur. Ve bu suretle kendilerine de teshîlât ifa edilmiş olunur.
Madde 17- Ücretliler için: Resmi modeldeki elbise ve ayakkabı ile nakliye masârıfı ve mektep tarafından tevzî’ edilen kitap ve kâğıt ve kalem esmanı şakirdan tarafından bâlâdaki ücûrâttan başkaca tesfiye edilir. Esna-i tahsilde mektebi terk eden ücretlilere ita eyledikleri taksitler iade olunmaz.
Fasıl 4- Nizamname-i Dâhiliyeye Dair Mevâdd-ı Umûmiyye.
Madde 18- Talebenin terbiye-i dinîyye ve ahlâkiyyesine fevkalâde dikkat ve ihtimam edilecek ve evkat-ı hamsede namazları ifa ettirilecektir. Bu hususta kusuru görülenler derecât-ı muhtelifede dûçâr-ı mücâzât olunacaklardır.
Madde 19- Şakirdan hey’et-i ta’lîmiyyeye ve mubassırlara kemâliyle itaate ve arkadaşları hakkında ibrâz-ı nezâket ve hüsn-i muameleye mecburdurlar.
Madde 20- Devam ve ders vesair evkatı mübeyyin cedâvil mevâsım-ı mahsusaya göre hey’et-i müşaverece ayrıca tertib edilecektir.
Madde 21- Mektep dâhilinde bir şeyi kırmak veya bozmak velhasıl zarar ve ziyanı dâ’î hareketi bulunmak memnû olub bu babta fâili mesul ve ücretli ise ayrıca zâmindir.
Madde 22- Leylî talebe sene-i tedrisiyye zarfında ancak Cuma günleri ve eyyâm-ı ta’tîliyyede her gün mubassırlar veya hademe taht-ı nezaret ve refâkatinde olarak çarşıya gidebilirler. Pek yakın akrabası olmadıkça Cuma geceleri beytûtet etmek üzere hiç bir ferdin hanesine gidemezler. Bundan başka evkat-ı ta’tîliyyede talebeden Dersaadet haricine velileri nezdine gitmek isteyenlerin azîmet ve avdet masârıfı kendileri tarafından tesviye edildiği takdirde matlûbları is’âf edilir.
Madde 23- Mektebin hey’et-i tedrîsiyye ve idâresine karşı serkeşlik etmek müskirât istimali ve muhill-i namus ve haysiyete ef’âle mücâseret ve mektebin nizamnamesine muhalefet ve bilhassa vazâif-i dinîyyede kasden mübâlâtsızlık mektebden tardı müstevcibdir. Mektebe dâhil ve haricinde sigara istimali kat’iyyen memnûdır.
Madde 24- Mektebin tatil zamanları şunlardır:
* Temmuz ve Ağustos ayları.
* Eyyâm ve leyâlî-i mübâreke ve mukaddese.
* Her hafta Cuma günleri.
Madde 25- Bâlâdaki zamanlardan başka evkâtta kavî ve meşrû ma’zeretlerden başka ma’zeretlerle hiç bir talebeye ders günlerinde mezuniyet verilemez. Böyle bir ma’zeret vuku’uyla ders günlerinde bulunamayan talebenin velisi keyfiyeti mühr-i zatîleriyle memhûr evrakla bildirmeye mecburdur.
Madde 26- Şakirdan mektebin tabibi hususisi tarafından haftada bir defa muayene olunur. İşbu tabib aynı zamanda mektebin sair bilcümle ahvâl-i sıhhiyyesinin de hüsn-i suretle te’minine dikkat eder. (Meşrûbât ve me’kûlât ve hava, ziya, yatak, çamaşır takımları vesaire)
Madde 27- Münasib günlerde mektebin Hey’et-i muallime ve idaresinin taht-ı nezaretlerinde olarak tekmîl mektep talebesi teferrüce çıkarılır. Müzehanelere vesair meşherlere ve ziyâretgâhlara götürülür.
Madde 28- Mektebin biri eyyâm-ı âdiyyeye ve diğeri eyyâm-ı resmiyyeye mahsus olmak üzere iki nev’i üniforması olub birincisi aynı zamanda dahilî elbisedir. Cuma ve teferrüc günleri vesair eyyâm-ı mübâreke ve mukaddesede ve merasim-i sairede resmî üniforma giyilir. Gerek işbu üniformalarla ayakkabılar ve gerekse yatak takımları hey’et-i müşaverece tayin, takdir ve tedarik olunur. Şu kadar ki hey’et-i mezkure bu babda icab eden malzemeyi mümkün olduğu kadar dahilî mamulatından tedarik etmesini vecîbeden addeyler.
Madde 29- Talebenin merasim-i tazimiye ve ihtiramiyesi ve ber-vech-i talim temannâ ifasından ibaret olub el ve etek öpmek gibi tekâpûlardan son derece tevakkî eyleyecektir. (Ana ve baba ve bu gibiler hakkında olunacak ebeveyn muamelesi için hiç bir kayıd ve şart dermiyan olunamaz.) (BİTTİ)
