Kafkasya savaşının galibi olan Rus Çarlığı, 1864 yılında Abhazya hükümetini lav ederek Abhazya büyük prensi Mikhail Çaçba’yı sürgün etmişti. 2 Nisan 1864 tarihinde, Abhaz halkının 1 aylık bir süre içinde Osmanlı topraklarına gitmeleri istendi. Ciget ve Pshu Abazaları yeniden başkaldırmış ancak ezici bir güçle bastırılmışlardı. Dağlılar, boyun eğmek zorunda bırakıldılar. Kısa bir süre sonra onlara Dal ve Tsabal Abazaları da katıldı.
Osmanlı Rus anlaşmalarına dayanarak, Abhazya nüfusunun yarısı anavatanlarından sürülmüştü. Savaş yorgunu halk, anavatandan çok uzaklara gitmemek adına, daha yakın bir bölge olan ve o zaman Osmanlı idaresindeki Acara’ya yerleşmeye başladı. İlk gelen grup yaklaşık 2000 kişiydi.
Yerleşimciler Batum ve civarı ile Nurie Bölgesine yerleşti. Batum’da; Salibauri, Çelta, Peria, Soğuksu, Adlia, Neris Ubani, Erge, Namandro (Uzatie), Urekhi, Dedabris Ubani ve başka köylerde yeni Abaza yerleşimleri oluşturuldu. Aynı şekilde Gonio’da, Çarnali’de, Makhincauri’de, Çakvi’de, Tsikhisdziri’de, Bobokvati’de, Kobuleti’de ve başka köylerde köy ahalisince tahsis edilen arazilere yerleştiler. Bu zaman kadar kullanılmayan, bataklık ve dikenli araziler, kısa sürede Abazalar tarafından temizlenip, kurutuldu. Mükemmel araziler elde edildi.
Ancak, Rus yönetimi burada da Abazaları rahat bırakmadılar. Özellikle Nuri Gölü çevresindeki mahallelerde yaşayanlardan yaklaşık 300 aileye zarar verildi. Yeniden sürüldüler: Bir kısmı Osmanlı topraklarına göç ettirildi, bir kısmı da daha verimsiz ve sıtmanın hüküm sürdüğü arazilere yerleştirilerek kaderlerine terkedildiler. Büyük bölümü sıtma başta olmak üzere salgın hastalıklardan hayatlarını kaybettiler.
Acaralı Abaza asiller:
İlk sırada soldan itibaren: Kvac Akirtava, Çagu Emukhvari. İkinci sırada: Kvac Marğania, Zurab Çkotua, Gucmahan Emukhvari, Dzvadzvala Marğania. Ayaktakiler: Giorgi Gvatua, Sirkhva Lekerbaia), Data Açba (Ançabadze), Erasti Emukhvari, Grigol Çaçba (Şarvaşidze.)
Ancak her şeye rağmen hayata tutundular. Bugün Acaristan’da yaşayan Abaza soyları; Ababiko, Abdiba (Abidba), Agba, Agirba (Agırba), Agumba (Gumba, Agumaa), Aövecba, Aukhat, Aegba (Egba), Atrışba, Ayozba (Aöyzba), Aykutsba, Akoadz, Akucba, Alkhorba, Ananba (Nanba), Ankubaya (Ankoab), Ajiyba (Jiyba), Argun, Arstaa, Arsiya, Arşba, Arzınba (Adzınba), Asadzba (Sadzba), Aslan-zade, Aşarba (Şamba), Aöfba, Aşlarba (Slarba), Aöfmeybe, Açugba (Çıguba) Atsamba, (Tsamba), Atsımba, Atsugba (Tsugba), Acba (Jiba), Basnik-ipa, Bedya (Badya), Bezinba, (Bağzın-ipa) Gamsanya, Geçba, Emin-zade, Jöanba, Zıukbaya (Zıukhba), Tarba, Topçipa, Nazıçba, Kavtamba (Kaytan), Karakecba, Kitazba, (Marşan), Kepalba, Kişliba, Kolbava (Kalğba), Kostimba, Koadzba, Kudba, Lazba, Leyba, Mayba, Milalba, Mikalba, Muradba, Mushacba (Miüfba), Mol-oglı, Nanmba, Nakaşya, Nakuapya, Papba, Sakutba, Selimba, Sımırba (Sımır), Tantba, Tatarba, Pşanaa, Kaba, Korkia, Kutelya, Şeraşidze (Şervaşidze-Çaçba), Cızmaa, Camba, Çavşba (Adzınba), Çırgba, Tsıtsba (Tsımtsha), Cücıba, Cıtanaa, Colokaa, Haluaş, Halıtba (Khışba), Haşımba, Hacımba, Khiba, Khibaya (Khiba), Khokhba (Eşba), Cıncba.
Bir portre : Khaşim Smırba
(1842-1922)
Smırba Khaşim (Haşim), muhaceretin tüm acılarını yaşamış biriydi. Mahmudiye Köyündeki evinde, 1902 yılında döşemeyi sökerek altında bir matbaa makinesi bulan kişi Stalin’in ta kendisiydi.
Khaşim aynı gün iktidar tarafından son derece tehlikeli devrimci olarak görülen Koba’ya sığındı. Khaşim yönetim karşıtı bildirilerin yayılmasında aktif olarak çalışmıştı.
Khaşim’in soyundan gelenler bugün Gorodok (Grilubani) ve Peria’da yaşıyorlar.
Sevgi ve muhabbetle…
Kaynaklar
1. “Açara Abkhazları” 2010, Batum
2. “Acaristandaki Abhazlar” makalesi
http://www.abhazdernegi.org/page/show/35-acaristandaki-abhazlar.html
