Karmokua Hamid
Kuzey Osetya’da Lesken ırmağı kıyılarını geçip, Alagir’e giderken Suadag köyü yakınlarında dairesel küçük bir ormana rastlanır. Osetler o ormana Hetağ ormanı derler. Eskiden Hetağ ormanına o kadar saygı duyarlardı ki, ağaç kesmek bir yana, bir tek dal bile koparmazlardı. Onun dışında Hetağ ormanında yaşayan yaban hayvanlarını avlamazlardı. Neden Hetağ ormanı deniliyordu ve bu kadar saygı duyuluyordu?
Osetlerde şöyle bir söylence anlatılır. Adige Pşl (Prens) Yinal’ın üç oğlu vardı. En küçükleri Hetağ çok zeki, akıllı, cesur ve yiğit bir kişiydi. Gelenekler gereği İnal’ın üç oğlu da yetişkin delikanlı olana kadar atalık (Pur) olarak yetiştirildi. Söylendiğine göre Hetağ Kırım’a atalık verilmişti.
Atalık Alıgj isminde bir Grek’di, Kan’ı da Hetağ’dı. Hetağ yetişkin delikanlı olup döndükten sonra, kardeşleri Hetağ’ın Hıristiyan dinini benimsemiş olduğunu fark ederler. Ailesi ve akrabaları bu durumu kabullenemez, aralarında anlaşmazlık çıkınca Hetağ ülkesini terk etmek zorunda kalır. Kardeşleri de onu takip ederler. Ormanlık alana yaklaştığında Hetağ’ın atı rahatsızlanıp ölür. Takip eden kardeşleri yaklaşınca Hetağ sıkıntıya düşer.
O arada ormanın içerisinden bir ses duyulur;
– Ormana kaç, Hetağ ormanına!
Yolda kalmış Hetağ da;
– Hetağ ormana yetişemez, orman Hetağ’ın yanına gelsin!, diye seslenince, ormandan büyük bir çalılık çıkar, Hetağ’ın etrafını sararak gizler ve takip eden tehlikeden korur.
Osetler ormandan çıkan çalılık için, Hetağ ormanı demişler. Söylenceye göre Hetağ için Nar köyü yerleşim yeri olmuştur. Orada nesli çoğalmıştır. Nar köyüne yerleştikten sonra Hetağ (Hetagurov) soyismini alır. Günümüzde de Hetağ’ın soyundan gelen aileler bu soyismini kullanmaktalar. Oset halk ozanı Kosta Hetagurov işte bu sülaleden birisidir. Pşı Yinal’ın oğlu Hetağ’dan sonraki üçüncü kuşaktır.
“Osobe” (Oset Tarihi) denemesinde Kosta Hetagurov şu şekilde yazıyor:
Söylenceye göre Hetağ İnjıgısha’da yaşamış olan büyük Pşı Yinal’ın küçük oğludur. Hıristiyan dinine geçtikten sonra kardeşleriyle geçimsizlik başlayınca Osetya’ya gitmek zorunda kalmıştır.
Kabardey Pşılerin soyu Hetağ’ın büyük kardeşi Beslen’e dayandırılmaktadır. Ortanca kardeşleri Aslanbek’in çocuğu olmamıştır. Hetağ’ın ilk misafir olduğu yere Osetler günümüzde de hala saygı duymaktalar. (Bahsettiğimiz Hetağ ormanı diye isimlendirilen yerdir.) Kosta Hetagurov, Hetağ ile ilgili birçok bilgi toplayıp derlemiştir. Soyunun Hetağ gibi bir kişiliğe dayanması onu yüreklendiriyordu. Hetagurov, Hetağ için uzunca bir şiir yazmak niyetindeydi. Ancak tamamlayamadan yaşamını yitirdi. Hetagurov’un yarım kalan şiirine konu olan yukarıda bahsettiğimiz olaylardır.
“(…) Adige ülkesine düşman saldırır” diye başlar Hetagurov’un şiiri. Genç, yaşlı herkes düşmana karşı koyarlar. Yedi gün yedi gece ülkeyi savunurlar. Pşı Yinal’ın küçük oğlu Hetağ herkesten daha fazla kahramanlık gösterir. Düşmanı bozguna uğratıp ülkelerinden atarlar. Pşı Yinal savaşa katılan herkesi davet eder, kazandıkları zaferi kutlarlar.
Herkes huaho yapar, шурылъэс (şurıles: yayaların atlılarla yaptığı bir yarış oyunudur) oynarken sadece Hetağ üzüntülüdür…
Şiirin içeriği buraya kadardır. Kosta Hetagurov, Hetağ’ın Osetya’ya gelip yerleşmesiyle şiiri bitirmek istemişti, fakat tamamlayamadı.
Neğume Şore’nin Hetağ’ın babası Pşı Yinal ile ilgili yazdıkları: Yinal Tanrı tarafından ödüllendirilmişti. Büyük kişiliklerde olması gereken özelliklerin hepsi onda vardı. İdarenin kendisinde olduğu dönemde Adige halkı huzur içinde yaşadı. Halkın saygı ve güvenini kazanarak, halkın birliğini başardı. En önemlisi, Pşılerin kendi aralarındaki anlaşmazlıkları, çekişmeleri bitirmişti.
Neğume’nin yazdığına göre Yinal, 1458 yılında Abhazya’da Bzıb yöresinde ölmüş, Bzıb ırmağı kıyısında gömülmüştür. Mezarına Abhazlar halen “Yinal Kube” (Yinal’ın Mezarı) derler.
Neğume Şore, Yinal öldükten sonra oğullarının anlaşamadıklarını yazıyor. Neğume Şore’ye göre, Yinal’ın ölümünden sonra halk oğullarını kabullenmedi. Onlar, ülkenin yönetimini yürütebilecek akıl ve yeteneğe sahip değillerdi. Sadece bu kadar da değildi. Kibirli ve olumsuz davranışlarına halk tahammül edemedi. Kendi aralarında da anlaşmazlıklar baş göstermişti. Yinal’ın tesis ettiği huzur, güven düzeni bozulmuş, küçük büyüğü dinlemez olmuştu.
Halk söylenceleri de bu duruma tanıklık ediyor: Adigelerin ve Osetlerin günümüzde de anlatılan halk söylencelerinde, Yinal’ın oğullarının anlaşmazlıklarıyla ilgili konulara rastlanabiliyor.
Oset şiirinin klasiği Kosta Hetagurov‘un soyunun dayandığı bilgiler böyledir. Hetagurov da bunlara inanmaktaydı. Yazmış olduğu birkaç eser Adigelerle ilgilidir. Bunlardan biri de, ozanın en iyi eserlerinden biri olarak kabul gören “Fatime” adlı şiiridir.
КЪЭРМОКЪУЭ Хьэмид
Хьэтагъ и мэз [Текст] /
Лескен. газета. – 2015. – Июлым и 11.
Текст на кабард. яз.
KARMOKUA Hamid
Hetağ ormanı (Tekst)/
Lesken Gazetesi- 11 Temmuz 2015
Çeviri: BEŞHTO Yılmaz Beştepe
