Gürcistan yönetiminin, 1930’lı yılların ortalarından itibaren Abhazya’ya, aydınlarına, köylülerine ve toplu olarak Abhaz halkına baskı kampanyası başlatması, hemen ardından 31 Mart 1921’de kurulan Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin 19 Şubat 1931 tarihinde Gürcistan SSC bünyesinde özerk cumhuriyete dönüştürülmesi, sonrasında 1930’lı yıllardan itibaren 1992’de başlayan savaşa kadar devam eden süreçte Abhazların nüfusuna, diline, kültürüne, etnik yapısına ve ülkenin bağımsızlığına karşı uygulamaya konulan tüm sistemli etnik temizlik, asimilasyon ve Gürcüleştirme politikaları Abhaz aydınların önderlik ettiği güçlü bir muhalefete dönüşmüş, Sovyetler Birliği üst yönetimlerine gönderilen protesto mektupları, kitlesel gösteriler, mitingler ve halk toplantıları ile Tiflis şovenizmine dur denilmeye çalışılmıştır.
Her türlü baskı karşısında Abhazların direnişini simgeleyen bu halk eylemleri var olma mücadelesi veren bir halkın umudu olmuş ve kendilerine yol göstermiştir.
Protesto Mektupları, Kitlesel Gösteriler, Mitingler ve Halk Toplantıları
Durıpş Toplantısı
Abhazya’nın 10 yıllık “cumhuriyet” statüsünün “özerk cumhuriyet” statüsüne dönüştürülerek Gürcistan’a bağlanması sonucu1 Lakoba’nın Abhaz köylüsüne karara karşı çıkma çağrısıyla köylerde halk toplantıları düzenlenmiştir.
18-26 Şubat 1931’de başta Durıpş, Lıhnı, Açandara ve diğer köylerde, Abhaz halkının Gürcistan’a dâhil olmaya ve kolektif çiftliklere karşı ulusal gösterileri başlamış ve en büyük toplantı (Durıpş Toplantısı) vuku bulmuştur.
Abhazya’nın egemenlik haklarının ihlali, statüsünün özerklik seviyesine kadar düşürülmesi, Sovyet iktidarı ve hükümetine güvensizliği ifade eden “Durıpş Toplantısıyla” genel halk tepkisine sebep olmuştur. Bu toplantıda bilhassa Abhazya hükümetine güvensizlik ifade edilmiş, toplantı ise Sovyet Hükümeti kurumlarına muhalefeti oluşturmuştur.2
Transkafkasya istihbaratçılarının başında bulunan Beria, tepeleme birliği ve ağır silahlarla Gudauta İlçesi’ne gelmiştir. Kan dökülmesine ramak kala son anda kriz çözülmüştür. Abhazya MYK Başkanı N. Lakoba ve Gürcistan KP(b) MK Birinci Sekreteri S. Mamulya’nın çabalarıyla Durıpş’taki ihtilaflı durum barışçıl yöntemlerle çözülmüştür.3
1947 Mektubu
25 Şubat 1947 tarihinde Konstantin Şakrıl, Georgi Dzidzariya ve Bagrat Şinkuba ulusal politikaların çarpıtılması ve Abhazya’da Gürcü mezalimini konu alan bir protesto mektubunu kaleme alarak Moskova’daki Sovyet Komünist Partisi Merkez Kurulu’na göndermişlerdir.
Protesto mektubunda değinilen başlıca konular şunlardı: “1945-46 eğitim yılında eğitimin Gürcü diline çevrilmesi. Abhaz okulları için öğretmen kadrolarının genel olarak Gürcistan’ın farklı bölgelerinden getirilmeleri, yerli Abhaz öğretmenlerin kadro dışı kalmaları. Yeniden yapılanan Abhaz okullarında Abhaz dili ve edebiyatının yeter derecede okutulmuyor olması, Abazaca için ayrılan toplam saatin yetersizliği. Gazetelerde Abazaca yayınların azaltılması, Abazaca radyo yayınının sonlandırılmış olması, resmi kurum, kuruluş, sanayi ve ticaret teşebbüsleri tabelalarının sadece Gürcü ve Rus dillerinde yazılmasına ilişkin kararname çıkartılmaya çalışılması. Yazarlar Birliğinin Abhazya’nın en iyi yazarlarının eserleri neşredilmeye hazır bulunmasına rağmen, hiçbir eserin neşredilememesi. Abazaca yer isimlerinin düzenli olarak Gürcüceye değiştirilmesi. Abazaca cadde, sinema vd isimlerin değiştirilmesi. Abhazya ÖSSC parti ve Sovyet kurumlarının yönetiminde Abhaz kökenli yerli vatandaşların fazla yer alamaması. 1944 yılından itibaren kadroların Gürcistan’dan tayin edilmesi. Son zamanlarda Abhazya’ya Gürcistan’dan göç edenler için 10 kasaba inşa edilmesi, göçmen kasabalarının inşaatına devam edilmesi”.
Mektubun Moskova ya götürülmesinin hemen ardından imza sahipleri “burjuva milliyetçileri” ve “faşist” ilan edilmişlerdir.
1952-1953 Mektubu
1952 ve 53 yıllarında Moskova’da öğrenim gören Tamara ve Ekaterina Şakrıl kız kardeşler bir protesto mektubu kaleme aldılar. Okullarda ve Abazaca eğitimdeki yanlış uygulamalar ayrıntılı olarak mektuba yazılarak ilgililere gönderildi. Bu yüzden müfettişler ve araştırma komiteleri Abhazya’ya gönderildi.
1957 Muk Toplantısı
1957 yılında Muk köyünde 400 kişiden fazla insanın katıldığı bir protesto mitingi yapıldı. Cuma Ahuba ve Sergey Dzuhba gibi isimlerin öncülük ettiği mitingte okullardaki yanlış uygulamaların durdurulması, yer isimlerinin eski adlarına döndürülmesi gibi Gürcülerin tahribata sebep olduğu tüm alanlarda düzeltmelerin yapılması gündeme taşındı.
1957 Mektubu
Abhazya ÖSSC Bakanlar Kurulu Başkanı A. Labahua ve Gürcistan KP Abhazya İl Teşkilatı Sekreteri İ. Tarba 19 Nisan 1957 tarihinde SSKP MK Divanına hitap eden bir protesto mektubu kaleme almışlardır.
Mektubun ön plana çıkardığı konulardan biri, Abhazya’yı tamamen Tiflis’in kontrolü altına almak için 1930’lı yıllarda başlatılan sistematik asimilasyon politikalarına temel oluşturmak maksatlı kaleme alınan bilimsel olmayan kitaplardır.
1954 yılında Tiflis’te 10 bin adet olarak basılan P. İngorokva’nın saplantılı milliyetçilik ruhuyla süslenen “Georgi Merçule” kitabı bu hedef doğrultusunda tasarlanmıştır. Tarihçi ve dilbilimci olmamasına rağmen yazar Abhaz halkının tarihi geçmişini kökten tahrif etmeyi amaçlamıştır. P. İngorokva’nın kitabının ana konusu Abhazya toprakları ile Gelincik’e kadar Karadeniz sahilinin geç ortaçağa kadar Gürcülerin yaşadığı Gürcü ülkesi olduğu yönündeki bilime aykırı tezdir. İngorokva’nın iddiasına göre Abhazya’nın gerçek yerlileri Abhazlar buraya işgalci olarak Kafkas dağlarının ötesinden ancak XVII. yüzyılda gelmişlerdir. İngorokva bu bilimsel olmayan tezini tarihi belgeleri saptırmak ve coğrafik isimler üzerinde sahte dilbilimsel egzersizler yapmak suretiyle gerçekleştirmeye çalışmıştır.
Mektupta, Tiflis’in tezini haklı çıkarmaya yönelik kaleme alınan kitap çalışmaları dışında, Gürcülerin Abhazya’dan uyguladıkları yanlış politikalara da dikkat çekilmiştir. Maksatlı olarak Abazaca’dan ve Rusçadan, Gürcüceye dönüştürülen sınırlarındaki yerleşim birimlerinin, nehirlerin isimlerinin iadesinin yapılmaması, okul inşaatlarının tamamlanmaması ve öğrenci yurtlarının açılmaması, Abhazya ekonomisini kalkındırma yollarının belirlenmemesi, Abhazya’da arazilerin, hayvancılığın ve tarımcılık ile ilgili alanların gelişimine izin verilmemesi gibi konulara da değinilmiştir.
1967 Olayları ve “Sekizli” Abhaz Mektubu
27 Mart 1967’de büyük bir gösteri olur. Gösteriden sonra Abgecaa Zakan ve Tsıkuya Şurik Pitsunda bölgesinde Abazaca olmayan tüm yazıları boyayla kapattıkları için tutuklanır.
Bunun üzerine 7 Nisan’da büyük bir toplantı yapılmasına karar verilir. Sohum’daki Tiyatro Salonu miting merkezi seçilir. Bir de Abhazya’nın SSCB neznindeki milletvekili Ponamarev’in gelip grupla görüşmesi şart koşulur. Tüm köy ve şehirlerdeki halkı organize etmek için öğrenciler arasında görev dağılımı yapılır. 30 Mart’ta halkı mitinge toplamak için yola koyulunur.
7 Nisan’da Abhazya Cumhuriyeti yerel yönetimi binası önünde 1000 kişiden fazla insan toplanır. Taras Şamba iki taraf arasında arabuluculuk yapar. Karargâh merkezi seçilen tiyatro salonu Gürcülerce doldurulur ve kapatılır. İtfaiye araçları ile halk dağıtılmaya çalışılır, fakat halk arabaları devirmeye yönelince korkup çekilirler. Akşamüstü Abhazlar flarmoni binasına çekilir. Burada 4 gün 1000 kişinin katıldığı konuşmalar yapılır. Toplantı Tamara Şakrılıpha ile Cuma Ahba tarafından yönetilir. 4. gün miting daha da kalabalıklaşır. Öğrenciler okullara gitmez. Tkuarçal’da kömür ocakları grev kararı alır. Tkuarçal’daki lise öğrencilerin tamamı okullarından kaçıp trenle Sohum’a gelir. Sohum’daki taksiciler iş durdurma kararı alır.
Moskova’ya bir rapor hazırlanır. Bu arada yerel yöneticilerin orduyu kullanıp mitingi dağıtacakları haberi gelir. Tam o sırada Gerk Kalği’nin yazdığı Abhazya’daki anti demokratik ve şoven Gürcü politikaları anlatan 100 sayfalık, henüz gizli tutulan kitabı ortaya çıkar. Bu kitabı Cuma Ahba yazarın ismini vermeden miting alanında halka okur.
Bu kitabın kısaltılarak rapor haline getirilmesi kararlaştırılır. 28 kişilik bir öğrenci grubu seçilir. A.R. Agrba, Ş.D. İnal-ipa, G.A. Dzidzarya, Ş.D. Hacimba, T.P. Şakrıl, M.K. Marholia, D.V. Ahuba, G.K. Şamba, O.B. Şamba, H.H. Çamagua, K.H. Ayuardan (Vardania), A.N. Gogua, G.N. Kalgi (Kolbaya), B.A. Dzıhuypa (Gagulya), G.A. Amıçba, A.Ş. Hokerba, Ş.H. Salakaya, V.A. Kaslandzya, V.B. Kuraskua, Ş.M. Acincal, T.T. Copua, B.G. Kehiripa (Benia), İ.R. Marıhuba (Marholia), V.E. Kvarçia, İ.D. Şulumba, S.A. Tsişba, G.İ. Karçava, V.L. Bigvava.
Raporu grubun içinden 8 kişilik bir heyetin götürmesine karar verilir. Pazartesi rapor hazırlanıp Moskova’ya götürecek 8’li heyet yola çıkar. Sohum’dan trenle Moskova’ya giden Tamara Şakrıl, Oleg Şamba, Şamil Hacımba ve arkadaşları konakladıkları Sputnik Otel’de mektuba son halini verirler.
Tamara Şakrıl, Oleg Şamba, Şamil Hacimba, Mikhail Labaua, Haraz Çamagua, Cuma Ahuba, İgor Marholia ve İvan Şulumba 12 Nisan 1967 tarihinde SSKP MK Genel Sekreteri, SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı, SSCB Yüksek Şura Divanı Başkanı ve tüm SSKP MK Politbüro üyelerine tarihe “sekizli mektup” olarak geçen protesto mektubunu teslim ederler.
Mektubunun içeriğinde şu hususlar şikayet edilir: “Abhaz alfabesinin Gürcü alfabesine çevrilmesi, Abhaz okullarının kapatılması, Abhaz çocuklarının zorunlu olarak Gürcü okullarına kaydedilmesi, evrak işlemlerinin tamamen Gürcüce yürütülmesi, Abhaz diline baskıların yapılması ve sosyal etkisinden mahrum bırakması, Abhazya topraklarına planlı olarak toplu halde Gürcü göçmenlerin yerleştirilmesi ve Abhazya’nın tüm ilçelerinde hızla yeni yerleşim birimlerinin inşa edilmesi, parti ve devlet mekanizmalarına Gürcü kökenli kişilerin getirilmesi ve bununla birlikte yerli milli kadroların oluşmasına her türlü engelin oluşturulması, Abhaz yer isimlerinin asılsız ve keyfi olarak değiştirilmesi, basın, sinema, radyo ve televizyonda Abhazların yaşam tarzı ve kültürü ile ilgili yalan ve yanlış anlatımların olması, ekonomik ve kültürel kalkınmadaki zorluklar, Gürcistan SSC Bilimler Akademisi ordinaryüsü N. Berdzenişvili’nin Abhazya’nın yerli halkının -Abhazların- Gürcü kavimlerinden birinden başka bir şey olmadığı, Abhazya topraklarında ezelden beri Gürcülerin yaşadığı yönündeki asılsız ve gayri ilmi iddiaların ileri sürüldüğü makaleleri de içeren III. Cildin kabul edilemez olduğu.”.
1977 “Yüzotuzların” Mektubu
Valeriy Kvarçia 1977, senesinde Tiflis yönetiminin Abhazya üzerinde uyguladığı politikaları eleştiren 7 sayfalık bir rapor hazırlayarak Abhazya’nın sorunlarını özetler. Diğer Abhaz aydınları raporun genişletilmesi ve kitap haline getirilmesi gerekliliği tespitiyle çalışmaya destek verecek isimleri belirler.
Başlangıçta mektubun iki şekli Temmuz-Eylül 1977’de Donetsk’te İ.R. Marholiya tarafından Donetskli hukukçu Mikhail Haritonoviç İsyanov ile birlikte düzenlenir. Mektuba nihai şekli Abhaz bilim-sanat aydın kesimin temsilcileri Artur Anşba, Oleg Damenia, Roman Çanba, İgor Marholia, Vladimir Tsvinaria ve arkadaşları tarafından verilir ve 1977 Kasım’ında gizlice tamamlanır. Hazırlanan geniş mektuba 130 Abhaz aydını imza koyar.
Aralık 1977’de “Yüzotuzların” mektubunu Moskova’ya SSCB Meclisi milletvekili Viktor Kiaminoviç Tvanba götürür fakat mektup Gürcistan parti yönetimi tarafından ele geçirilir ve Kongre Divanına ulaşamaz. Daha sonra E.A. Şevardnadze mektubu imzalayanlara küstahça, “SSKP MK gerekli tepkinin verilmesi ve önlemlerin alınması için mektubu Tiflis’e, Gürcistan KP MK gönderdi” der.
Tarihe “yüzotuzların Mektubu” olarak geçen ve Moskova’ya gönderilen geniş raporda yer alan ana başlıklar şunlardı: “Abhazya SSC’nin Abhazya ÖSSC’ye dönüştürülmesi ve Gürcistan SSC’ye bağlanması, 30’lu yılların ortasından itibaren başlayan Gürcü şovenist politikaları, Abhaz aydın kesiminin ve emekçi köylü kesiminin çoğunluğunun yok edilmesi, Abhazya’ya batı Gürcistan’dan organize bir şekilde Gürcülerin toplu göç ettirilmesi, Abhaz halkının dil ve kültürüne yönelik saldırılar, Abhaz okullarının kapatılması, Abhazlara siyasi baskılar, Abhazya tarihini tahrif etme çalışmaları, Abhaz tarihini Gürcüleştirmeye yönelik Abhazya karşıtı kitaplar, Gürcü tarihçilerin Gürcü nüfusunun Abhazya’nın yerlisi olduğunu kanıtlama çaba ve hırsları, Abhaz tarihçilerin sürgün edilmeleri, Abhaz yer isimlerinin değiştirilmesi, Gürcistan yönetiminin yürüttüğü kadro politikaları, Makamların Tiflis’ten ve Gürcistan’ın diğer bölgelerinden planlı olarak özellikle sadece Gürcü uyruklu kadrolarla doldurulmaya çalışılması, Abhaz okulları mezunlarının yükseköğrenim görme alanında yaşadıkları zorluklar, Abhazya’da üniversitelerin açılması gerekliliği, anayasal (özerk) haklarının ihlali ve kısıtlamalar, radyo ve televizyon programlarında, gazete ve dergi sayfalarında, fotoğraf albümleri ve stantlarda, akla gelebilecek her yerde Abhazya’nın yok sayılması, Abhazların önde gelen temsilcilerinin (savaş gazileri, emekçiler, bilim ve kültür adamları bile) sıklıkla Gürcü olarak anılmaya başlanması, Gürcülerin yerli halka karşı alenen küstahça, kışkırtıcı davranışları.”
1978 “Altılının” Mektubu
10 Aralık 1977 tarihinde Moskova’ya SSKP MK’ye gönderilen Abhazya’daki sorunların kaleme alındığı ve 130 Abhaz aydını tarafından imzalanan “yüzotuzların” mektubunun Gürcistan parti yönetimi tarafından ele geçirilmesiyle Kongre Divanına ulaşmaması ve ardından Gürcistan KP Abhazya İl Komitesi’ne gönderilmesi üzerine, mektubu yazanların yetkilendirmesiyle onlar adına V.L. Tsvinaria, O.N. Damenia, A.A. Aşba, V.B. Agrba, İ.İ. Tsvinaria ve İ.R. Marholia Şubat 1978 tarihinde Moskova’ya SSKP MK Politbüro üyelerine “Altılının Mektubu” adıyla bilinen yeni bir protesto mektubu yolladılar.
1978 Olayları
Abhazları ve Abhazya’yı Gürcüleştirme politikalarının sürekli ve sistematik olarak devam etmesi halkta büyük öfkeye neden olur. 10 Aralık 1977’de SSKP MK ve SSCB hükümetine 130 kişinin imzasıyla gönderilen mektup sonrası Gürcülerin başlattıkları baskı politikaları, Gürcistan KP Abhazya İl Komitesi ve hükümetin mektup ve yazanlarla ilgili yanlış tutumları, Gürcistan KP Abhazya İl Komitesinin 18 Mart 1978 tarihindeki toplantısı ve özellikle belgelerin basında geniş şekilde yayınlanması kalabalık halk toplantılarının yapılmasına sebep olur.
23 Mart’ta Gudauta İlçesi’ne bağlı Zvandrıpş Köyü’nde, 29 Mart’ta Bzıp’ta, 1-2 Nisan’da Gudauta İlçesi’ne bağlı Abğarkhuk ve Lıhnı Köyleri’nde, 5 Nisan’da Oçamçıra İlçesi’ne bağlı Pakwaş Köyü’nde, 9 Nisan’da Tkuarçal’da ve 22 Mayıs’ta Sohum’da ülke yöneticilerinin katılımı ile kalabalık halk toplantıları düzenlenir.
2 Nisan 1978’de Gudauta ilçesinin Lıhnı köyündeki toplantı ulusal nitelik ve nicelikte olur. Burada Abhazya’nın tüm kent ve ilçelerinin temsilcileri 12 bin kişi toplanır ve yerel hükümetin tamamı katılır. Daha sonra 2 Nisan Lıhnı toplantısı nedeniyle Abhaz yerel yönetimi görevden alınır. 9 Nisan 1978’de Tkuarçal’da 6 bin kişinin katıldığı işçi ve memurların toplantısında Gürcistan KP MK ikinci sekreteri G.V. Kobin konuşma yapar.
“Yüzotuzlar” Abhaz Mektubu İftiracılarına Cevap Mektubu
10 Aralık 1977 tarihinde 130 Abhaz aydının altına imza koyduğu ve tarihe “yüzotuzların mektubu” olarak geçen ve Abhazyadaki Gürcü politikalarını gündeme taşıyan mektubu kaleme alanların iftiracı, apolitik, kışkırtıcı, vahşi, milliyetçi ve parti karşıtı olarak değerlendirilmesi; imzalayanlara milliyetçi, iftiracı, taşlama yazarlar ve dönekler damgası vurulması, Gürcistan KP Abhazya İl Komitesi Bürosu tarafından mektubu yazanların tümünün, kiminin parti tarafından, kiminin idari, kimilerinin ise her hangi bir gerekçeyle cezalandırılmaları sebebiyle 15 Haziranda bu iftiralara cevaben yeni bir mektup kaleme alınır.
15 Haziran 1978 tarihinde Artur Anşba ve Oleg Damenia tarafından kaleme alınan yeni protesto mektubu “yüzotuzların mektubu”na iftira atanlara cevap niteliğindedir. Bu mektuba A.A. Anşba, R.K. Çanba, O.N. Damenia, Y.G. Argun, V.E. Kvarçia, V.L. Tsvitania, V.G. Avidzba, İ.R. Marholia, V.B. Agrba, E.K. Acincal, T.Ş. Gitbsa, N.K. Şenkao, R.K. Copua, D.V. Ahuba, V.S. Haşba, İ.İ. Tsvinaria, M.E. Eşba, A.R. Agrba ve L.Ş. Kaslandzia imza koymuştur.
Mektupta ele alınan başlıca konular: Abhazya ÖSSC’de Leninist milli politikanın ciddi ihlal vakaları ile karşılaşılması, Gürcistan KP’ne gelen mektuba partinin gerekli önemi vermemesi, Abhaz halkının özerklik haklarının sürekli ihlal etme vakalarının kapsamlı ve itinayla incelenmemesi ve ihlallerin önlenmesi için radikal önlemlerin alınması yerine Abhazya ÖSSC yetkililerinin kendilerini savunması, ayrıca mektubu ve yazarlarını suçlaması, mektubu imzalayanların ve söz konusu toplantıda hazır bulunanların SSKP üyeliğinden azledilip işlerinden çıkartılmaları, mektubun iftiracı ve parti karşıtı olarak Gürcistan KP Abhazya İl Komitesi Bürosu tarafından kınandığına ilişkin sözlü bildirinin okunması ve kampanya başlatılması, kampanya sonucunda mektubu yazanların tümünün, kiminin parti tarafından, kiminin idari, kimilerinin ise her hangi bir gerekçeyle cezalandırılması, mektubu kaleme alanların iftiracı, apolitik, kışkırtıcı, vahşi, milliyetçi ve parti karşıtı olarak değerlendirilmesi, imzalayanlara ise milliyetçi, iftiracı, taşlama yazarları ve dönekler damgası vurulması, Gürcü tarih biliminin Abhaz halkının etnokültürel ve tarihi bağımsızlığını yok sayarak Tiflis milli politikalarına hizmet etmeleri, Abhaz karşıtı kitapların neşredilmesi, Abhaz yer adlarının değiştirilmesi, Gürcülerin Abhazya’nın yerlisi olduğuna dair bilim dışı tezlerle yanlış kadro politikasının yürütülmesine zemin hazırlanmaya çalışılması, sonuç itibariyle Gürcülerin toplu halde Abhazya’ya göçlerinin bir nevi manevi gerekçelendirmesine hizmet etmesinin gündeme taşınması.”
1988 Yılındaki “Altmışların” Mektubu
Abhaz aydınları, Gürcü mezaliminden kurtulmak için Abhazya’nın Gürcistan’dan ayrılmak zorunda olduğunu görüp 1931 öncesi statüye döndürülmesini temel alan bir yasa için rapor hazırlayıp Moskova’ya gönderme kararı aldılar.
Milli Müze Müdürü Almir Abrekov bu raporu hazırlamayı üstlendi. Gençler ise onu materyaller ile destekledi. Geniş kapsamlı hazırlanan rapor bir kitap haline getirildi. Bu kitaba 60 Abhaz aydını imza attı ve 17 Haziran 1988’de Moskova’ya, SSCB KP XIX. Genel Kuruluna gönderildi.
Mektupta Abhazya ile Gürcistan ilişkileri hakkında oldukça geniş kapsamlı tarihi bilgiler verilmiş, belgenin sonunda ise özet olarak şunlar ifade edilmişti: “Kendi hakları ve milli kimlik mücadelesi, 1957, 1967, 1978 yıllarında olduğu gibi gelişme ve kalkınmaya yönlendirilebilecek aydınlar ve emekçiler, hayatta kalma savaşının içine çekilerek Abhaz halkına büyük zararlar verilmektedir. Gürcü şovenizminin Abhaz halkını zorladığı bu mücadele ulusal ilişkileri çıkmaz bir noktaya getirmiş ve Abhazya ÖSSC’nin Gürcistan SSC bağlı kalması imkânsızlaşmıştır; kaldı ki bu durum Abhaz ve Gürcü halkları arasında eşitliği sağlamamaktadır.”4
Abhaz halkının ve devlet yapısının korunma gereksinimi, belirtildiği üzere Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak statüsünü yenileme konusunu yeniden gündeme taşımıştır. Konunun bu düzleme taşınmasının gerekçeleri ile mektup XIX. Sovyetler Parti Kongresi Divanına gönderilmiştir.
1989 “Lıhnaşta’da Halk Toplantısı”
18 Mart 1989 tarihinde Gudauta ilçesinin Lıhnı köyünde Abhazya Halk Cephesi “Aydgılara”nın önerisi üzerine Abhazya parti üyeleri, Abhazya ÖSSC Yüksek Şura Divanı ve Bakanlar Kurulu yetkilileri, parti, idari kurumlarının temsilcileri, önde gelen toplum adamları ve halkın katılımı ile SSCB’de milletlerarası ilişkileri geliştirme sorunları ile ilgili gelecek SSKP MK Kurulu’na sunu hazırlanması için geniş kitlelerin katılımıyla bir Halk Toplantısı düzenlendi.
Halk toplantısının ana gündemi, “Abhazya Cumhuriyeti’nin siyasi statüsü ile ilgili öneri tasarısının görüşülmesi”ydi. Talep “Altmışlar mektubu” ile aynı gerekçelerle düzenlenmiş, tarihsel adalet ve komünist doktrinlere dayandırılmıştı. Toplantıyı Abhazya Halk cephesi “Aydgılara” (Birlik) Başkanı, A. Gogua açtı. Toplantı tutanağı Abhazya Halk Cephesi Başkan Birinci Yardımcısı İ. Marholia tarafından tutuldu. Toplantıya katılanlarca Abhazya’nın siyasi statüsü ile ilgili SSKP MK’ye gönderilecek deklarasyon metni onaylandı ve oybirliğiyle kabul edildi.5
Başvuru metni ülkenin diğer kent ve kasabalarında da gezdirildi, 5 bin Abhaz olmayan dâhil toplam 35 bin kişi tarafından imzalandı. Daha sonra Moskova’ya, SSKP Genel sekreteri Mikhail Gorbaçev, Bakanlar Kurulu Başkanı Nikolay Rijkov ve SSCB Bilimler Akademisi başta olmak üzere genel bilim merkezlerinin yöneticilerine gönderildi.
1SSCB tarihinde siyasi statüsü düşürülen tek ülke Abhazya’dır.
2A.E. Kuprava, A.g.e, s.156
3A.E. Kuprava, Abhazya ÖSSC Kooperatifleştirme Tarihi (1929-1937), Sohum-1988, 3s.155-156.
4 İ.R.Marıhuba.Abhaz mektupları (1947-1989). C.1, Sohum 1994, s.343
5“Bzıp” gazetesi metni, № 36, 23 Mart 1989, s.1
