Bahar, Xabze, thamade

0
1146

Baharın kemiklerimizi ısıtmaya başladığı bu günlerde insanın içi umut doluyor, çünkü bahar sadece bitkileri ve ağaçları yeşertmiyor; insanın umudunu, neşesini, hayallerini de yeşertiyor.

*

Eski Çerkes Xabzesinde insanlar 1 Mart-21 Mart arası hiçbir şekilde et yemezlerdi, xabze bunu gerektirirdi. Zaten Şubat ayından sonra avlanmakta makbul değildi Xabzeye göre. Xabze onlara göre evrenin dili ve yasasıydı, Tha’nın kanunlarıydı. Bunun nedenleri tartışılır, ama böyle şeylerde insan kendine yakışan nedene inanınca çok mutlu olabiliyor. Benim inancıma göre; baharı başka bir canlının yaşamına son veremeyecekleri kadar kutsuyorlardı. Zaten Yılbaşının da 21 Martı 22 Marta bağlayan gece kutladıklarını söylememe gerek yok.

*

Mutlu baharlar diliyorum hepinize.

***

Yaşar Aslankaya’nın olağandışı bir zamanda KAFFED’in başkanlığından ayrılmasıyla (o sürece hiç değinmek istemiyorum) ilginç şeyler yaşandı Mart ayında. KAFFED başkanlık tartışmalarının garip bir yönü vardı; bir yerlerden KAFFED başkanının diasporanın Thamadesi ilan edilmesi ve hiçbir Kadının Thamade olamayacağı sesleri çıktı. Sonra karşı sesler, sonra sesler iç içe girdi ve yine her zamanki gibi başı-sonu belli olmayan, aslından kopmuş, tartışma ahlakından yoksun; küfürleşmeye dönen şeyler.

Küfür diyorsam da, şükürler olsun o konuda hala Çerkeslere yakışır biçimlerde ediliyor küfür. Analı bacılı değil yani, karakter yargılama, itham etme şekillerinde.

Peki kadından Thamade olur mu hakikaten?

Attan indik, arabaya bindik; oldu.

Kimse yaygara koparmadı nasıl attan inip arabaya biniyoruz diye, atın üzerinde yol almanın Xabzesi vardı, otomobilde yol almada tövbe hiçbir şey kalmadı.

Kadınlar evden çıktılar, okudular, iş buldular, çalıştılar, profesör oldular. Derneklere geldiler, başkanlık yaptılar, oldu.

Çerkeslik mi bozuldu, kıyamet mi koptu?

*

Çağdaş olmak için kadın hakları, insan hakları, hayvan hakları, demokrasi, adalet, eşitlik almayacakmışız…

Bunlar Xabzeyi bozarmış diyorlar.

Gidip akıllı telefon, led televizyon, bilgisayar, otomobil alacakmışız alırsak insanlıktan.

Çünkü Xabzeyi bunlar bozmuyormuş.

Kadından thamade olma olasılığının bile cinnet geçirttiği kişi(ler) diyor ki; bazı şeyler değişir, bazı şeyler değişmezmiş.     Mesela Psape değişir, mesela Xase değişir, mesela kutsal koruluklar değişir ama erkek egemenliği değişmez, değiştirilmesi teklif bile edilemezmiş.

Xabze; evrenin dili, yasası anlamındadır. Yazılı olmayan bir anayasa değil, yazılı olmayan Kuran-ı Kerim gibi denebilir belki. Çünkü anayasa; çağdaş dünyaya ait hukuki bir metindir. METİNDİR yani.. Yazılıdır yani.. Yazılı olmasa anayasa olmaz zaten.

Thamade, Thakako, Thapsh, Ahokh ise bu yasalar için düzenlenen ayinleri başlatan ve yöneten kişilerdir. Bu ayinler; Tha’ya yönelik, büyük bir ağacın altında yapılır. Ancak yine bu kişiler ne imam, ne rahip, ne peygamber gibi yetkili değillerdir. Xabze inancına göre Tha insanlar ile arasında aracı bulundurmaz, doğrudan bağlantı kurar.

Peki değişmeyen Xabze bir din olmaktan, toplumsal etikleri belirleyen bir felsefeye nasıl dönüştü biliyor musunuz?

Değişerek dönüştü

Çünkü Xabzenin bir diğer özelliği ise sürekliliği ve geleneği korurken, değişim şartıdır. Bu, insanı ve toplumu çevreleyen dünyanın sürekli değişmesi gerçeğinden kaynaklanmaktadır ve yeni ortaya çıkan görevleri başarılı bir şekilde çözmek için, probleme yaklaşımları ayarlamak gerekir. Bu özelliği Xabzenin temel felsefelerinden birinin ne kadar başarılı olduğunun kanıtıdır, değişen dünyada gelişen sorunlara çözüm üretebilmektedir.

Değişmekten korkmayın, çünkü değişim kozmosun yasasıdır. Eğer siz kendinizi değiştirmiyorsanız, mutlaka birileri sizi değiştiriyordur.