İron Dili ve Literatürü Günü
2003 yılından bugüne Xetægatı Khoşta’nın İron Fændır kitabının yayınlandığı günün (15 Mayıs 1899) yıldönümü İron Dili ve Literatürü Günü olarak kutlanmaktadır. Khoşta’nın 160. doğum yılı dolayısıyla bu yıl Kuzey Osetya-Alanya’da (KO-A) Khoşta yılı ilan edilmişti, İron Fændır kitabının da 120. yılı olması dolayısı ile kutlamalara özel bir önem verildi bu yıl. İskit-Sarmat-Alan dil zincirinin bugün yaşayan tek mirasçısı olan Osetçe, Osetlerin ulusal kimliklerinin de temel taşını oluşturuyor.
Sabah, Oset Büyükleri Mezarlığı’ndaki yazarlarımız Xetægatı Khoşta, Arsen Kotsoyev ve dilbilimci Abatı Vaso’nun mezarlarına çiçek koyulmasıyla başlayan kutlamalar tüm Osetya’da ve Oset diasporasının olduğu dünyanın farklı yerlerinde birçok etkinlikle devam etti. Vladikafkas’taki Oset Edebiyatı Müzesi’nde, Gaito Gazdanov Kütüphanesi’nde düzenlenen kutlamalarda Oset şairlerin ve yazarların eserleri okundu. Televizyonlarda gün boyu özel programlar yapıldı, Osetçe yarışmaları düzenlendi.
Bu arada Oset Dili ve Edebiyatı Bayramı dolayısı ile Osetçe medya yazarlarına verilen “Osetya Benim Aşkım” ödülleri de dağıtıldı. Medya organlarında Osetçe yazmayı teşvik etme amacıyla verilen ödülleri internet dalında 15. Bölge muhabiri Ekaterina Elkanova, “Kani Köyünde Bir Gün” isimli haber-röportajı ile büyük ödülü; FSUE, Alanya kanalı editörü Stanislav Kadzayev televizyon ve radyo çalışmaları; basılı eserle dalında ise Digora Gazetesi baş editörü Elbrus Sakiev kazandılar.
Vladikafkas’taki kutlamaların zirvesi ise Lenin Meydanı’ndaki elli bin kişinin katıldığı toplu dans etkinliği idi. Oset milli dansı Şimd’i icra eden binlerce kişinin aralarına dağılan profesyonel ve amatör dans ekiplerinden yüzlerce gönüllü bu büyük kitlenin ritmi yakalamasına yardımcı oldu. Merkezi platformda ise sanatçılar Ruslan Kabaloti ve Alexander Korenyugin ile pek çok genç yetenek şarkılar söyleyip şiirler okudular. Organizatörlerden Janna Koraeva’nın da belirttiği gibi bu tür toplu dans faaliyetleri özellikle gençlerin katılımını ve anadillerine ve geleneksel kültürlerine ilgi duymalarını sağlamada çok etkili oluyor.
***
Osetya’dan Türkçe kitap: “Osetler-Tarihin Dönüm Noktaları
KO-A’nın önde gelen dilbilimcilerinden Profesör Kambolatı Tamerlan “Osetler ve Tarihin Dönüm Noktaları” isimli bir kitap yazmıştı. Anadilimizde yayınlanan, ayrıca Rusca ve Farsça’ya çevrilen kitap için, Kanbolatı Tamerlan, Cumhurbaşkanı Bitarov’ a bu kitabın Türkçe ye çevrilmesi önerisini götürdü. Cumhurbaşkanı Bitarov, “Bu güzel bir fikir, çeviri yapılsın. Alan Vakfı ile de konuşun ve bu kitabı Türkiye’deki kardeşlerimize hediye edelim“ demiş. Bu aşamadan sonra, Milliyetler Bakanı Tsutsatı Aslan devreye girdi ve Bakanlığın imkânları ile kitabı tercüme ettirdi. Kitap, son bir değerlendirme için vakfımıza gönderildi, Ælbegtı Murat Duman’ın bazı redaksiyon düzeltmeleri sonrası basıma hazır hale geldi ve geçen hafta içinde basıldı. Kitabı Georgi Çoçiev Türkçeye çevirmiş, Alan Vakfımız tarafından bizlere en kısa zamanda ulaşması dileğiyle.
İlk defa KO-A’da Türkçe bir kitabın basılması ve bunun Vakfımıza hediye edilecek olması Türkiye Diasporası’na ve Alan Vakfı’mıza ata yurdumuzda verilen önemi gösteriyor. Bu konuda emeği ve desteği olan başta Kambolatı Tamerlan olmak üzere Devlet Başkanı V. Bitarov ve Milletler Bakanı Tsutsatı Aslan’a teşekkür ederiz.
Kambolatı Tamerlan’ın konuyla ilgili mesajı şu şekilde:
“Umarım Türkiye’de yaşayan kardeşlerimize iyi bir hediye vermişizdir. ‘Osetyalılar-Tarihin Kilometre Taşları’ adlı kitabım Cumhurbaşkanı V.Z. Bitarov ve Ulusal İlişkiler Bakanı A.A. Tsutsiev’in (Аслан Цуциев) desteğiyle Rusça ve Farsçadan sonra şimdi de Türkçe yayınlandı. Cumhuriyetimizin Osetya dışındaki vatandaşlarla ilişkilerin geliştirilmesine yönelik programına göre, kitaplar Minnats tarafından Türkiye Osetya topluluğuna bağışlanacak. Bu işbirliği için CEM Yayınevi’ne, Georgy Zoloev ile MæDinæ Jusson’a ve harika tercüman Georgiy Chochiev’e (Георгия Чочиева) ve Türkiye’deki Oset toplumunun başkanı Sadrettin Kuşoğlu’na teşekkür ediyorum.”
***
Diaspora Haberleri
Alan Vakfı Ankara iftarı
Alan Vakfı Ankara temsilciliğinin düzenlediği iftar programı 11 Mayıs’ta gerçekleşti. Uzun bir aradan sonra Ankaralı Osetler Alan Vakfı Ankara Temsilciliği Oset-Ankara’nın düzenlediği iftarda bir araya geldiler. Büyük bir katılımla gerçekleşen iftar organizasyonunu yüklenen Xoşontı Gökhan Öğün’e, İstanbul’dan gelen Yönetim Kurulu üyelerimize ve tüm katılanlara en içten şükranlarımızı sunarız.
Gecede Hayri Ata da “100 Soruda Oset-Alan Tarihi” kitabını imzaladı, bu ve diğer kitapların satışından elde edilen geliri Poyrazlı’daki “Beslan Melekleri Hatıra Korusu” ve Anıtı için kullanacağımızı ve eylül başındaki anmada her bir ağaca bir çocuğumuzun ismini taşıyan isimlikleri takacağımızı da şimdiden duyurmuş olalım.
Alan Vakfımız İstanbul’da da bir iftar daveti düzenlemiştir, ayrıca sadece gençlerimiz için Oset-Alan Kültür Derneğimiz ile birlikte bir başka iftar daha düzenlendi ve sonrasında da düğün kuruldu. Tüm bu etkinliklerde emekleri geçen ve katılan herkese teşekkürler.
Gençlere Osetya daveti
Kuzey Osetya-Alanya devleti her yıl Diaspora’daki Oset gençlerinin anavatanlarını görmeleri ve kültürlerini öğrenmeleri amacıyla düzenlemekte olduğu “Alanların İzleri” projesi kapsamında, daha önce KO-A’yı görmemiş olan 18-35 yaş arasındaki 20 Türkiyeli Oset gencinin seçilmesi için Alan Vakfı’na davet yolladı.
29.07-04.08/05.08-11.08 2019 tarihleri arasında onar kişilik iki kafile olarak KO-A’nın misafiri olacak gençlerimiz Kuzey ve Güney Osetya’da gezi turları, dans dersleri, şarkı yarışmaları, Oset mutfağı atölyeleri ve konserler gibi birçok etkinlikten faydalanabilecekler. Vize ve uçak ücretleri dışında tüm masrafların KO-A devletince karşılanacağı bu geziye katılmak isteyen Oset gençler kendisini ve sülalesini tanıtan ve iletişim bilgilerinin yer aldığı bir e-mektubu 6 Haziran tarihine kadar “info@alanvakfi.org.tr” adresine göndermeleri gerekiyor. Talep durumuna göre bir değerlendirme yapılacak ve gidecek kişiler belirlenecektir.
***
Flavius Ardaburius Aspar (3.Bölüm)
“A’dan Z’ye Alanlar” dizisindeki üçüncü yazı olan SOIGSI Tarih Bölümü’nden Tsıbırtı Aleksiy’in (Цыбырты Алексей) ASPAR isimli makalesinin çevirisinin son bölümünü yayınlıyoruz. Çevirimi düzelten Ælbortı İrmæ Akdemir’e teşekkür ederim.
457’de imparator Marcian öldü ve yine Aspar’ın yardımıyla imparatorluğun başına, Aspar’ın birçok mülkünün yöneticisi olan ve tarihe İmparator Makell’li I. Leo olarak geçen I. Leo geçti. Bu devir, Aspar’ın İmparatorluk işleri üzerindeki etkisinin ve sınırsız gücünün zirvesi olarak kabul edilir. (İmparator I. Leo da ondan önce gelen Marcian da İmparator olmazdan evvel Aspar’ın kişisel hizmetkârı / emir subayı (domesticus) konumundaydılar UG) Hiç şüphe yok ki, I. Leo’nun adaylığını Senato’daki oylamaya sunan da kısa bir tartışma sonunda seçilmesini sağlayan da Aspar idi. I. Leo’nun İmparatorluk Hanedanı’yla hiçbir bağı yoktu, soylu sınıfa da ait değildi ve hatta herhangi bir servete bile sahip değildi. Tek avantajı, Aspar’ın onu önermesi ve I. Leo’nun Aspar’a tamamen sadık olmasıydı. Bu arada, I. Leo, İmparatorun Ayasofya’da, bir Patrik (Anatoly) tarafından, taç giydirildirilmesi geleneğıni başlatan İmparator oldu. Böylece Hristiyanlığın unsurları ilk defa taç giyme törenine girmiştir. Bu tarz taç giyme töreni, yüce iktidar fikrinin eski askeri geleneklerden yeni, mistik gelenekler lehine bir değişimi ifade eden bir sembol oldu.
Ancak, Aspar bir yanlış hesaplama yaptı ve bu yanlış hesaplama onun ve bütün ailesi için ölümcül oldu. I. Leo, gerçekten iktidarı ele geçirmeyi çok istemiş ve kurnazlık ve hileler ile yavaş yavaş ordunun Aspar’ın emrinden çıkmasını sağlamıştır. Sonrasında Aspar ve oğlu Konstantinopolis’in çıkarlarına ihanet etmekle suçlandılar. Bu restleşmenin sonucu, Bizans İmparatorluğu’ndaki Alanlar’ın önde gelen temsilcileri olan Aspar ve oğlu Flavius Ardaburius Junior’un vefasızca öldürülmeleriydi. Bu olaydan sonra, I. Leo “Kasap” takma adını aldı. Bachrach’ın doğru bir şekilde belirttiği gibi, “Aspar ve ailesinin Konstantinopolis’teki yıkılışı, tarihin en dikkat çekici bölümlerinden birinin sonunu işaret ediyordu.”
Aspar-Ardaburius Ailesi’nin siyasi faaliyetlerinin, Doğu Roma İmparatorluğu devletinin gelişimi için genel olarak olumlu olduğu belirtilmelidir. Bachrach, “bu Alan ailesi, neredeyse yarım yüzyıl boyunca Konstantinopolis’te başat pozisyonlarda kalmaya devam etti. Bunu, cesaretleri, düşmanlara karşı sayısız zaferleri ve imparatorluğa sadık hizmetleri sayesinde elde ettiler. “İmparatorluk’ta baş komutanlık (magister utriusque militiae) dahil çeşitli mevkilerde bulunan Aspar-Ardabur’lar, Aspar’ın 468’deki Alan-Vandallara karşı yürüttüğü sefer dışında, hepsi başarılı olan sınırları korumaya yönelik askeri seferleri yönettiler. Bachrach’a göre, kişisel yetenekleri ve uygun siyasi koşulların yanısıra, Aspar-Ardabur ailesi, Karadeniz çevresinde yaşayan Alanlar’ın önemli miktarda askeri desteğini sağlayabildikleri için bunca güçlenebildiler. Kırım’ın doğu kesiminde birçok Alan yaşıyordu. O kadar yoğun bir nüfus vardı ki Orta Çağ’da bir Yunan coğrafyacısı ”Bölgede yaşayan Alanların Yunan kenti Theodosia’ya bir Alan ismi olan Ardabda adını verdiğini belirtiyor.
Alaniya’nın Bizans ile ilişkileri, hanedan ilişkileri de dahil olmak üzere devam etti. (Asetinler, X.-XII. yüzyıllar arasında altın çağlarını yaşıyorlardı. Kral Durgulel’in kurduğu devlet Bizans ve Gürcistan ile hanedanlık bağları kurmuştu. UG) Özellikle, Nikifor Vrienniy’nin (976–1087) “Tarihi Notlar”’ında, Alan (Ovs) hükümdarı Büyük Durgulel’nın kızı Prenses İrina (Irene) hakkında “Kouropalatēs’in (Bizans İmparatorları’nın Kafkasya’daki hükümdarlara verdiği Sezar’a denk bir ünvan UG) en büyük oğlu ve gelecekteki imparator I. Alexios Komnenos’un kardeşi
(1081-1118) Sabastokrator (Eş-İmparator) Isaac Komnenos (yeğeni) ile evlendi” der. Gürcistan Kralı IV. Bagrath ve Büyük Durgulel’in kız kardeşi Borena’nın kızları Maria da Bizans İmparatorları Michael VII Doukas ve Nikephoros’un İmparatoriçeleri olarak sonraki İmparatorların döneminde bile hem kendi çocuğu Konstantin’e Sabastokrator (Eş-İmparator) hem de kardeşi Gürcistan Kralı II. George’a Sezar ünvanlarını sağlayacak kadar etkiliydi Bizans Sarayı’nda. İrina’nın kuzeni de Trebizond Eyalet Valisi Gregory Gabras ile evliydi. Aynı Irina’dan Bizans tarihçeleri “Vasilissa” olarak bahsederler, bu İmparatoriçe anlamına gelir. Fakat bu başka bir hikaye… (Bitti)
Çeviri: Ufuk Güneş
***
Osetya’dan Haberler
“Osetim Ben” yarışmasının finalleri yapıldı
Geleneksel kültürümüzü korumayı amaçlayan “Yuzinad” kurumu her yıl Osetya’da geleneksel değerlerimizin, kültürümüzün ve dilimizin korunmasını teşvik amacıyla lise çağındaki genç kızlarımızın katıldığı bir yarışma düzenliyor: “İron dæn æj”.
Bölgesel yarışmalarda birincilik kazanmış öğrenciler ile Vladikafkas ve Güney Osetya birincisi Vladikafkas’taki finallerde son bir kez daha yarıştılar ve burada anadillerine olan hakimiyetlerini, dans ve şarkı kabiliyetlerini ve geleneksel el sanatlarındaki becerilerini sergilediler.
“Yudzinad” koordinatörü Vladimir Tokov’un açıkladığı üzere yarışma altı bölümden oluşuyor: “Geleneksel Oset Bayramları,” “Gelenekler ve düğünler,” “Ev idaresi”, “Geleneksel Oset yemekleri”, “Ben Osetim” konusuyla ilgili bir makale” ve “Yaratıcılık yarışması”. Tüm yarışma boyunca sadece Osetçe konuşuluyor. Yarışmada birinciliği Ærıdon MBOU Lise’sinden, hocası Loxtı Rita’nın hazırladığı Jægæltı Zæraşşæ, ikinciliği Jilge’den Dudaytı İsolde ve üçüncülüğü ise Tsıkola’dan Ghayttatı Milenæ kazandılar.
Finali https://www.youtube.com/watch?v=PAT0gv7rpA8 adresinde izleyebilirsiniz.
Kuzey Kafkasya Haber Stüdyosu
1946 yılında kurulan ve sinemalarda filmlerden önce ve televizyonda yayınlanan 500’den fazla belgesel ve eğitim filmi hazırlamış olan Kuzey Kafkasya Haber Stüdyosu uzun bir süredir borçlarını ödeyemez duruma düşmüş olduğundan faaliyette bulunamıyordu. Kuzey Osetya-Alanya (KO-A) Devlet Başkanı Bitarov, devletin bu borcu ödeyerek kurumu devralmaya ve Osetya’daki film endüstrisinin yeniden canlandırma hazırlığında olduğunu açıkladı. Putin’in de bu öneriyi desteklediği ve yakında devlet bünyesine alınacak kurumda tüm Kuzey Kafkasyalı genç habercilerin ve sinemacıların üretim şansı yakalayacağı bildirildi.
Shalva Bedoev’e “Rusya Federasyonu Halk Sanatçısı” unvanı verildi
KO-A’nın başarılı sanatçısı ve SOGU Güzel Sanatlar Akademisi başkanı Prof, Bedoev’e güzel sanatlar alanındaki üstün hizmetleri”dolayısı ile Putin’in yayınladığı bir genelge ile “RF Halk Sanatçısı” unvanı verildi. 2015 yılında Rusya Sanat Akademisi Güney Rusya Bölgesi yaratıcı ressamlık bölümü başkanlığına da seçilen Bedoev’in RF ve dünyanın çeşitli yerlerinde sergileri açıldı ve eserleri de RF ve yurtdışındaki özel koleksiyonlarda yerini aldı. Shalva, eserlerini “Ben kompleks entelektüel içerikleri olan “Rus Gerçekçiliği” ile “Modern Batı Avrupa Resmi” ekollerinin etkisinde, Oset resminin orijinalliğini ortaya koymaya çalışıyorum” diye açıklıyor.
