12 Mayıs 1888 tarihinde Kuzey Osetya’nın Olginsky köyünde çiftçi bir ailenin kızı olarak dünyaya gelen Roza Koçisova, 17 yaşında yazdığı tiyatro oyunu ile Osetya’nın ilk kadın yazarı olmuştu. Eserlerindeki hiciv o dönem için cesaret gerektiriyordu.
Roza’nın ebeveynleri okuryazar olmamalarına rağmen Oset folkloru hakkında çok bilgiliydi. Efsane ve masallarla büyüyen Roza’nın edebi altyapısının hazırlanmasında ailesinin rolü büyüktü.
Olginsky Kız Okulu’nda eğitimine başlayan Roza daha sonra ağabeyi Masai’nin desteğiyle Taşkent’te iki yıl eğitim gördü. Daha sonra Vladikafkas Kız Okulu’na gitti.
Roza, 1904 yazında E. Britaev’in iki oyununu sahneye koyan amatör tiyatro grubunun performansını izledi. Olginsky gençlerinden oluşan grubun gerçekleştirdiği gösterimde hiç kadın oyuncu yoktu. Bu durum Roza’yı çok etkilemişti, 12 kız arkadaşını ikna ederek “Kadın Drama Grubu”nu kurdu ve Çernişevski’nin “Ne Yapmalı?” adlı romanını çalışmaya başladılar. Kadınların da başarılı olabileceklerini kanıtlamak istiyorlardı. Ama tiyatroda sıkıntılar vardı.
17 yaşındayken “Yalancı” adlı ilk oyununu yazan Roza’nın eserindeki hiciv tepki çekti. Yöneticilerin zulmüne karşı çıkan bu oyunun kurgusu bir Oset masalından uyarlanmıştı.
Roza daha sonra üç perdelik “Babanın Vasiyeti ya da Aşkım” adlı oyunu yazdı. Bu eserde de kan davasıyla ilgili bir Oset masalından esinlenmişti.
İki oyunun prömiyeri 1905 yılında yapıldı. Oyunları Roza yönetmişti. Büyük sansasyon yaratan oyunlar Tiflis ve Vladikafkas tiyatrolarında da sahnelendi.
Roza’nın üçüncü eseri “Şahidim Dünya, İspatı Güneş”in metni kayboldu ama Roza’nın arkadaşı Boris Alborov tarafından yeniden yazıldı.
Roza’nın oyunları ve makaleleri “Terek Vodomosti”, “Nog Tsard” gibi gazetelerde yayınlanmıştı. 1906’da yazdığı makale, ünlü edebiyatçı Khoşta Hetagurov hakkındaydı.
Roza, dünyayı değiştirmek istiyordu. Kadınların sorunlarına dair endişeleri vardı. Kafkasya ülkelerinde yaşayan kadınların ülke sorunları konusunda daha aktif olmalarını istiyordu. 1905 yılında “Osetya Kadınlarına” adlı bir makale yazmış ve kalım (başlık) geleneğine karşı çıkmıştı. Kızların hiç tanımadıkları biriyle başlık karşılığı evlendirilmelerine karşı çıkıyordu. Bu makale cesurca yazılmıştı ve Roza’yı eşitlik ve özgürlüğü hedefleyen Osetya kadın hareketinin öncüsü haline getirmişti. Roza, “Eğer bu kavgayı biz kadınlar başlatmazsak hiç kimse bizi bu kölelikten azat edemez” diyordu.
Roza’nın “Olginskyli Kız” başlıklı makalesi 1907 yılında Nog Tsard gazetesinde yayınlandı. Bu yazısında ise kadınların zorla kaçırılmasına karşı çıkıyordu. Roza’nın yazdıkları ülke çapında büyük beğeni toplarken zaman zaman erkeklerden tepki alıyordu.
Roza sadece ilk kadın yazar değil, ilk kadın tiyatro yönetmeni ve ilk kadın gazeteciydi.
Sadece 22 yıl yaşayan Roza, 1910 yılında verem hastalığı nedeniyle yaşama veda etti. Yaşasaydı, Osetya kültürüne ve kadınların dünyasına çok daha etkili katkıları olacaktı.
(ossetians.com, /ossethnos.ru)
Çeviri ve derleme: Serap Canbek
