Uluslararası Anadili Günü için 40 sivil toplum kuruluşu ortak açıklama yaptı: Bir dil kaybolursa bir halk ölür
UNESCO tarafından kabul edilen ‘21 Şubat Dünya Anadili Günü’ nedeniyle bir araya gelen 40 sivil toplum kuruluşunun oluşturduğu Dil Hakları İzleme Belgeleme ve Raporlama Ağı, 20 Şubat 2020 Perşembe günü saat 11.00’de İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği’nde ortak bir açıklama yaparak Anadil Günü’nü kutladı. İKKD, Jıneps gazetesi, Kafkas Dernekleri Federasyonu, Mızage Dergi, Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı ve 1864 Hafıza Merkezi de imzacı kurumlar arasında yer aldı.
Deklarasyonun açılışını Meral Çare, artık hiç kimsenin anlamadığı, konuşamadığı, kaybolmuş bir dil olan Ubıhça ile yaptı. Katılımcılar kendi anadillerinde, alfabetik sıraya göre, ana metnin sonunda yer alan “Tüm dünya dillerinin ‘Anadil Günü’ kutlu olsun!” cümlesini söylediler.
DHİBRA, Uluslararası Anadili Günü’nü kutlamak üzere Türkiye’nin farklı dillerinden oluşan şarkıların yer aldığı müzik listesi hazırladı:
https://open.spotify.com/
21 Şubat Anadili Günü Bildirisi, Abazaca (Apsuva ve Aşua), Adigece (Batı ve Doğu), Osetçe ve Çeçence de dahil olmak üzere Türkiye’de konuşulan 20 dile çevrildi.
Bu metinleri aşağıda sizinle paylaşıyor, tüm dünya dillerinin ‘Dünya Anadili Günü’nü kutluyoruz…
Bir dil kaybolursa bir halk ölür!
Dil Hakları İzleme Belgeleme ve Raporlama Ağının (DHİBRA) bileşenleri olarak, 2020 yılı Uluslararası Anadili Günü’nü, Kafkasya’dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına sürgün edilen Ubıh halkının Türkiye’de yitip gitmiş dilinden bir açıklamayla karşılıyoruz.
Bu metni yazanlar ve metnin altında imzası bulunanlar dahil bugün Türkiye’de hiç kimse bu açıklamanın Ubıhça çevirisini okuyup anlayamıyor. Çünkü bu dil, 8Ekim 1992 yılında Ubıhça konuşabilen son insan Tevfik Esenç’in ölümüyle toprak altına gömüldü. Masallarıyla, ağıtlarıyla, ninnileriyle bir dilimizi yitirdik bu topraklarda…
Türkiye’de farklı diller ve/veya dilsel çoğulluk hakkında çalışan, anadilinin önem ve anlamı konusunda duyarlı olan sivil toplum özneleri arasında başlatılan dayanışma, işbirliği ve dostluğun gelişmesi için UNESCO tarafından 17 Kasım 1999 tarihinde Uluslararası Anadili Günü ilan edilen 21 Şubat vesilesiyle bir araya geldik. Yeni katılımlarla genişleyecek bir ağın bileşenleri olarak, herkesi dil haklarıyla ilgili her türlü ihlal ve kazanımı yakından izlemeye, tüm anadillerine saygı duyup sahip çıkmaya davet ediyoruz. Bu anlamlı günü ortak bir çağrıyla karşılarken, kaybolan diller, tehlike altındaki diller ve azınlık dilleri başta olmak üzere tüm anadillerinin insanlık için maddi ve manevi önemini ve eşsiz değerini vurgulamak istiyoruz.
Tüm dillerin önündeki engellerin kaldırılması, her bireyin kendi anadiliyle yaşamını istediği gibi sürdürmesi ve dilsel çoğulluğun barış içinde bir arada yaşamanın garantisi olarak görülmesi için, çoğulculuğun hayatın her alanına hakim olmasını istiyor ve savunuyoruz. Kendi anadillerimiz veya dilsel çoğulluk konusunda faaliyet yürüten ağ bileşenleri olarak, en az bir anadiline sahip olan herkesi anadiliyle ilgili hak ihlalleri konusunda duyarlı olmaya ve yeni kazanımlar için mücadele etmeye çağırıyoruz. Bu duyarlılık ve mücadeleyi sürekli kılmak üzere 21 Şubat Anadili Günü vesilesiyle yürütülen çalışmaları destekleyelim ve düzenlenecek etkinliklere katılalım!
Tüm dünya dillerinin ‘Anadili Günü’ kutlu olsun!
21 Şubat 2020
İmzacılar:
Agos Ermenice Ek, Aramyan Okulundan Yetişenler Derneği,Arap Alevi Gençlik Meclisleri, Aras Yayıncılık, Avesta Yayınevi, Avlaremoz Platformu, Bianet, Ehliddar, El Amaneser, Gazete Sabro, Gor Hemşin Kültür Dil Tarih Dergisi, Gürcü Dil Merkezi, Gürcü Haber Portalı, Gürcü Kültür Merkezi, Hemşin Kültürünü Araştırma ve Yaşatma Derneği, Heyamola Yayınevi, İsmail Beşikci Vakfı, İstanbul Arap Alevi Meclisi, İstanbul Kafkas Kültür Derneği, İstos Yayınevi,Jıneps Gazetesi, Kafkas Dernekleri Federasyonu, Kürt Araştırmaları Derneği, Laz Kültür Derneği, Medya Kitabevi, Mezopotamya Dil ve Kültür Araştırma Derneği, Mızağe Dergi, Nor Zartonk, Ogni Dergisi, Peywend Yayınları, RUMVADER, Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi, Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı, Süryani Dernekleri Federasyonu, Türkiye Kültürleri Araştırma Grubu, Uncire Dergisi, Vejiyaişê Tiji (Tij Yayıncılık), Weşanxaneyê Vateyî (Vate Yayınevi),Yaşam Bellek Özgürlük Derneği, 1864 Hafıza Merkezi
Dil Hakları İzleme Belgeleme ve Raporlama Ağı (DHİBRA)
*
NOBODY WILL UNDERSTAND THIS TEXT!
When a language disappears, a community dies!
As the Network for Monitoring, Documenting and Reporting on Language Rights (DHİBRA), we are marking the 2020 International Mother Language Day with a short text written in an extinct language belonging to the Ubıh community exiled from the Caucasus to the Ottoman Empire.
Today neither we who wrote and signed this statement – nor anyone in Turkey – can read or understand the text above. The reason is that the Ubıh language was buried with the last person who spoke it, Tevfik Esenç, who died on October 8, 1992. With his death, we lost one of our languages in this country together with its fables, requiems and lullabies…
In order to develop friendship, collaboration and solidarity among civil society actors engaged on mother languages and the linguistic plurality of Turkey, we have come together for February 21, the day declared by UNESCO on November 17, 1999 as International Mother Language Day.
As an expanding network, we invite everybody to respect all mother languages and closely follow violations and positive developments relating to linguistic rights.
Marking this meaningful day, we would like to emphasize the practical and moral significance and unique value of all mother languages, especially minority, threatened and extinct languages. We advocate that pluralism should triumph in every area of our lives so that all obstacles to the use of mother languages be lifted, every person continue to live with their mother language as they want, and linguistic plurality be seen as the guarantee for peaceful coexistence.
As participants of a network working on our mother languages or linguistic plurality, we invite everybody with at least one mother language to be aware of and sensitive to violations of language rights and to work to advance linguistic rights.
In order to make this awareness and effort permanent, please do support all activities and participate in the events relating to 21 February Mother Language Day.
Happy ‘Mother Language Day’ to all the languages of the world!
*
Ауи абызшва заджьгьи йгьгIайгвынгIвыхуам!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Ага йгвасразтынгьи, асквш 1992, октябрь а 8 агIвычIгIвара апны убых бызшва здыруата йаъахыз Тевфик Эсенч адуней анихIваджь, ауи аубыхква рцри бызшвагьи йыццIарцIахтI, ашвъабгъьы йаншвалыз акIвымкIва йалачважвауа, йгIазгвынгIвуа заджвгьи дгьгIанымхатI.
УахьчIва Трыквла йхъысхыз КIавкIаз абзазагIвчва рыуа заджвгьи, ари атшазынархара мачвы ацIазцIазгьи хIрылата, убых бызшвала агIвыра йгIаныцIуа заджьгьи йгьизатакIуашым, йгIаныцIуагьи гьизыхIвушым.
Асквш 1999, ноябрь а 17 йакIвшаз ЮНЕСКО йызкьазуу алачIвара апны февраль а 21 ацри бызшваква йры-Мшта йщаквнаргылтI. Ауи атшын ацри бызшваква магIныта йрыму цIолата йгIазгвынгIвуа йгьи ауат рхчара йазгылу ауагIаква, ажвлвра уыснкъвгагIвчва адуней шабгула йаднакIылитI.
ЙцIыхъвахауа асквшква Интернетла ацри бызшваква рхчара йырзынарху агIвыраква рыцIа-рыцIа йщардахитI, абызшваква ргIащаквыжьра йазынхауа ажвлара адкIылараква рацынхара тшауацIнахитI. ХIаргьи, Трыкв апны ари амш ахъкъьачIвыла йанйаз, ауи йапшу агIаджвыквцIараква, ахъвыцраква йрыцхIкIитI. Бызшвата йаъу зымгIва хвы рыквцIара йгьи йхчара шатахъу гIахIгвынгIвуата заджьгьи хъатакIла швгIанымхауата абызшваква рахьыла ахабзаква шырхъйахауа швахъпшылырныс, ауагIахъа байара ахчара гватра азыжвбарныс шваквгIазшIыхIтитI.
Абызшваква магIныта йрыму, ауат ауахъара йшащату цIолата йхIылахIвхIауата ансисквша февраль а 21 йадахIвуата ацри бызшваква абанпараква йырзыхIхчара, йыдхIырдырра шатахъу хIамайчуата йгIалкхIкIгIара атахъыпI. Йыдзырныс йшварагIвару абызшваква йрынкъвгагIву, зпхьадзара мачIу ауагIахъаква ргIащаквыжьра йащату абызшвардырра, ауагIахъа тынхаква, ацIасква, агвбайара ргIахчара акIвпI.
Абзазара ахъатаква зымгIвалагьи тшауацIнахитI, хIара дасу йгвгIанаграква, йхвитнагIаква дрызгылазлара тамамта йхIпхьадзитI. ДзачIвызлакIгьи йъайтахъу дбзазарныс, йгвы йацчпу уыскI тшадикIылырныс дахвитпI. Ауи ахвитра йаланакIитI агIвычIвгIвыс йцри бызшвала дчважварныс, йабадучва рыбызшва ййырдырырныс, анахьанат ауахъаква пIатIу рыквицIауата амамыр ащтаныкъвара апны йуагIахъа лкIгараква гIайрысабапырныс алшарагьи.
Зтурых бзи йызбауа, ауи йгIайуаш абанпараква йырзыхчара зтахъу дасузлакIгьи йара дызлачважвауа абызшва атшауацIыхра гватра азибара атахъыпI, ауи ардырра йъакIвызлакIгьи йылшаразлара дазгылра йборчпI.
Интернет апны йгIанхIыршаз зцри бызшва йазгылу адызкIылуа агвып йалу йшхIпхьадзауала ацри бызшва хчарала ауыжвгIанчIви шIыцраква, анаука гIатгараква, амальква зымгIва гIахIрысабапра атахъыпI. Ауи ахIатырла февраль а 21 ацри бызшва а-Мш хIапылуата, абызшваква ртшауацIыхрала йапшым ауысква джЬгарта хIрылалпI, хIацзакIыра, хIуагIахъа тшдырра гIахIырбапI!
Ацри бызшва а-Мшла!
Асквш 2020, февраль а 21
Abazacaya (Abazin – Aşua Lehçesi) çeviren: Фардаус Кулова / Fardaus Kulova
*
АРИ АҨЫМҬА АӠӘГЬЫ ИЗЕИЛКААӠОМ!
Бызшәак аныӡлак, жәларык ҧсуеит!
Абызшәақәа рзинтә ҭагылазаашьа азгәаҭареи, аҭҵаареи хықәкыс иҟаҵаны, ахеидкыла рлахәылацәа раҳасабала; Османтәи аимпериахь ихдырҵәаз зымшала збызшәа зцәыӡыз аубых жәлар рбызшәала, “жәларбжьаратәи ахытәы бызшәа амш” ҳаҧылар ҳтахуп 2020 ашықәс азы.
Аубых бызшәахь еиҭагоу ари аҩымҭа, иахьа Ҭырқәтәыла инхо аӡәгьы дзаҧхьаӡом, иагьырзелкааӡом иара зҩызгьы знапы аҵазҩызгьы, избанзар аубых бызшәа здыруа аҵыхәтәантәи аубых Ҭевфиқь Есенч 1992ш.
жьҭаара 8 рзы идунеи аниҧсах аубых бызшәа анешәеиқәаҵәа иныҵахәашеит. Алакәқәеи,ашәақәеи, агарашәақәеи инарыцны ҳбызшәақәа руак ҳцәыӡит атәым дгьылаҿы…
Ҭырқәтәыла еиуеиҧшым абызшәақәа аус рыдызуло, ахатәы бызшәа -ан лбызшәа ҳаҭыр ақәызҵо, иахаҵгыло, азҿлымҳара аазырҧшуа ахеидкылақәа ыҟоуп. Ҳара иахьа UNESCO абзоурала 1999ш. абҵарамза 17 азы ирыдыркылеит “Жәларбжьаратәи ахатәы бызшәа амш” ҳара уи азгәаҳҭоит жәабран 21 азы.
Ҿыц уи иалалараны иҟоу алахәылацәа рыбзоурала ҳамҽхак еиҳагьы иҳарҭбаарц ҳтахуп. Аҳәара ҟаҳҵоит зегь шәахь; абызшәақәа рҭагылазаашьа аҧынгылақәа ицәырырго апроблемақәа рыӡбаразы иааиҧмырҟьакәа аус шәыуларц.
Аҵк ду змоу ари амш ҳанаҧыло иӡыз, ма ашәарҭа иҭагылоу абызшәақәа реиқәырхара, ауааҧсыра зегьы рзы ҳаҭыр ду шамоу, ишдоуҳатә хҭысу азгәаҳҭарц ҳтахуп. Абызшәақәа зегь ҧынгылак рымамкәа, ҧырхага рмоууа аҭагылазаашьа рымазароуп. Ауаҩы ихатәы бызшәала игәы ишаҭаху аҧсабара дықәынхароуп иара ибызшәа еиҧшь, егьырҭ абызшәақәагь рыизинқәа азхаҵаны.
Ҳхатәы бызшәақәа реиқәырҳареи, реизҳареи хықәкыс измоу аидгылара иалахәу зегьы ааҧхьара шәаҳҭоит аус еицыуразы.
Жәабран мза 21 аҽны “ахатәы бызшәа амш” иазку аус мҩаҧгатәқәа ҳадгылап ҳҽалаҳархәып.
Иныҳәазааит Адунеи Абызшәқәа рымш “Ахатәы бызшәа амш “!
Жәабран 21 2020тәи ашықәс!
Abazaca (Apsua – Aşua Lehçesi)
Türkçeden çeviri : Kuçba Ataman Oğuz
Abazaca seslendirmesini dinlemek için linki tıklayınız:
https://www.youtube.com/watch?v=-IFv_xCJNxQ&t=70s
АРИ АТЕКСТ АӠƏГЬЫ ИЗЕИЛКААӠОМ!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Бызшəак ҧсыр жəларык ҧысуеит!
Абызшəа Азинқəа Разгəаҭареи Шəҟəыла Ршьақəрыӷəӷəареи Рмҽхак Арҭбаара (DHİBRA) реилазаара иалаху рыхьӡ ала, 2020 ашықəс Жəларбжьаратə Ахатəы бызшəа Амш, Кафкасиантə Османтə Аимпериа адгьылқəа рахь ихдырҵəаз Аубых жəлар, Ҭырқəтəыла ирцəыӡыз рбызшəала, адырра ҭарак аҟаҵарала ҳҧылоит.
Ари атекст зҩыз, знапы аҵазҩыз гьы налакны, иахьа Ҭырқəтəыла иҟоу аӡəгьы ари Аубых бызшə дзаҧхьаӡом,изеилкаӡом. Избан акəзар ари абызшəа, 8 -Жьҭаарамза- 1992 ашықəс азы Аубых бызшəала ицəажəоз аҵыхəтəантəи ауҩы лаша, Ҭевфик Есенч иҧсрала, анышə аҵаҟа ицеит,иқəӡааит. Алакəқəа, амыткəмақəа, агарашəақəа наланы, иаҳтəыз бызшəак ҳцəыӡит ари адгьыл аҟны…
Ҭырқəтəыла иеиуаиҧшым абызшəақəа, нас абызшəарацəа ҳаҭыр ақəызҵо, изыхьчо, иазҿлымҳау, знырра хараку, атəылауааҩратə еилазаарақəа, реидгылара, русеицыура, реиҩызара арыӷəӷəаразы Юнеско (UNESCO) аҟынтə 17 Абҵарамза 1999 азы Жəларбжьаратə Ахатəы бызшəақəа Рымш ҳəа иазгəарҭаз, 21 Жəабранмза амшала ҳаизеит.
Ҿыц иҳалахəхо рла иҭбаахашьа ҳаилазаара, иалахəу зегьы ахатəыбызшəа азинқəа хьчаны, аҧынгылақə аҧыхны, рыхӡыӡаразы ааҧхьара раҳҭоит.
Аҵак ду змоу ари амш, иаҳзеиҧшу бжьық еицақəырганы, иӡыз абызшəақəа,ашəарҭа иҭагылоу абызшəақəа, ажəлар маҷқəа рбызшəақəа рыхьчара, реиқəырхара Ауааҩтəыҩсара азы шаҟа ахӡыӡаара аҭаху, еиҭаҳҳəар ҳҭахəуп.
Абызшəақəа зегьы ҧынгылас ирымо шьҭыхны, ахазхаҿы ишиҭаху ихатəбызшəа ихы иаирхəо,абызшəа рацəара ҳаҭынчра иаҧырхагамхо, ҳҭынчра иацыхраауа аҟалара ҳҭахуп.
Ахатəыбызшəақəа рыхьчара иазҿлымҳау зегьы аидгылареи аусеицыуреи,аициқəҧареи рахь ааҧхьара шəаҳҭоит.
Ари азҿлымҳахареи, ҳанырра хараки инеиҧынкыланы иҟаларц азы 21 Жəабранмза Ахатəы бызшəа Амш азы иеиҿкаау аусқəа ҳрыдгылап,ҳрылахəхап, ҳрыцхраап!
Адунеи абызшəақəа зегьы “Ахатəы бызшəа Амш” ныҳəазааит!
21 Жəабранмза 2020
Abazacaya çeviren (Abhazca-Apsua lehçesi): Ahocba İrfan Okuyucu
*
МЫ ДЖЭПСАЛЪЭР ЗЫМИ КЪЫГУРЫIОЩТЭП!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Зы бзэр кIодымэ зы лъэпкъ мэкIоды!
Бзэхэм Яфитыныгъэхэм Лъыплъэрэ, ЫуплъэкIурэ, ТхэпIэкIэ Къызыгъэушыхъатырэ Хытыу (DHİBRA)м хэтхэм ацIэкIэ, Кавказым кырафыгъэу Осмэныкъо Къэралъыгъом щагъэтIысыгъэ Убых Лъэпкъым тыркумкIэ кIодыгъэ ыбзэкIэ тхыгъэ джэпсалъэмкIэ 2020 ылъэсым и Дунае Ныдэлъфыбзэ Мафэм тыпэгъокIы.
Мы джэпсалъэр зытхыгъэхэри ыкIи ащ зыкIэтхэжьыгъэхэри ахэтэу джырэ Тыркум щыпсэурэ зыми мы тхыгъэм иубыхыбзэм еджэу къыгурIошъурэп. Сыда пIомэ мы бзэр, 1992 илъэсым Чъэпыогъум и-8м, ауж дэдэу убыхыбзэ зышIэрэ Теуфик Iэсэнчъыр дунаем ехьыжьым чIычIагъ хъужъыгъ. Зы бзэ хьазынэр итхыдэжхэр, игъыбзэхэр, икушъэ орэдхэри кIыгъоу мы хэгъэгум щыдгъэкIодыгъ…
ТыркумкIэ е бзэ зэфэшхьафхэм е – ыкIи бзабэ зэхэтыкIэм пае Iоф зышIырэ, ныдэлъфыбзэм имэхьанэ осэ ритырэ ыгъэлъапIэрэ чылэ-цIыф купхэм азфагу дэлъ хъугъэ зэгурыIоныгъэрэ зэготыныгъэрэ хэхъоным фэшI, 1999 илъэсым шэкIогъум и 17 мафэм UNESCO -м ыштагъэ «Мэзаем и-21, Дунае Ныдэлъфыбзэ Мафэм» пае тызэрэугъоигъ.
Къытгоуцощтхэмрэ нахь лъыкIотэщт тыхытыум изыIахьхэм тащыщэу, цIыф пстэури, бзэхэм яфитыныгъэ пеуцужьыхэрэм ыкIи гоуцожьыхэрэм анаIэ тетынэу, зэкIэми, ныдэлъфыбзэхэм шъхьакIэфэныгъэкIэ екIуалIэнхэу зекIонхэу тафэлъэIу.
МэхьанэшIу зиIэ мы мафэм пае тызэготэу, тыджэпсалъэкIэ тыпэгъокIэу, анахь шъхьаIэу кIодыгъэ, кIодыным нэсыгъэ ныдэлъфыбзэхэр ыкIи зэкIэ лъэпкъ цIыкIухэм аныдэлъфыбзэхэм цIыфыгъэм паеу мэхьанэшхомрэ пкIэшхомрэ зэрэиIэр къыхэдгъэщынэу тыфай. Бзэ зэпстэуми пэрыохъу фэхъухэрэр дагъазыенэу, нэбгырэ пэпчI ежь ыбзэ Iулъэу нэмыкIхэм ахэтэу псэушъунэу ыкIи бзабэ гъэпсыкIэр мамырныгъэм изышапхъэшъхьэу щыIакIэр зэрэпсаоу ыубытынэу тыфай ыкIи мы еплъыкIэм дэтэгъащтэ.
Е ти ныдэлъфыбзэхэр е бзабэ зэхэтыкIэм епхъыгъэу Iоф ышIэрэ тыхытыу хэтхэм ацIэкIэ, Анахь макIэу ныдэлъфыбзэ закъо зыIулъ зэкIэми, ныдэлъфыбзэхэм фитыныгъэу яIэхэм пеуцужьырэ зекIуакIэхэм анаIэ тегъатынхэу ыкIи яIэ фитыныгъэхэр алъыгъэкIотэн даом гоуцонхэу тыкъаджэ.
Мы хьэсасыгъэмрэ даом зэпыу ымыIэнэу Мэзаем и-21, Дунае ныдэлъфыбзэ мафэм пае цIыфхэм ашIырэхэм тыгожъугъэуцу!
Дунаебзэхэм «Яныдэлъфыбзэ Мафэр» мафэ афэхъунэу!
2020 ылъэс мэзаем и-21
Adığece (Batı) çeviren: Jıneps Gazetesi
*
МЫ ТХЫПХЪЭР ЗЫМИ КЪЫГУРЫIУЭНУКЪЫМ!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Зы бзэр кIуэдамэ ар зей жылэри лIащ!
Бзэхэр хъумэным, абы теухуа хабзэхэм кIэлъыплъыным хуэлажьэ хасэхэм я зэгухьэныгъэм 2020 гъэм и дунейпсо анэдэлъхубзэ махуэм теухуау къищтащ я хэку ирахуу Осман щIыналъэхэр тIысыпIэ зхуэхъуу хэкIуэдэжа Убых лъэпкъым и бзэмкIэ къаIуэта зы гъуазэ дыIуэщIэ.
Мы тхыпхъэр зытхахэри абы Iэ щIэзыдзахэри яхэту Тыркум щыпсэухэм зыми къагурыIуэжыркъым мы гъуазэр зратха Убыхыбзэр. Сыту жыпIэмэ, Убыхыбзэр зыщIэ жылакIэу къэна Тевфик Есенч 1992 гъэм и бжьыхьэпэ мазэм и еянэ махуэм дунейм ехыжыри, Убыхыбзэри абы и гъусэу лIащ. И псысэр, и гъыбзэр, и гущэ уэрэдыр и гъусэу а бзэр дыфIэкIуэдащ.
1999 гъэм и бжьыхьэку мазэм и пщыкIубланэ махуэм Юнеском игъуващ мазаем и 21 р ”бзэм и дунейпсо махуэ”у. Абы телэжьыхьу Тыркум щыIэ цIыхубэ хасэхэр, цIыху закъуэхэр, зэгухьэныгъэхэр дызэкъуэувэн, дыздэIэпыкъун, дыздэлэжьэн гукъэкIкIэ дызэхуэсащ. Иджыри къытхэхьэр, къыткъуэувэр куэд хъункIэ догугъэ.
ЦIыхубэр къыхудоджэ бзэхэр хъумэным, абы къыпыщIэуэхэм ебэныным теухуа ди лэжьыгъэм къыхэхьэну, дэIэпыкъуэгъу къытхуэхъуну.
Мы махуэм и фIагъкIэ анэдэлъхубзэхэм, хэкIуэдэж бзэхэм, щынапIэ иува бзэхэм, лъэпкъ мащIэхэм я бзэхэм и пщIэр дунейпсом щылъагэу, щIыхь хуэщIыпхъэу, пэрыуэншэу хуиту къаупсэлъыпхъэу къыдолъытэр. Бзэхэр куэду щыIэныр, лъэпкъ зэмылъэужьыгъуэхэр зэгурыIуэу здэпсэуным, мамырыгъэм и тегъэщIапIэу добжыр.
Ди анэдэлъхубзэм е бзэ зэмылъэужьыгъуэхэр куэду дунейм къыщаупсэлъыным къыпэрыуэхэм пэщIэтыным, пэщэувэным, ебэныным фыкъыхудоджэр цIыхухэр.
Мазаем и 21 м едгъэкIуэкIыну лэжьыгъэхэм, зэхуэсхэм фыкъыдогъэблагъэр.
Дынывохъуэхъур ‘’Анэдэлъхубзэхэм Я Дунейпсо Махуэ’’м щхьэкIэ!
21 мазаем 2020
Adığeceden (Doğu) çeviren: Jıneps Gazetesi
*
МЫ ТХЫПХЪЭР ЗЫМИ КЪЫГУРЫIУЭНУКЪЫМ!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Зы бзэр кIуэдамэ ар зей жылэри лIащ!
Бзэхэр хъумэным, абы теухуа хабзэхэм кIэлъыплъыным хуэлажьэ хасэхэм я зэгухьэныгъэм 2020 гъэм и дунейпсо анэдэлъхубзэ махуэм теухуау къищтащ я хэку ирахуу Осман щIыналъэхэр тIысыпIэ зхуэхъуу хэкIуэдэжа Убых лъэпкъым и бзэмкIэ къаIуэта зы гъуазэ дыIуэщIэ.
Мы тхыпхъэр зытхахэри абы Iэ щIэзыдзахэри яхэту Тыркум щыпсэухэм зыми къагурыIуэжыркъым мы гъуазэр зратха Убыхыбзэр. Сыту жыпIэмэ, Убыхыбзэр зыщIэ жылакIэу къэна Тевфик Есенч 1992 гъэм и бжьыхьэпэ мазэм и еянэ махуэм дунейм ехыжыри, Убыхыбзэри абы и гъусэу лIащ. И псысэр, и гъыбзэр, и гущэ уэрэдыр и гъусэу а бзэр дыфIэкIуэдащ.
1999 гъэм и бжьыхьэку мазэм и пщыкIубланэ махуэм Юнеском игъуващ мазаем и 21 р ”бзэм и дунейпсо махуэ”у. Абы телэжьыхьу Тыркум щыIэ цIыхубэ хасэхэр, цIыху закъуэхэр, зэгухьэныгъэхэр дызэкъуэувэн, дыздэIэпыкъун, дыздэлэжьэн гукъэкIкIэ дызэхуэсащ. Иджыри къытхэхьэр, къыткъуэувэр куэд хъункIэ догугъэ.
ЦIыхубэр къыхудоджэ бзэхэр хъумэным, абы къыпыщIэуэхэм ебэныным теухуа ди лэжьыгъэм къыхэхьэну, дэIэпыкъуэгъу къытхуэхъуну.
Мы махуэм и фIагъкIэ анэдэлъхубзэхэм, хэкIуэдэж бзэхэм, щынапIэ иува бзэхэм, лъэпкъ мащIэхэм я бзэхэм и пщIэр дунейпсом щылъагэу, щIыхь хуэщIыпхъэу, пэрыуэншэу хуиту къаупсэлъыпхъэу къыдолъытэр. Бзэхэр куэду щыIэныр, лъэпкъ зэмылъэужьыгъуэхэр зэгурыIуэу здэпсэуным, мамырыгъэм и тегъэщIапIэу добжыр.
Ди анэдэлъхубзэм е бзэ зэмылъэужьыгъуэхэр куэду дунейм къыщаупсэлъыным къыпэрыуэхэм пэщIэтыным, пэщэувэным, ебэныным фыкъыхудоджэр цIыхухэр.
Мазаем и 21 м едгъэкIуэкIыну лэжьыгъэхэм, зэхуэсхэм фыкъыдогъэблагъэр.
Дынывохъуэхъур ‘’Анэдэлъхубзэхэм Я Дунейпсо Махуэ’’м щхьэкIэ!
21 мазаем 2020
Adığeceden (Doğu) çeviren: Jıneps Gazetesi
*
АРИ АҨЫМҬА АӠƏГЬЫ ИЗЕИЛКААӠОМ!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Бызшəак аныӡлак, жəларык ҧсуеит!
Абызшəақəа рзинтə ҭагылазаашьа азгəаҭареи, аҭҵаареи хықəкыс иҟаҵаны, ахеидкыла рлахəылацəа раҳасабала; Османтəи аимпериахь ихдырҵəаз зымшала збызшəа зцəыӡыз аубых жəлар рбызшəала, “жəларбжьаратəи ахытəы бызшəа амш” ҳаҧылар ҳтахуп 2020 ашықəс азы.
Аубых бызшəахь еиҭагоу ари аҩымҭа, иахьа Ҭырқəтəыла инхо аӡəгьы дзаҧхьаӡом, иагьырзелкааӡом иара зҩызгьы знапы аҵазҩызгьы, избанзар аубых бызшəа здыруа аҵыхəтəантəи аубых Ҭевфиқь Есенч 1992ш.
жьҭаара 8 рзы идунеи аниҧсах аубых бызшəа анешəеиқəаҵəа иныҵахəашеит. Алакəқəеи,ашəақəеи, агарашəақəеи инарыцны ҳбызшəақəа руак ҳцəыӡит атəым дгьылаҿы…
Ҭырқəтəыла еиуеиҧшым абызшəақəа аус рыдызуло, ахатəы бызшəа -ан лбызшəа ҳаҭыр ақəызҵо, иахаҵгыло, азҿлымҳара аазырҧшуа ахеидкылақəа ыҟоуп. Ҳара иахьа UNESCO абзоурала 1999ш. абҵарамза 17 азы ирыдыркылеит “Жəларбжьаратəи ахатəы бызшəа амш” ҳара уи азгəаҳҭоит жəабран 21 азы.
Ҿыц уи иалалараны иҟоу алахəылацəа рыбзоурала ҳамҽхак еиҳагьы иҳарҭбаарц ҳтахуп. Аҳəара ҟаҳҵоит зегь шəахь; абызшəақəа рҭагылазаашьа аҧынгылақəа ицəырырго апроблемақəа рыӡбаразы иааиҧмырҟьакəа аус шəыуларц.
Аҵк ду змоу ари амш ҳанаҧыло иӡыз, ма ашəарҭа иҭагылоу абызшəақəа реиқəырхара, ауааҧсыра зегьы рзы ҳаҭыр ду шамоу, ишдоуҳатə хҭысу азгəаҳҭарц ҳтахуп. Абызшəақəа зегь ҧынгылак рымамкəа, ҧырхага рмоууа аҭагылазаашьа рымазароуп. Ауаҩы ихатəы бызшəала игəы ишаҭаху аҧсабара дықəынхароуп иара ибызшəа еиҧшь, егьырҭ абызшəақəагь рыизинқəа азхаҵаны.
Ҳхатəы бызшəақəа реиқəырҳареи, реизҳареи хықəкыс измоу аидгылара иалахəу зегьы ааҧхьара шəаҳҭоит аус еицыуразы. Жəабран мза 21 аҽны “ахатəы бызшəа амш” иазку аус мҩаҧгатəқəа ҳадгылап ҳҽалаҳархəып.
Иныҳəазааит Адунеи Абызшəқəа рымш “Ахатəы бызшəа амш “
Жəабран 21 2020тəи ашықəс!
Abazacaya (Apsua – Aşua Lehçesi) çeviren: Kucba Ataman Oğuz
*
ا اﻟﻧص ﻟن ﯾﻔﮭﻣﮫ أﺣد!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
ا ﺿﺎﻋت ﻟﻐﺔ، ﯾﻣوت اﻟﺷﻌب
ﻓﻲ ﺗﺮﻛﯿﺎ ﻟﺸﻌﺐ اﻟﻮﺑﺦ اﻟﺬي ُﻧﻔﻲ ﻣﻦ ﻛﺘﺐ ﺑﻠﺴﺎن ُﻓﻘﺪ
ﺷﺒﻜﺔ ﺣﻘﻮق اﻟﻠﻐﺔ ﻟﻠﻤﺘﺎﺑﻌﺔ واﻟﺘﻮﺛﯿﻖ، ﻧﺴﺘﻘﺒﻞ اﻟﯿﻮم اﻟﻌﺎﻟﻤﻲ ﻟﻠﻐﺔ اﻷم ﻓﻲ ﻋﺎم 2020، ﺑﺒﯿﺎن ﺤﻧﻦ ﻛﺄﻋﻀﺎء
ﻟاﻘﻮﻗﺎزﻟإﻰ أراﺿﻲ اﻹﻣﺒﺮاطﻮرﯾﺔﻟاﻌﺜﻤﺎﻧﯿﺔ.
واﻟﻤﻮﻗﻌﻮن ﺗﺤﺘﮫ ﻟﯿﺲ ﺑﻮﺳﻌﮭﻢ أن ﯾﻘﺮأوا أو ﯾﻔﮭﻤﻮا ﺗﺮﺟﻤﺔ ھﺬا اﻟﻨﺺ ﺑﻠﻐﺔ ﺷﻌﺐ اﻟﻮﺑﺦ، ﻷن آﺧﺮ ﺷﺨﺺ ﻛﺎن ﺑﻤﻘﺪروه أن ﯾﺘﺤﺪث ﺘﻰ اﻟﺬﯾﻦ ﻛﺘﺒﻮا ھﺬا اﻟﻨﺺ
ﺗﻮﻓﯿﻖ أﺳﻨﺘﺶ، رﺣﻞ ﻓﻲ اﻟﺎﺜﻣﻦﻦﻣﺗﺸﺮﯾﻦ اﻷول ﻋﺎم 1992، ودُﻓﻨﺖ ﻣﻌﮫ ھﺬه اﻟﻠﻐﺔ. ﻟﻘﺪ أﺿﻌﻨﺎ ﻓﻲ ھﺬه اﻷراﺿﻲ ﻣﺮوﯾﺎﺗﺎﻨاﻟﺸﻌﺒﯿﺔ وﻣﺮﺛﺗﺎﯿﺎﻨ ﮭﺑﺬه اﻟﻠﻐﺔ ﻛﺎن
ﮭ ﺪاﺗﻨﺎ ﻣﻊ ھﺬه اﻟﻠﻐﺔ…
ﻘﻟد اﺟﺗﻣﻌﻧﺎ ھﻧﺎ ﻣن ﻗﺑل ﻣﻧظﻣﺔ اﻟﯾوﻧﺳﻛو اﻟﺗﻲ أﻋﻠﻧت ﻓﻲ اﻟﺳﺎﺑﻊ ﻋﺷر ﻣن ﺗﺷرﯾن اﻟﺛﺎﻧﻲ ﻋﺎم 1999نأﯾوم 21 ﺎط ﻣن ﻛل ﻋﺎم ھو اﻟﯾوم اﻟﻌﺎﻟﻣﻲ ﻟﻠﻐﺔ اﻷم،
ﺗﻟطوﯾر اﻟﺻداﻗﺔ واﺗﻟﻌﺎون ﺑﯾن اﻟﻌﺎﻣﯾﻠن ﺑﺣﻘل اﻟﻠﻐﺎت اﻟﻣﺧﺗﻠﻔﺔ ﻓﻲ ﺗرﻛﯾﺎ واﺗﻟﻌددﯾﺔ اﻟﻠﻐوﯾﺔ، واﻟﻔﺎﻋﯾﻠن ﻓﻲ اﻟﻣﺟﺗﻣﻊ اﻟﻣدﻧﻲ ﺑﺎھﺗﻣﺎم ﺑﺧﺻوص ﻣوﺿوع اﻟﻠﻐﺔ
ﻷام.
ﺣﻧن اﻟﻣﺷﺎرﻛﯾن ﻓﻲ ھذه اﻟﺷﺑﻛﺔ اﻟﺗﻲ ﺗﻛﺑر ﺑﺎﻟﻣﺷﺎرﻛﺎت اﻟﻣﺧﺗﻠﻔﺔ، ﻧدﻋو اﻟﺟﻣﯾﻊ ﻟﻠﻣراﻗﺑﺔ ﻋن ﻛﺛب ﻷي اﻧﺗﮭﺎﻛﺎت ﻟﺣﻘوق اﻟﻠﻐﺔ، وﺣﻣﺎﯾﺔ واﺣﺗرماﺟﻣﯾﻊ اﻟﻠﻐﺎت
ﻷام.
ﺔ اﻟﻣﺎدﯾﺔ واﻟﻣﻧﻌوﯾﺔ ﻟﻛل ﻟﻐﺎت اﻟﺑﺷر، وﺧﺻوﺻﺎ اﻟﻠﻐﺎت اﻟﺑﺎﺋدة، واﻟﻠﻐﺎت اﻟﻣﮭددة ﺑﺎﻻﻧﻘراض وﻟﻐﺎت
د ﻋﻠﻰ اﻷھ
ودﻧﻧوﺣن ﻧﺳﺗﻘﺑل ھذا اﻟﯾوم، اﻟﺗﺄ
ﻷاﻗﻠﯾﺎت.ﻧإﻧﺎ ﻧود أن ﺗﻛون اﺗﻟﻌددﯾﺔ ھﻲ اﻟﻣﺳﯾطرة ﻓﻲ ﻛل ﻣﺟﺎﻻت اﻟﺣﯾﺎة، ﻣن أﺟل إزاﻟﺔ اﻟﺣواﺟز أﻣﺎم ﻛل اﻟﻠﻐﺎت، وأن ﯾﻌﯾش ﻛل ﻓرد ﺑﻠﻐﺗﮫ اﻷم ﻛﻣﺎ ﯾﺣﻠو
ﮫﻟ، ﻷن اﺗﻟﻌددﯾﺔ اﻟﻠﻐوﯾﺔ ھو ﺿﻣﺎﻧﺔ اﺗﻟﻌﺎﯾش اﻟﺳﻠﻣﻲ.
ﺔ، ﻧدﻋو ﻛل ﺷﺧص ﻟﮫ ﻟﻐﺔ أم واﺣدة ﻋﻠﻰ اﻷﻗل أن ﯾﻛون ﻓﻌﺎﻻ ﺑﺷﺄن اﻻﻧﺗﮭﺎﻛﺎت اﻟﺗﻲ ﺗﺗﻌرض ﻟﮭﺎ
ﻧوﺣن ﺑوﺻﻔﻧﺎ ﻓﺎﻋﻠﯾن ﻓﻲ ﺷﺑﻛﺔ ﺗﻌﻣل وﻓق اﻟﺗﻌددﯾﺔ اﻟﻠﻐ
ﻐﻟﺗﮫ اﻷم، وأن ﯾﻛﺎﻓﺢ ﻣن أﺟل إﻧﺟﺎزات ﺟدﯾدة.
ﻣر ﺑﺷﻛل داﺋم.
ﺎط ﺑﺎﻟﯾوم اﻟﻌﺎﻟﻣﻲ ﻟﻠﻐﺔ اﻷم ﺣﺗﻰ ﯾ
ﻟﻛﻔﺎح، ﻟﻧﺷﺎرك ﻣﻌﺎ ﻓﻲ اﻟﻔﻌﺎﻟﯾﺎت اﻟﺗﻲ ﺳﺗُﻘﺎم ﻓﻲ 21
دﻋم ھذه اﻟﺣﺳﺎﺳﯾﺔ
وﯾم ﻣﺑﺎرك ﻟـ“اﻟوﯾم اﻟﻌﺎﻟﻣﻲ ﻟﻠﻐﺔ اﻷم“ ﺑﻛل ﻟﻐﺎت اﻟﻌﺎﻟم.
2020 ﺎط 21
Arapçaya çeviren: Ahmad Zakaria
*
KËTË TEKST NUK DO TA KUPTOJË ASKUSH!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Nëse një gjuhë zhduket, një popull vdes!
Si Komponentët Lidhjes së Drejtave të Gjuhës, Monitorimit dhe Raportimit (DHİBRA) viti 2020 Dita e Ndërkombëtare e Gjuhës Amtare po e presim me popullin Ubıh i cili është depertuar nga Kafkazia në kohën e Perandorisë Osmane dhe e ka humbur gjuhën në Turqi.
Ata që kanë shkruar këtë tekst dhe nënshkrimet e të cilëve që gjënden në fund të këtij teksti askush nuk po mund ta kuptoje përkthimin e kësaj deklerate në gjuhën Ubıh. Sepse kjo gjuhë me vdekjen e Tevfik Esençit më datën 8 Tetor 1992 është varrosur nën dhe i cili ka qenë i fundit që mund ta fliste këtë gjuhë. Në këto toka humbëm gjuhën me përrallat, vajtimet, përgjumjet e tyre …
Ne që punojmë për gjuhët e ndryshme dhe/ose shumësi gjuhësore në Turqi, me rastin e 21 shkurtit, i cili u shpall Dita Ndërkombëtare e Gjuhës Amtare më 17 Nëntor 1999 nga UNESCO ne u mblodhëm së bashku nga solidariteti i inicuar ndërmjet subjekteve të shoqërisë civile që janë të ndjeshëm për rëndësinë dhe kuptimin e gjuhës amtare, për zhvillimin e bashkëpunimit dhe miqësisë.
Si përbërës të një rrjeti që do të zgjerohet me pjesëmarrje të reja, ne i ftojmë të gjithë të monitorojnë nga afër çdo shkelje të të drejtave të gjuhës, të respektojnë dhe mbrojnë të gjithë gjuhën e tyre amtare.
Ndërsa e përshëndesim këtë ditë domethënëse me një thirrje të përbashkët, duam të theksojmë rëndësinë materiale dhe shpirtërore dhe vlerën pashoqe të të gjithë gjuhëve amtare për njerëzimin, veçanërisht për gjuhët e humbura, gjuhët e rrezikuara dhe gjuhët e pakicave.
Ne duam dhe avokojmë që pluralizmi të mbizotërojë në të gjitha fushat e jetës, në mënyrë që të hiqen pengesat për të gjitha gjuhët, që çdo individ të jetojë gjuhën e vet ashtu siç dëshiron, dhe shumësia gjuhësore shihet si një garanci e bashkëjetesës paqësore.
Gjuhët tona amtare ose përbërësit e rrjetit që veprojnë mbi shumësinë gjuhësore, ne u bëjmë thirrje të gjithëve që kanë të paktën një gjuhë amtare të jenë të ndjeshëm ndaj shkeljeve të të drejtave të tyre dhe të luftojnë për arritje të reja.
Për të mbajtur në vazhdimesi këtë ndjeshmëri dhe luftë, le të mbështesim aktivitetet e kryera me rastin e 21 Shkurtit Ditës së Gjuhës Amtare dhe të marrim pjesë në aktivitete që do të organizohen!
Gjithë gjuhëve të botës urime ‘Dita e Gjuhës Amtare’!
21 Shkurt 2020
Arnavutçaya çeviren: Kamil Bitiş
*
ԱՅՍ ԳՐՈՒԹԻՒՆԸ ՈՉ ՈՔ ՊԻՏԻ ՀԱՍԿՆԱՅ
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Եթէ լեզու մը կը կորսուի, ժողովուրդ մը կը մեռնի
Որպէս բաղադրիչները՝ Լեզուական Իրաւունքներու Վերահսկման,Վաւերացման եւ Տեղեկագրման Ցանցի, 2020 տարուան Միջազգային Մայրենի Լեզուի Օրը կը դիմաւորենք յայտարարութեամբ մը՝ Կովկասէն դէպի Օսմանեան կայսրութիւն աքսորուած ուպուհ ժողովուրդի անհետացած լեզուով:
Ներառեալ այս գրութեան հեղինակները եւ ստորագրողները, Թուրքիոյ մէջ ոչ ոք այս յայտարարութեան ուպուհերէն թարգմանութիւնը կրնայ կարդալ կամ հասկնալ: Որովհետեւ այս լեզուն 8 Հոկտեմբեր1992-ին դադրեցաւ կենդանի լեզու ըլլալէ, երբ մահացաւ վերջին խօսողը՝Թէվֆիք Էսէնչ: Հեքիաթներով, ողբերգերով, օրօրներով լեզու մը եւս կորսնցուցինք այս հողերուն վրայ:
Համախմբուեցանք UNESCO-ի կողմէ 17 Նոյեմբեր 1999-ին Միջազգային Մայրենի Լեզուի Օր հռչակուող 21 Փետրուարի առիթով, որպէսզի զարգացնենք զօրակցութիւնը, համագործակցութիւնը եւ բարեկամութիւնը՝ Թուրքիոյ մէջ տարբեր լեզուներու եւ/կամ լեզուական բազմազանութեան մասին աշխատող, մայրենի լեզուի կարեւորութեան եւ իմաստի մասին զգայնութիւն ունեցող հասարակական կազմակերպութիւններու դերակատարներու միջեւ:
Մենք որպէս բաղադրիչները ցանցի մը, որ նոր մասնակցութիւններով պիտի ընդարձակուի, կը հրաւիրենք բոլորը լեզուական իրաւունքներու ամէն տեսակ խախտումներուն եւ ձեռքբերումներուն մօտէն հետեւելու եւ յարգելու բոլոր մայրենի լեզուները:
Մինչ կը դիմաւորենք այս իմաստալից օրը, կ’ուզենք ընդգծել բոլոր մայրենի լեզուներու նիւթական եւ բարոյական կարեւորութիւնը եւ անզուգական արժէքը՝ սկսեալ կորսուած, վտանգուած եւ փոքրամասնական լեզուներէն: Կը պաշտպանենք եւ կը ցանկանք, որ արգելքները ջնջուին բոլոր մայրենի լեզուներու առջեւ, իւրաքանչիւր անհատ կարենայ շարունակել իր կեանքը այնպէս ինչպէս կը փափաքի եւ լեզուական բազմազանութիւնը ըլլայ երաշխիքը միասին ապրելու:
Որպէս մայրենի լեզուներու կամ լեզուական բազմազանութեան մասին գործող ցանցի բաղադրիչներ, կոչ կ’ընենք առնուազն մէկ մայրենի լեզու ունեցող բոլոր անոնց, զգայուն ըլլալ իրաւունքի խախտումներու մասին եւ պայքարիլ նոր ձեռքբերումներ ստանալու համար:
Որպէսզի այս զգայնութիւնը եւ պայքարը յարատեւ ըլլայ, 21 Փետրուար Մայրենի Լեզուի Օրուան առիթով կատարուող աշխատութիւններուն զօրակցինք եւ կազմակերպուող միջոցառումներուն մասնակցինք:
Շնորհաւոր ըլլայ աշխարհի բոլոր լեզուներու «Մայրենի Լեզուի Օրը»։
Batı Ermenicesine çeviren: Can Erzurumluoğlu
*
OVAJ TEKST NIKO NEĆE RAZUMIJETI!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Gubljenjem jezika, nestaje narod!
Mi kao Mreža za monitoring, dokumentovanje i izvještavanje jezičkih prava, ove 2020. godine Međunarodni dan maternjeg jezika otpočinjemo sa tekstom u znak sjećanja na jezik naroda Ubiha koji su sa Kafkaza protjerani na teritoriju Osmanskog carstva, a koji je u Turskoj upotpunosti iščezao.
Danas u Turskoj niko ne može razumijeti i prevesti ovaj tekst na Ubihčki jezik, pa čak ni osobe koje su autori istog i čija se imena nalaze ispod. Ne može, jer je posljednji čovjek koji je govorio i razumio Ubihčki jezik, Tevfik Esenç umro 08.10.1992. godine, a sa njim zajedno je pod zemlju otišao i jezik Ubiha. Dopustili smo da nam nestane jedan jezik sa svim svojim pripovijetkama, uspavankama, pričama i tužbalicama…
Okupili smo se povodom Međunarodnog dana maternjeg jezika koji je od strane UNESCO-a 17.11.1999. godine proglašen sa ciljem da se učvrste veze i saradnja izmedju civilnih društava koja se bave istraživanjem jezičkog pluralizma i jezičke različitosti kao i promocijom i očuvanjem maternjih jezika unutar Turske.
Mi kao koordinatori mreže u nadi da će se mreža širiti i ispunjavati novim članovima, pozivamo sve da pomno prate sve promjene koje se tiču prava jezika te da poštuju i čuvaju sve maternje jezike.
Dočekujemo ovaj dan sa snažnom porukom, a ona je prevashodno važnost izgubljenih jezika, jezika koji su pred nestankom, jezika manjina kao i materijalna i duhovna vrijednost svih maternjih jezika. Želimo da nestanu prepreke i barijere koje se stavljaju pred sve jezike, da svaki pojedinac može živjeti svoj život u odnosu na svoj maternji jezik onako kako on smatra da treba, da se uspostave svi preduslovi i garancije za jezički pluralizam te da pluralizam bude glavna vodilja u svim životnim sferama.
Mi kao koordinatori mreže koja se bavi aktivnostima vezano za naše maternje jezike, kao i za jezičku pluralnost, pozivamo sve da se aktivno uključe u promicanje jezičkih vrijednosti, te da budu osjetljivi na jezičke nepravde kao i nepravde u odnosu na matenji jezik.
Kako bi smo osigurali kontinuitet u promicanju navedneih aktivnosti pozivamo vas sve da uzmete aktivno učešće u svim aktivnostima povodom 21. februara, Međunarodnog dana maternjeg jezika!
Neka je svim jezicima ovog svijeta sretan dan ‘’maternjeg jezika’’
Boşnakçaya çeviren : Amina Čikić-Ertem
*
ХЬАРА ТЕКСТАН КХЕТАЗ ДУЬСУРДУКХ ВАЙ!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Мотт дlабаьлча – къам лиеш ду!
Вайна герга ду Дуьненаюкъара ненан меттан де, иза тlекхочуш хьахо хьакъ бу Туркой пачхьалкхехь дlабайначу Убихий мотт. Уьш цхьана заманахь Кавказера лаьхкина хилла Росси империс.
Тахана Турцехь цхьаа вац цу маттахь вистхуьлуш, кхеташ, хlунда аьлча 1992 шеран 8-чу октябрехь кхелхина и мотт боьвзуш, буьйцуш волу тlаьххьара стаг – Тевфик Эсенча, цуьнца коше бирзина убихий мотт. Иштта цу маттаца дlадойлла шира иллеш, турпала дийцарш, аганан эшарш…
Тхо тахана гулделла Дуьненаюкъара Ненан меттаний де ЮНЕСКО дlакхайкхина 1999 шарахь долу билгал доккхуш, вовшашца уьйраш чlагlъеш, къаьмнийн юкъараллашца доттагlалла тосуш, ненан меттаний сий ойъуш болчаьрца дагадовлуш.
Хlокху дезачу дийнахь тхуна лаьа юкъара кхайкхам ба. Цхьабашха мехалла бу ненан меттанаш, дlабайнарш а, дlаба герга багlанарш а, кегийчу къаьмнийн меттанаш – дуьненан сийлалла!
Моссу моттан йеш йолу дуьхьаллонш дIаяха а, хIора адам шие нена мот бийцуш дахийта а, Шай мот буьцурхошн цхьан бертахь дахар гаранти хилит лууш, ХIора бахархошна цхьан дахар хилийта лууш ду тхо.
Шие нена мот буьйцучо, шай нена мот бийца цахууш болчарн гIодарна, шай мот бицит пайде болх бар доьху.
Нена моттах лаьц дIахьурйол программе шу гIо оьшу тхуна, шуц цхьан хила луара дар тхуна. 21 февряль ненан моттан де лерийна ду.
Декъал дойла шу Ненан меттаний деза денца, массо а къаьмнийн меттанаш!
21 февряль 2020
Çeçenceye çeviren : Kahir Akdeniz ve Rustam Mizaev
*
ამ თემას ვერავინ გაიგებს
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
თუ ენა დაიკარგება ერი მოკვდება
ენის თვალყურისდევნის, მონაცემების შეგროვების და გამოცემის( DHİBRA ) კომპონენტები, 2020 წელი საერთაშორისო დედა ენის დღეს, კავკასიიდან ოსმალეთის იმპერიის ტერიტორიებზე გადაასახლებული ერებიდან უბიხების დედა ენის თურქეთში დაკარგის განსაზღებით ავღნიშნავთ.
ამ თემის შემქმნელი და ქვეშ ხელმომწერნი დღევანდელ თურქეთში მცხოვრებიდან ვერავინ უბიხურ ენაზე ვერც წაიკითხავს და ვერც თარგმნის და ვერც გაიგებს. რადგან ამ ენაზე მოლაპარაკე უკანასნელი ადამიანი თევფიქ ესენჩ 1992 წლის 8 ოქომბერს მიწას მიებარა და მისი გარდაცვალებით უბიხური ენაც საფლავში ჩაყვა. ამ მიწაზე თავისი ზღაპრებით, საგალობლებით და იავნანებით ერთი ენა დაიკარგა…
თურქეთში სხვადასხვა ენების ან, ენის სიმრავლის შესახებ ნამუშევარი, დედა ენის მნიშვნელობის და აზრის მცოდნე და ამ თემასთან დაკავშირებული საზოგადო მოღვაწების მეშვეობით დაწყებული მხარდაჭერა და მეგორული ურთიერთობის გაფართოებისთვის იუნესკოს მიერ 1999 წლის 17 ნოემბერს საერთაშორისო დედაენის დღედ 21 თებერვალი გამოცხადდა და ჩევნც ამასთან დაკავშირებით შევიკრიბეთ.
ახალ გაერთიანებებთან ერთად გაფართოვდება ენის საკუთრება და ყველას გიწვევთ ენების უფლებებზე, დედა ენის დამსახურებულ ყურაღების მიქცევაზე და პატივისცემაზე სასაუბროდ.
ამ მნიშვნელოვან დღეს საერთო მოწოდებით მივესალმებით. გადაშენების საშიშროების ქვეშ მყოფს , დაკარგული ენებს და უმცირესობათა ენებთან ერთად , ყველა ენა არის მსოფლიოს საგანძური. ენების ბარიერის ამოფხვრა რათა ყველა ადამიანი ცხოვრობდეს საკუთარი ენით, როგორც თავად სურს, შეინარჩუნოს თავისი ენა.
ჩვენ გიწვევთ ვისაც გაქვთ საკუთარი დედა ენა, შეინარჩუნეთ თქვენი საკუთრება !
ეს მგრძობელობისა და ბრძოლის მუდმივად შენარჩუნებისთვის გიწვევთ 21 თებერვალს დედა ენის დღესთან დაკავშირებით დაგეგმილ ღონისძიებაზე.
მსოფლიო ენებს ვულოცავთ დედა ენის საერთაშორისო დღეს!
21 თებერვალი 2020
Gürcüceye çeviren: Gürcü Dil Merkezi
*
İSA KİRES OOG HASKENOĞ ÇA!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Meg lizume gortsevi ana meg millatme mernigu !
Mek, Lizvets Haxi Bedenuş, Tsutsenuş u Keuşi Partiai hadignis, 2020 dariis Aşxari Mar Lizui Or’es, Kafkasiatsan Turkiye’sius keşvadz Ubih millatin, hosa gortsevats u kenatsadz lizutsan meg kirovme hişik gu.
İsa kires kioğnin u imza tskoğninal meç, asor Turkiye’is zate oog Ubıhtsets lizvov kervats kir garta u haskenal çi.
İnçi ta asek, isa lizus 8 Ortagyuz 1992 darvun Ubıhi lizun xabroğ edi marte Tevfik Esenç’in hed hoğe tiak.
Meselnin, kovuşnin u xağiove meg lizume gortsevetsav u kenats mer aşxeris…
Turkiyeis lizu u şad lizutini varan tadoğ, mor lizvin gimatn u maanan kidanoğnun yaar engeruşn u engerutine ammurtsenuşi hamar, UNESCO’in 17 Axergyuz 1999’in Aşxari Mar Lizui or neşanats 21 Gyucuğ’in maanatsov megdağvetsak.
Aşxari Mar Lizui or’es meg kirovme yaar hed hişeles, araç gortsevats, gortsevuşi elloğ u kiç elloğnun lizunin, aşxeris emmen mar lizuin martutinis hamar gimatn u maanain medzutine mitke tskuş kuzik.
Lizvenun arçetin inç u tejarutin go vegalnevi kuzik. Emmen lizu uine uzadzin bes xenda, emmen dağ megan şad lizu abri, şad lizvutine yaar hed abruşin gabn elli. Emmen pani şadutine dağ ena.
Mek, lizvenis u şad lizvutini hamar tadoğnis, emmen u kiçe meg mari lizume kidanoğ emmen hokets, emmen mari lizui dir elluşi, mari lizui haxoun ihlalnin sirdov imanuşi u nor haxi ama taduşi tsen gudak.
İjere isa imanuşis u taduşis elluşi hamar, 21 Gyucuğ Aşxari Mar Lizui ori hamar ağats emmen pani tev dak, tsen devvats dağnukniyus ertak.
Xenda aşxeris emmen Mari lizu!
Xenda, aşxeris emmen lizvi ‘Mor Lizu i Or.’
21 Gyucuğ 2020
Hemşinceye çeviren: Hikmet Akçiçek
*
TU KES DÊ VÊ METNÊ FAM NEKE!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Eger zimanek ji nav biçe, gelek dimire!
Em wek pêkhateyên Tora Çavdêrîkirin, Belgewarkirin û Raporkirina Mafên Zimanî, Roja Zimanê Dayikê ya Navneteweyî ya 2020î, bi daxuyanîyekê pêşwazî dikin ku bi zimanê gelê ûbih hatîye nivîsîn; ev gel ji Qefqasyayê bo xaka Împaratorîya Osmanî hatîye nefîkirin.
Kesên ku ev metn nivîsîne û yên ku îmzeya wan di bin vê metnê de hene jî tê de, îro, tu kes wergera ûbihî ya vê daxuyanîyê nikare bixwîne û fam bike. Ji ber ku ev ziman bi mirina Tevfik Esenç di 8ê Cotmeha 1992yan de, ku mirovê herî dawî bû yê bi vî zimanî diaxivî, binerd bû. Me zimanekî xwe tevî mesel û zêmar û lorîyên wî ji dest da li ser van erdan…
Ew bikerên civaka sîvîl ku li ser zimanên cîyawaz û/yan li ser pir-rengîya zimanî xebatan dikin û di mijara girîngî û wateya zimanê dayikê de hestyar in, ji bo ku hevgirtin û hevkarî û dostanîya di navbera wan de hatibû destpêkirin pêşve biçe, bi boneya 21ê Sibatê hatin ba hev ku ev roj ji hêla UNESCOyê ve di 17ê Mijdara 1999an de wek Roja Zimanê Dayikê ya Navneteweyî hatîye ragihandin.
Em wek pêkhateyên toreka ku dê bi beşdarên nû berfireh bibe, gazî her kesî dikin ku bila ji nêz ve her cure binpêkirin û destkeftên têkildarî mafên zimanî bişopînin û rêzê li hemû zimanên dayikê bigirin û xwedî li wan derkevin.
Îro ku em bi bangewazîyekê pêşwazîyê li vê roja watedar dikin, di serî de em dixwazin girîngîya maddî û manewî û nirxê bêhempa yê zimanên jinavçûyî, zimanên di bin xetereyê de û zimanên kêmaran û ya hemû zimanên dayikê ji bo mirovahîyê dupat bikin. Ji bo ku hemû astengîyên li ber zimanan rabin û her takekes bikare bi zimanê xwe yê dayikê çawa dixwaze wisa jîyana xwe berdewam bike û ji bo ku pir-rengîya zimanî wek garantîya pêkvejîyana aştîyane bihê dîtin, em wê yekê dixwazin û piştgirîya wê yekê dikin ku pir- rengî di her warê jîyanê de serwer bibe.
Em wek pêkhateyên torekê ku xebatan li ser zimanê xwe yê dayikê dikin an jî xebatan li ser pir-rengîya zimanî dikin, her kesa/ê ku herî kêm xwedî zimanekî dayikê ye bangewazîyê li wê/î dikin ku bila hestyar be di mijara binpêkirinên mafî yên zimanê xwe yê dayikê de û bila tê bikoşe ji bo destkeftên nû.
Ji bo domdarkirina vê hestyarî û têkoşînê, em piştgirîya wan xebatan bikin ku bi boneya 21ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê têne kirin û beşdarî wan çalakîyan bibin ku dê bêne çêkirin!
‘Roja Zimanê Dayikê” ya hemû zimanên cîhanê pîroz be!
21ê Sibata 2020î
Kurmancîye çeviren: Eyyüp Subaşı
*
DINGUNOS NO VAN A ENTENDER ESTE TEKSTO!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Porke ya savemos ke si una lingua se piedre, un puevlo muere!
Mozotros, los aktores siviles sosyales de la Red de Observasyon, Dokumentasyon i Reportasyon de los Derechos Linguistikos, (DHİBRA) topimos munasup de avrir las selebrasyones del Dia Internasyonal de la Lingua Maternal kon un teksto en una de las linguas de Turkiya ke ya desaparesyo, el UBIH.
Dingunos en Turkiya, inkluyendo los ke eskrivyeron este teksto i los ke tienen sus sinyaturas debasho del teksto, no pueden entender ni meldar la traduksion de este teksto en la lingua UBIH. Porke esta lingua se enterro debasho la tierro kon la muerte de la dalkavo persona ke podiya avlar en UBIH, Tevfik Esenç, en el 8 Oktubre 1992. Una persona puede kontar su pena solo en su lingua maternal. Kon sus kuentos, kantes de kuna i kantes de dolyo, pedrimos una lingua en estas tierras…
En selebrando este Dia Internasyonal de la Lingua Maternal kon una yamada, keremos aksentuar la importansia moral i material i la valor unika de todas las linguas maternales, espesialmente las linguas piedridas, las ke estan en peligro de pedrersen i las linguas minoritarias. Keremos i defendemos ke todo modo de obstakulo delantre las linguas se kiten, ke todos puedan kontinuar sus vidas en sus linguas maternales i ke para ke el pluralizmo linguistiko sea visto komo bivir en pas todos djuntos el pluralizmo domine kada area de la vida.
Mozotros, los miembros de la Red ke semos aktivos en el tema de pluralizmo linguistiko, yamamos a kada persona ke tiene a lo manko una lingua maternal, de ser sensitivo a la violasyon de los derechos de linguas maternales i a luchar para muevas ganansyas.
Para ke la solidaridad, kooperasyon i amistad ke empeso entre los aktores de la sosiedad sivil ke son sensitivos a la importansia i el sentido de las linguas maternales i ke lavoran en el tema de pluralidad linguistika i las diferentes linguas en Turkiya se propaje i desvelope, mozotros, la Red, ke mos unimos en okazyon del Dia Internasyonal de la Lingua Maternal i ke vamos a engrandesermos kon muevas partisipasiones, invitamos a todos a kooperar para observar todo modo de violasyon i ganansya, respektar todas las linguas maternales i apoyar sus desvelopamyento.
UNESCO anunsio el 21 Febrero komo Dia Internasyonal de la Lingua Maternal en 17 Novembre 1999. Apoyaremos i partisiparemos a todas las aktividades ke se organizaran en Turkiya en este dia i profitaremos de las selebrasiones de este Dia de la Lingua Maternal para una senstividad i lucha kontinual.
Auguramos un buen “Dia de la Lingua Maternal” a todas las linguas del mundo!
21 Febrero 2020
Ladinoya çeviren: Karen Gerson Sarhon
*
HAM Ç̆ ARA MİTİS VAR OXOƷ̆ ONASEN!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Ar nena gondunaşk̆ ule ar xalk̆ i çkva eç̆ k̆ odun!
Nenaş xak̆ epes oxosyaru, eşaç̆ aru do rapori oxenuşi mosas na buk̆ aturt çku, 2020 ʒ̆ anas İnt̆ernasyonaluri Nananena Dğas, K̆ avk̆ asiaşen Osmanliş Oimp̆ arat̆oreşa moncğoneri Ubuxepeşi Turkias na gondunes nenape mutepeşiten ç̆ areri ar gamaʒxaduten mebagert.
Ham ç̆ araşi maç̆ aralepes do imzaşeni na ğarananpesti xolo andğa Turkias na skidun mitiksanis ham gamaʒxaduşi Ubuxuri muşi varti ak̆ itxas do varti oxaʒ̆ onas. Emuşeni ki, na ap̆ aramitert̆u çodinaşi k̆ oçi Tevfik Esençi 8 Guma 1992’s doğuruşk̆ ule ham nena let̆as dixu. P̆ aramitepe muşite, bgarape muşite, nannepe muşite ar nena çkva gomindunes ham kianas…
Turkias çkva do çkva nenape vana/do nenauri p̆ luralizmiş jin na içalişams, nananena muşişi becitoba do oxoʒ̆ onalik̆ is guri gedvaleri siviluri toplumişi subjepe koran. Hantepeş şkas na geiç̆ k̆ inu mxuci meçamu, arto oçalişu do dost̆obaşi monz̆ inuşeni UNESCO-k 17 Ʒ̆ ilva 1999-is Int̆ernasyonaluri nananena ndğa na niçkinu 21 K̆ unduraşi gurine ok̆ ovik̆ atit.
Ağani na elemak̆ atanen mitxanepete na moinz̆ inasen ar mosaşi elak̆ aterepe, iri-xolo nenaşi hak̆ epes menʒxveri mtel ixlalepe do mogapape xoloşen oʒ̆ k̆ omilu, mtel nananenape oşinu do mop̆ icuşeni giç̆ andemt.
Am metimoni ndğas ok̆ ondveri ocoxinute mebagert̆atşk̆ ule, ipti, na gondunun nenape, ok̆ ataloni nenape do mʒikanobapeşi nenape do uk̆ ule mtel nananenape k̆ oçinobaşeni mat̆erialuri do oxoʒ̆ onuri becitoba do umemgvapure ğira
muşi mole moğmalu minonan. Mteli nenapes na goʒ̆ uz̆ in endolepe moselu, k̆ at̆a-iri muşi nananenate, skidala muşi muç̆ oti unon eşo golaçvalu do nenuri p̆ luralizmişi, misobate do arto oskedinuşi garanti na ren ognapinu, p̆ luralizmi skidalaşi k̆ ata nortes mapa na ivasen minonan do hamuşi k̆ ale boret.
Çkini nananenapeşi jin, varna nenauri p̆ luralizmiş jin na inç̆ işen mosaşi elak̆ aterepe na boret çku, ar nananenatina na uğun k̆ ata-irik nananenas na nunʒxun xak̆ iş ixlalişi p̆ roblemepes uci gedvalu do ağani mogapupeşeni ok̆ ok̆ idinuşa
bucoxamt.
Ham uci gedvalu do ok̆ ok̆ idinu mot meç̆ k̆ odut̆as-ya do 21 K̆ undura Nananena Dğaşeni na ixeninen dulyapes mxuci mepçat do na ivasen akt̆ivitepeşa çkuti bidat!
Kianaşi k̆ ata nenanşi “Nananenaş Dğa” gegixvamamt!
21 K’undura 2020
Lazcaya çeviren: İrfan Çağatay
*
АЦЫ МЕТНЫ НИЧЬИ БАМБАРИНАГУ!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Йу æвзаг куы амæла, уыцы адæм амæлджысты!
Æвзаджы хæйттæм кæсæг, архайджыты кьабæстæй мах, 2020 азы æвзаджы боны, хьафхьазæй тард чи æрцыд æмæ турчы зæххы чи æрцард удонæй убыхты æвзвг уæвгæйæ, турчы зæххы сæфт æвзагæ текстимæ райдайдзыстæ.
Ацы тексты фыссæг æмæ йæ быны кьух æвæрджытæдæр тексты нембарынц.
Цæмæн æмæ убыхты æвзаг 8 кæфты мæй 1992 азы чимайæ дзыртта ахæм лæг Теуфик æсæнчимæ cыджыты ныгæд æрцыд. Йæ аргьæуттæ æмæ хьарджытимæ фæцис. Невзæгтæ йу ноджыдæр сæфт æрцыд…
Турчы хицæн æвзæкты помыл архайджытæ йумæйагæй фæллой кæнджыты фидардзинады тыххæн ЮНЕСКО йы руаджы 17 жжеоргубайы мæй 1999 азы æвæрд дунеон æвзæкты 21 Æртхьирæны мæы бон рамбырдыстæм. Ног архайджытимæ фидардæ куыд кæндзыстæм афтæ адæмы мæгур чи кæны уыцы æвзæгтæ фылдæ нæ хьуыс даргæйæ алкæйдæ фæллоймæ хондзыстæм.
Ахæм зынаргь хундимæ æвзæкты зынаргьдзинады æппæт адæмæ хьуысын кæндзыстæм. Æппæт æвзæкты цуыр цы зындзинæттæ ис уыцы проблæмæтæ куы нæуал уыдзысты уый тыххæй алкæмæн фæдзæхсдзыстæм. Алчидæ йевзаг парахат æмæ æнæ тасæй куыд дзура Адæм севзæкты æнæ рох æмæ æнæ тасæй куы дзуриккой афтæнæ фæнды.
Алчи йевзагæн хицау куыд лæууа, æндæр æвзæктыдæ куыд уарза æмæцын кад куыд кæна афтæ у нæ caгьæс Зын кæнджыты ныхмæ æрлæууын хьæуы. Æппæт ацы хабæртты тыххæнуæн нæ рæнхьыл æрлæууынмæ дзурæм.
21 Æртхьирæны мæй руыуаджы ацы чыччын архайдæн æххуыс мак бацауæрдут æмæ байу уæм.
Афтæмæ æппæт дунеон æвзæкты боны хорзæхтæ уæд.
21 Æртхьирæны мæй 2020
Osetçeye çeviren: Bad’tı Muammer Tekin
*
ЭТОТ ТЕКСТ НИКТО НЕ ПОЙМЕТ!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Исчезнет язык – умрет народ!
Как элемент сети мониторинга и отчетности по языковым правам, мы встречаем Международный день родного языка 2020 года с объяснения утерянного в Турции языка убыхского народа, изгнанного с Кавказа на территорию Османской Империи.
Сегодня ни один человек в Турции, включая тех, кто написал этот текст и подписался под ним, не способен прочитать и понять перевод этого объяснения на убыхском языке. Потому что 8 октября 1992 года со смертью последнего человека, который мог говорить на убыхском языке, Тевфика Эсенча, этот язык был похоронен под землей. В этих землях мы потеряли один наш язык с его сказаниями, стенаниями, колыбельными …
Мы собрались в Турции по случаю 21 февраля, провозглашенного ЮНЕСКО Международным днем родного языка 17 ноября 1999 года, для развития солидарности, сотрудничества и дружбы между субъектами гражданского общества, выступающими в интересах разных языковых групп и/или языкового многообразия, осознающими важность и значимость родного языка.
Как элемент сети, которая будет расширяться с новым участием, мы приглашаем всех внимательно следить за любыми нарушениями и достижениями в отношении языковых прав, защищать и уважать все языки.
Встречая этот значимый день общим призывом, мы хотим подчеркнуть материальное и духовное значение и уникальную ценность всех родных языков, в первую очередь, потерянных языков, исчезающих языков и языков меньшинств, для человечества.
Мы выступаем за то, чтобы плюрализм доминировал во всех сферах жизни, с тем, чтобы устранить барьеры для всех языков, чтобы каждый человек жил, как он хочет, говоря на своем родном языке, а языковое многообразие рассматривалось как гарантия мирного сосуществования.
Как элементы сети, ведущей деятельность в отношении своего родного языка или языкового многообразия, мы призываем каждого, у кого есть хотя бы один родной язык, быть чуткими к нарушениям прав в отношении родного языка, и бороться за новые достижения.
Чтобы сохранить эту чуткость и борьбу, давайте поддержим работу, проведенную по случаю Дня родного языка 21 февраля, и примем участие в организованных мероприятиях!
Поздравляем с «днем родного языка» все языки мира!
21 Февраля 2020
Rusçaya Çeviren : Jıneps Gazetesi
*
KES BESE NÊKENO Nİ NUSTİ FAM KERO!
Yə tχəλ a ċəċa a.Ša ɣa-la.na.w.mə.t za bza a.wádya-ba, za λamsá dəwa.wt.
Dunay ɣa t°axə´-bza ɣa a.ċʼanə za tə´t Tevfik Esenç 08.10.1992 gə´ dəwa.qʼa. Wana´ ɣafa t°axə´-bza a.bayna.wə.qʼa. A ċəċa.n Türkiye gə´ yə tχəλ a.mə.məs˙a.fa.n, a.mə.ša ɣa-la.fa.n, a.mə.tχə.fa.n.
08.10.1992 λáqʼala; š´ə.nanaw-warad, š´ə.mas˙a, š´ə.warada, š´ə.wadya.qʼa.n yə c°aɣ̅ °ə. Dunay ɣa´w.bza “na´-bza ɣa´ məṡ°a” txa´ž´ š´əx!
“yə´zaqʼala a t°axə´-bza a č´aqʼa´” a. qʼa´. qʼa´ Tevfik Esenç ala a č´aqʼa´…
Jü zon ke vindi bo jü qom mıreno!
Ma, koma heqa zonu taqib kerdene, nuste ra tesdıq kerdene u rapor guretene (DHİBRA), roca zonê ma u pi ê serra 2020ine ebe vatenê de qomê Ubıhiyo ke Kafkasya ra hardê İmparatoriya Osmani ser mefi biyo, zonê xo Türkiye de kerdo vindi dest keme cı.
Ne iyê ke no nuste gureto qeleme, ne iyê ke imza xo bınê ni nusti de esta, ne ki Türkiya de jü kes na vatena ke Ubıhki ra ama çarnaiş bese nêkeno bıwano, ya ki fam kero. Çı ke no zon ebe merdena ni zoni de qeseykerdoğê xuyo pêên Tevfik Esençi ra 8ê paiza wertêne 1992ine de têy şi bınê hardo siyay. Ma çı hêf ke ebe şanıka, ebe şüara, ebe domana rê lornaiş ra jü zonê xo ni harda sero kerd vindi…
Ma, iyê ke Türkiya de zonanê bina, ya ki zafzêderiya zona sero gurinê, şexsiyetê sivilê ke gınê be mane u qimetê zonê ma u pi ra sebeta ravêr berdena phoştdariye, pia guriyaiş u dostêniya ke ama werte 21yê Gucige, roca zonanê ma u piya ke hetê UNESCOy ra 17ê paiza pêêne de ilam biya amayme têare.
Koma mawa ke roc be roc bena gırs, heqa zona ra gore verba her neqiye viciyaene u qezenco ke cêriyo cırê wair biyene ra gore her kesi sılaiye kena; bêrê têde zona rê hurmetkar bê, cırê wair veciyê.
Maê ke na roca rumetıne ebe jü nama dekernenime, vanime ke sıfte zonê ke biyê vindi, zonê ke benê vindi, zonê kêmqoma dıma ki têde zonê ma u pi hetê madiyat u maneviyati ra be emsal ebe qimetê. Ma hem wazenime, hem ki lec kenime ke têde bariyerê ke biyena zonu verde rê wedariyê, her şaxsiyet ebe zonê ma u piê xo se ke wazeno hêni weşiya xo bıramo, zafzêderiya zona u wertê haştiye de têare de biyena ina bıcêriyo bınê garanti, no ki her mane de bıngê weşiya têdine bo.
Maê ke sebeta zonanê ma u piê xo, ya ki sebeta zafzêderiya zona gurinime, her keso ke en kemi wairê jü zonê ma u piê xuyo êy sılaiye keme, bêrê wairê hissiyati bê, verba nıheqiya ke zona rê bena veciyê, sebeta qezencanê newiya xover bıdê.
Qaim kerdena hissiyat u xoverdaene rê phoştdar bê, têde kar u gure be aktivitewê ke 21ê Gucige de sebeta roca zonê ma u pi benê ina de ca bıcêrê!
Roca zonê ma u piê têde zonanê dina şên bo!
21ê Gucige 2020
Zazacaya çeviren: Xal Çelker