ХIыбызшва АхчагIвы

0
1553

«Йпшдзам бызшвакIгьи гьаъам – бызшвипхьадза закIгьи йузашIмырпшуаш алкIгIараква амапI. Бызшвипхьадза атенгьыз йагIвызапI, хвитта апсабара йалу апссгIачIвы апшта, угвы абайара йазнархIитI.
Арат ажваква райшата йрызцитI асквш 1928 йгIахътIхаз, ужвы Бежан Кьарим йыхьыз зхъу ажвсквша апхьарта йгьи асквш 1965 агIан зышвква ртIыз, Кълыч Рауф йыхьыз нкъвызгауа аквтанай апхьарта йапшым асквшква рагIан йынхаз, абазала йазрыпхьаз ГIап Мурадин Къальагьари йпа, Джьут Гьата НыхIв йпа, Шармат МухIарби Идрис йпа, Бежан Тосйа Хангьари йпхIа, ЧвзыкIьа МухIамад МутIалиб йпа, Джьут ХIазраъиль Татамыза йпа, Къарабаш СултIан ИсмагIиль йпа, Ар Таисия МхIамат йпхIа, Батал Къасей Аджьумар йпа, Къамби Екатерина Бубакьыр йпхIа, ХIвран Зальым Дзадзу йпа, Адам Альмысхан ГIальы йпхIа, Чагва Гващапагва Бубакьыр йпхIа, Ар Инфиз ГIазиз йпхIа, Адам Щаща ГIараби йпхIа, ЧвзыкIьа Роза Давид йпхIа, Лачвыш Хаджьат Уасман йпхIа, ХвытI Людмила Адамей йпхIа, Ажьи КIвнаца Кьащиф йпхIа, Эгьзакь Стелла Самсон йпхIа датшагьи.
УахьчIвала абаза бызшви литератури йадрыпхьитI Къвнач Майа ДжарлахI йпхIа йгьи Огвыз Гита ГIальы йпхIа. Ауат зымгIвагьи йгIазлыцIыз ауагIахъа ргвбайара йгIадзынгылуа асабиква йрыладдыркIитI, ауат рбзирала хIыбызшва, хцIасква, хIхабзаква, хIкультура хчахитI.
Бежан Кьарим йыхьыз зхъу ажвсквша апхьарта акласс ахIбаква рпны цри бызшвали литературали йазрыпхьауа Огвыз Гита ГIальы йпхIа «ЛъачIвагIа лыквыргIапспI, бзи йылбитI, хIыбызшва абайара дзырдыруа дарыпхьагIв ъазапI. Ауи уыжвласыла дгIайуаштI, улачважвапI», – йхIватI сзынйаз апхьарта адиректор Хъабльахь Аскьар Бакьмырза йпа. Апхьарта адиректор йшихIваз апшта, Огвыз Гита йымкъвауата дгIаншатI, арыпхьагIвчва ркабинет апны лынхарабзазара шакIвшауа айшыста сахалыргIвазатI.
Огвыз (Хвби) Гита ГIальы йпхIа асквш 1983, январь а 27 Красна Восток кыт дйытI, араъа дгIадзынгылтI.
– Апхьарта саныцIаз хIыбызшва сазаргванын, асабиква бзи йызбун, – йгIалгвалашвахитI Гита. – АрыпхьагIвта сквшщарда йынхаз Хвби ХIамзат Мусса йпа сишIашвапхьадзагьи «Гита, ахIвсса рыхъазла арыпхьара йа амедицина бзипI, бсыздзыргIвуазтын ауат рыуа закIы бапхьа» йхIвалун. Сангьи сабагьи ауи йажваква йрыцыркIуан. Сара асабиква бзи йъазбуз ахъазла сарыпхьагIвхарныс рыцIа йгIалсхтI.
Огвыз Гита асквш 2000 агIан Кълыч Рауф йыхьыз нкъвызгауа акыт аквтанай апхьарта дгIалгатI. Лгвтара дазаргванхара ахъазла КъарчаЧеркес къральыгIва университет апедагогика факультет дыцIалтI.
– ЙгIалсхыз аъачIвагIа бзи йъазбуз акIвма, апхьара бзита йджвыквсцIатI, алекцияква йырхъазымкIва, ацхърагIага литературагьи гIасрысабапуан, – лхIвитI Гита. – Йпщбахауа йгьи йхвбахауа акурсква санапхьуз тшыбжьара аквтанай апхьарта сгIарщтитI. Йпщбахауа акурс апны апычIв классква рарыпхьагIв Шау Фардауыс МухIадин йпхIа йгьи йхвбахауа акурс агIан ХвытI Людмила Адамей йпхIа срыдрыбагъьалын. Сынхара апны закIы гIасдахIвуазтын йызбзиру арыпхьара амадзаква сзырдырыз арат агIвыджь ракIвпI, АлахI дырзыразхатI»хIва ажва пхаква рзынасырхитI.
Огвыз Гита апычIв классква йгьи абаза бызшвали литературали йалрыпхьарныс лшара гIалызтуаз диплом асквш 2006 агIан йгIацIылгатI. Ауаса йапшым ашвхIаусыгIваквала лъачIвагIала дынхарныс лшара гьылмаутI. Асквш 2009 агIан Бежан Кьарим йыхьыз зхъу ажвсквша апхьарта апны нхара тып ангIанша, дгIадрайгватI
– Йхвбахауа – йжвбахауа аклассква цри бызшвали литературали йасрыпхьушта йангIасархIв, мцы залайа, «йсчвыбаргвхушма?», «адиретор дызлагIасайгвгъаз сызгIамырцIабыргырквын щта»хIва шваракI снанауахвтI, – лхIвитI Гита йапхъахуз лчIвырхъаква гIалгвалашвахуата. – Ауи гвы азтыз апхьарта адиректор Хъабльахь Аскьар Бакьмырза йпа «Бымшван, зымгIвагьи ауи хIгIахъыстI, йбыму адырра асабиква йрагъьабымщан, арыпхьагIвчваахIбачва быршIпшы», – йхIватI дгIасайбжьауата. ЦIабыргыпI, ага йхIаракIу дырра сымазтынгьи, йгIасгвынмгIвуаз ажваква гIаншун. Ауипхьадза апхьарта йынхуз Къарабаш СултIан ИсмагIиль йпа, Эгьзакь Берд Усыф йпа, Эгьзакь Лиуан КIамащ йпа, ХIапIатI Альбина Наурыз йпхIа тшырзынасырхун. Ауат ргIацхърагIарала сынхара щаквгылтI.
Гита ГIальы йпхIа ужвы й5хауа, й6хауа, й7хауа йгьи й9хауа аклассква йгIайуа ачкIвынчви ахIвсси абаза бызшви литератури йалрыпхьитI. Ауи апхьара сахIатква надзара хIагIала йакIвшара ахъазла апрограммала йызхъысуа йахъазымкIва, хIуагIахъа ртурых байа ащайдза шгIаджвыквлыз ралхIвитI, зкъальам цIараз агIвгIвчва, ауысагIвчва бергьыльква Тобыль Тольыстан, Джыр ХIамид, ТхIайцIыхв Бемырза, ЧвзыкIьа ШахIымби, Джьгватан Къали, Батал Къасей, Мыхц Кьарим рлитература тынхаква йрыхалыргIвазитI, хIцIаскви хIхабзакви пшдзарата йырпщылу, хIыхв шщтIырхуа длырдыритI. Лынхара апны гыларта багъьа ркIитI хIуагIахъа рбзазара йырпщылу агIвыраква, алокIква, акытчаква, ажважвква.
Арыпхьара сквшы ауацIа йапшым аклассква рапхьагIвчва хIыбызшва ахв щтIызхуаш йапшым ауысква адыргалитI: уыса апхьарала, абызшва шырдыруала, «Сара сцри бызшва, йуагъьу гьаъам зджьарагьи» алацIара гIврала йанкъвакъвитI, бльын газета гIацIырщтитI, «Абазашта» газет, ажурналква йгIарнылуа агIвыра джьащахъваква йрыквчважвитI, асценкаква дыргылитI, абаза бызшвала йатакIта йызпшыз амультфильмква лахIварата йгIарыланацIазла ргвгIанаграква рхIвитI. Ауи йхъазымкIва, агIвымакъральква, Турция йагаз хIтынхаква рбзазаща шаъу, рабадучва рыбызшва цкьата йшалачважвауа рымаджьащахъвата йддырдыритI.
– ХIсабиква зымгIвагьи хIыбызшва бзи йырбитI, йакIвхIыршауа анкъвакъвраква йрылалитI, – лхIвитI арыпхьагIв. – ЙгIалскIгIара стахъыпI й5хауа акласс йапхьауа МаткIа Лена, Къарабаш Умида, й6хауа акласс йыцIу Къахвын Лиана, Огвыз Алина, й9хауа акласс йгIайуа ТIыгв Мадина датшагьи. ХIапхьагIвчва КъарчаЧеркес къральыгIва университет, арыпхьарали наукали КЧР аМинистерства йгьи «Алашара» абазаабхаз уагIахъа ртшауацIыхра йацкIрала адуней адкIылара йалу ргIаджвыквцIарала йакIвшауа «Абаза бызшви литератури рфестиваль» ансисквша йалалитI.
АгIвгIвы, ауысагIв Погодин Радий зны араса йцIгIатI: АрыпхьагIв акласс даннашылра апхьагIвчва ъагIагылуа тамамума?» Ауи араса джьауап гIайтхтI: «АрыпхьагIв акласс днашылта йзымгылыз апхьагIвчва гIазлыцIыз ауагIахъа швабыжта йсымарыцхIапI.»
Аджьауап тамамдзапI. Асабиква нбжьагIв цIабыргыта йрыму, йгIазгвынгIвуа, бзи йызбауа хвы йыквырцIитI. УахьчIва зхабар швахасыргIвазаз, абаза бызшва ахчагIвы Огвыз Гита ГIальы йпхIа лунагIва йгIадзынгылуа лыпщыгIвсабичва рапшта, мшигIадза дырра зылтуа, хIыбызшва ацкьара, апшдзара, абайара йазылбжьауа асабиква лтгIачва пхьадзара йалата йылпхьадзитI, дрызгвапапI. Ауи акIвпI йаргьи цри бызшвала йакIвлыршауа апхьара сахIатква рпсы йгIащтIнахуата, бзи йырбауата йызнашылуа.

Быда Рубин.

(АБАЗАШТА)

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz