Bağımsızlık Demokrasi Özgürlük Eşitlik Birlik

Çerkes Teavün Cemiyeti Alfabesi

Adigecenin doğu ve batı lehçeleri için Dr. Pçıpćıh Yahya Haluk ve arkadaşları (Met İzzet Paşa-İlyas Bragon) tarafından Hicri 1326’da (Miladi 1908) hazırlanan Latin alfabe, Hicri 1327 (Miladi 1909) yılında Osmanlı matbaasında Çerkes Teavün Cemiyeti adına basılmıştır. Alfabe 7 sesli ve 32 sessiz harf olmak üzere toplam 39 harften oluşmuştur.
Alfabe fonetik olup tek ses tek simge esasına dayanmaktadır. Batı Adige alfabesi 33×9=297 adet, Doğu Adige alfabesi ise 37×9=333 ses/açık heceden oluşmaktadır. Bu alfabede ise 32×7=224 açık hece/ses bulunmaktadır.
Doğu Adige lehçesi kapsayıcı olarak ele alındığında bu alfabede 109 sesin eksik olduğu görünmektedir. Aradaki farkın bir bölümü ś harfine karşılık (ts) simgesi bitişik olarak, ź harfi için (dz), diğer bölümü ise (-2 adet sesli harf) ie=ince a, oe=ö diftong olarak kullanılarak doldurulmuştur. Doğu Adige’de (Kiril harflerde) kullanılan kalın ĵ, kalın ş gibi harfler sesin büyük ünlü uyumu ile tonlandığı varsayımı ile ayrıca simgelenmemiştir. Ayrıca alfabede istisnai olarak Latin alfabesindeki (L) harfinin yerine Kiril’de kullanılan (л) simgesi kullanılmıştır.
Alfabenin sesli harf bölümünde bugünkü Alman alfabesinde kullanılan (ä) harfi yer almıştır. Yine çift noktalı e harfi de bu alfabede yer alan sesli harfler arasındadır. Bu harf de e sesinin farklı bir tonunu simgelemek için kullanılmıştır. Aynı bölümde (ey) harfleri kullanılarak ince e sesi elde edilmiştir. Örnek: Dik duruyor anlamına gelen tét (teyt) sözcüğü… Yine alfabede (tt) harfi çift kullanılarak t sesi alınmıştır. (Örnek: t’u=2). S harfi de çift kullanılarak (SS) ş sesi alınmıştır.
Bu alfabe, İstanbul Çerkes Numune Mektebi (1910-1914 yıllarında) ve İstanbul Beşiktaş’taki Çerkes Örnek Okulu’nun (1918-1923) ders kitaplarında eğitim-öğretim aracı olarak kullanılmıştır.

Yazarın Diğer Yazıları

‘Atalarımızın Yolu’ – Duğ Miraç anısına

  “Atalarımızın Yolu” belgeselinin çekilmesi geçen yıl temmuz ayında planlanmıştı. Planlama Çetaw Ahmet, Duğ Miraç ve benim aramda yapıldı. Hem yürüyüş hem çekim gerçekleştirilecekti. Ben...

Düzce – 4 – Türkiye Çerkesleri 42. Bölüm

Değerli okurlarımız, Ahmet Cevat Benk’in hazırladığı bu araştırma dosyasında; Türkiye’de yaşayan Çerkeslerin yerleşimleri, tarihçeleri, nüfusları, ekonomileri, asimilasyon karşısındaki kayıpları gibi bilgiler paylaşılıyor. Köyde yaşayan sülaleler başlığı,...

Düzce – 3 -Türkiye Çerkesleri – 41. Bölüm

Değerli okurlarımız, Ahmet Cevat Benk’in hazırladığı bu araştırma dosyasında; Türkiye’de yaşayan Çerkeslerin yerleşimleri, tarihçeleri, nüfusları, ekonomileri, asimilasyon karşısındaki kayıpları gibi bilgiler paylaşılıyor. Köyde yaşayan sülaleler başlığı,...

Sosyal Medyalarımız

4,890BeğenenlerBeğen
1,353TakipçilerTakip Et
4,000TakipçilerTakip Et

Son Yazılar

- Advertisement -spot_img