Йащар Гьувэн
-Эмэл ухэт? Хэтмэ уащыщ?
-Хъущтмэ сящыщ, Бандырма къалэм епхыгъэ Пэнэхэс (Карачалылык) сыщыщ. Бурса къалэм сыщэпсэу. Илъэс 40 м къехъоу Бурса Хасэм сыщэлажьэ. НыбжьыкIэ купмэ, бзылъфыгъэ купмэ, хасэм изешакIо купмэ сящылэжьагъ. Илъэсищэу хэсэ тхьэматэу сылэжьагъ.
-Уиныдэлъфыбзэ угущыIэнэу, оеджэнэу, утхэнэу сыдигъу зыублагъэр?
-Адыгабзэр синыдэлъфыбз, сиянэ къисIулъхьагъэ бзэр ары. Тиунэ Адыгабзэ илъыгъ, тычылэ Адыгабзэ дэлъыгъ. Сытхэнэу, седжэнэу сшIэщтыгъэп, жабзэ закIу сIулъыгъэр. 2006 рэ илъэсым КАФФЭД зэхищагъэ курсым седжэнэу зэзгъашIи сыкIуагъ. Нэбгырэ 25 рэ тыхъоу Адыгабзэ ядгъэшIэнэу курс тлъэгъугъэ. Мыр сэ сиренесансэу сэлъытэ. Бурса Чэркэс Хасэм илъэсиблэу сыщылажьи Адыгабзэ язгъэшIагъ. Адыгабзэ седжэнэу зызэзгъэшIагъэ 2006 рэ илъэсым шегъэжьагъэу непэ нэсы Адыгабзэджэ тхыгъэ тхылъмэ яфэшъхьаф тхылъ седжагъэп сIоми хъущт.
-Документал филмэу тэпхыгъэхэри щыIэх…
-Ары, япэрэ филмыр социология ушэтыныгъ пIоми хъущт. Илъэс 50 рэ ипэ джэгу таущтэу яшIыщтыгъ, пшъашъэм сыд яIори фэещтыгъэх, сыд фэдэ шхыныгъохэр яIагъэх, таущтэу лэжьэщтыгъэх…Хэкум тыдэ щыпсэугъэх, джы зыдэс чылэхэм таущтэу къэкIуагъэх, къакIугъэ гъогум къинэу щялъэгъугъэхэр…Непэрэ мафэмэ яфэгъэхьыгъэу; ныбжьыкIэмэ Адыгабзэ яшIа? Хасэм макIоха? Хэкужъым кIуагъэха? Хэкум фэгъэхьыгъэу сыд яшIэрэр, ягъэзэжьыщта?.. фэдэ упкIэхэр тыухьазыри, 2005 рэ илъэсым Тэмдащ Айдынрэ тызэгъусэу Къыблэ Мармарам и чылиблымэ тядэхьагъ. Сыхьэт 40 фэдиз къэдгъэгущыIэхи видэо ятэтхыгъ. “GidenIer KaIanIar YitenIer” (КIуагъэхэр Къэнагъэхэр ХэкIуэдэгъэхэр) ицIэджэ документал филмир а ятэтхыгъэмэ къахэтхи зэхэдгъэуцуагъ.
Лъэпкъым Ипщъашъ филмыр тесымыхы ипэ, филм тепхыныр зэзгъэшIэным фэшI Истанбулым дэт Документал Филм Хасэм зэхищагъэ курсым мэзитIуэу Мэфэзакъорэ Тхьэумафэ мафэхэм сыкIуагъ.
2007 рэ илъэсым Бэчымкъо Айщэрэ Мыекъуапэ тызэкIом МэфэшIукъо Щэнгулрэ нэIуасэ тызэфэхъугъагъ. ТыщыIэфэ нахь благъэ тызэрэшIагъ. Хэкум къэкIожьынэу зэрэхъугъэр, игугъо гупшысэхэр, къинэу ихъугъэхэр, Адыгабзэджэ зэрэлажьэрэр, иусэ дахэхэр лъэшэу сшIогъэшIэгъонэу хъугъэ. Ихэкужъы изакъоу игъэзэжьыгъэ бзылъфыгъэм хэкум ис бзылъфыгъэхэр IэпыIэгъуэу зэрэфэхъугъэхэри лъэшэу сигу рихьыгъ. Ихэку игъэзэжьыгъэ Адыгэ бзылъфыгъэм фэгъэхьыгъэу Адыгабзэджэ филм тесхыныр исхъуахьыгъ. Тэлэфонджэ сыдэгущыIи си гухэлъ есIуагъ. Фэмыедэдэми сигу химыгъэкIэу изын къыситыгъ.
2010 рэ илъэсым Мыекъуапэ сыкIуагъ.
Абрэдж Алмиры ищыIэныгъэ лъэшэу кIыпэшъуфо зэрэщиубытырэр, ащ сыдэгущыIэны зэрэфаер Щэнгулы къысиIуагъ. Адырэ нахь къыпэблагъэхэм сачIэупчIэзэ къэзгъотыгъэх. ГущыIэгъоу къысфэхъугъэмэ зэкIэми тхьэшъуэгъэпсэу ясэIо.
Изын къызэрэситыгъэмкIэ МэфэшIукъо Щэнгулы тхьэоегъэпсэу есэIо.
Филмим имонтажьы фэшъхьаф шIапхъэу иIэр зэкIэри сэрсэрэ зэзгъэпэщыгъ.
Филмыр Тыркум ит хасэмэ Бурса, Кайсэри, Самсун, Анкара, Адана…
кыщагъэлъэгъуагъ. Анкарам щызэхашагъэу бзылъфыгъэ дирэктормэ яфилмхэр къэзыгъэлъагъорэ фэстивалэу Uçan Süpürge рэ (Быбырэ Пхъэнкiыпхъ) Мыекъуапэми КIэрэщэ Тембот Институм къыщагъэлъэгъуагъ.
-Çerkes MitoIojisi NARTLAR ицIэджэ зэбздэкIыгъэ тхылым дэт Нарт къэбархэр таущтэу къыхэпхыгъэх? Сыд шапхъэу уиIагъэр?
-Эпосыр щыIакIэм къыгъэхъугъэу, ар къыгъэлъагъоу щыт. Нарт эпосыр пэсэрэ Адыгэмэ яхъишъ, яшэн, язэхэтыкI, ябэрчэтыгъ, ядунаееплъыкI. Эпосыр къызхэкIыгъэ Адыгэхэр хэтых, сыд фэдэ цIыфых, Нартхэр хэтых, сыд якъэбар, еджэхэрэр ригъозэны фэдиз хэшыпыкIыгъэ 72 рэ къэбар зэсдзэкIыгъ.
-Тхылым дэт сурэтхэр хэт зышIыгъэхэр?
-Тхылъым дэт сурэтхэр Бырсыр Абдулахьрэ Хьакан Экэн зышIыгъэхэр. Бырсыр Абдулахь ишIыгъэ сурэтхэр Адыгэ Хабз ицIэкIэ къыдэкIыгъэ тхылъмэ ярислъэгъогъагъ. Лъэшэуи сигу рихьыгъагъ. 2016 илъэсым Мыекъуапэ сызэкIом Чэтао Ибрахьим апыIэгъоу къысфэхъуи Бырсыр Абдулахь идэжь тыкIуагъ. НэIуасэ тызэфэхъугъ, тызэдэгущыIагъ, сыд фэдэ сурэтхэр сызыфаер есIуагъ. ЕтIуанэ интэрнэтымджэ тызэфэтхагъ, тызэдэгущыIагъ. Абдулахь интэрнэтым ихьащтыгъэп, Чэтау Ибрахьим тызэфэтхэнымджэ, тызэдэгущыIэнымджэ апыIэгъу къытфэхъугъ. Хьакан Экэн Анкара щэпсэу. Ащи ишIыгъэхэр интэрнэтымджэ къысфигъэхьэу, сэ сызыфаер есIоу тызэдэлэжьагъ. ЗэкIэми тхьэшъоегъэпсэу ясэIо.
-КъэкIощт мафэхэм пшIэнэу планэу прогьрамэу уиIэр?
-ХьэдэгъэлIэ Аскэр къыдигъэкIыгъэ томиблэу хъурэ НАРТХЭМ 705 тэкст дэт. Çerkes MitoIojisi NARTLAR тхылъым дэтыр 72 рэ тэкст ныIэп. ЯтIуанэрэ тхылъым сыфежьагъ, скIуакIэ зэрэкъихъэу, зэрэсфэлъэкIэу…
-Жынэпс ицIэджэ опсэу къыотэIо.
