Çeviri: Yetiş Nerdesin

Çeviri, her dilin edebiyatında geniş yer tutar. Türk Edebiyatı, batılılaşma süreciyle birlikte toplumun her kesimi ciddi anlamda çeviri edebiyatıyla beslenmiş ve önemli ölçüde de hem dil, kültür ve ekonomik vb. yönlerden güç kazanmıştır. Özellikle Tanzimat, Servet-i Fûnûn, Fecr-i Atî, Cumhuriyet dönemleri; Batı romanı, Batı Felsefesi, Batı bilim dallarından yaptığı çevirilerle hem bilgi transferleri yapmış hem de kendisine yeni kültürel kapılar açmıştır.
Cumhuriyet’in ilk yarısında Eski Yunan’ın bütün kitapları Türkçeye aktarılmış ve ortaöğretimin tüm okullarına gönderilmiştir. Cumhuriyet’in ikinci yarısında ise özellikle İslami kesimde hem modern Batı’dan hem de Mısır, Pakistan, İran gibi dini birikimi güçlü ülkelerin düşünce dünyasından ciddi anlamda eserler Türkçeye aktarılmıştır.

Üniversite boyutu da bundan çok farklı değildir. ODTÜ gibi bir üniversitenin okuttuğu tüm kitapları da çevirisiz olarak ABD ve İngiltere gibi ülkelerden ithal edilmesi, bilgi transferinin diğer bir şekli idi. Üreten toplum her daim baskın akıldır. Ürününü bir şekilde pazarlar ve çekim merkezi haline gelir. Üretemeyen toplum transfer eder. Hem üretemeyen hem transfer edemeyen toplum ise sürünür. Üretebilen ancak pazarlamasını yapamayan toplum da çürür ya da erir. Burada mevzu bahis olan mal üretiminden çok düşüncenin üretilmesi ve üretimin fikrin sahip olduğu dilde sunulmasıdır. Zira dil – düşünce birlikteliği konuyu algılamada önemli iki merkezdir.

Her ne sebeple olursa olsun başka bir dile yapılan bir çeviri, pazara sürülmüş yeni bir ürün gibidir. Bu, çevirisi yapılan eserin gücünü ve etki alanını gösterir. Adige Edebiyatı’ndan başka dillere çeviri yapılıyor olması elbette bizleri gururlandırır. Ama orijinal eserlerin de Adige diline çevrilmesi Ad,ge diline güç kazandırır. Bunu unutmamak gerekir.

Adige Edebiyatı tüm yalnızlığına, tüm masumiyetine rağmen ciddi bir gelişme göstermiştir. Bunda Sovyetler döneminde devlet desteğinin ciddi katkısı olmuştur. Ne var ki günümüzde Adige Edebiyatı gibi sayıca az birçok toplumların edebiyatları da devlet desteğine hatta pozitif ayrımcılığa varan desteğe muhtaçtırlar. İnternetin yatak odalarımıza kadar girdiği, neredeyse sınırların tepe takla olduğu günümüzde kitap yazarak görünür ve kalıcı olabilmek oldukça zordur. Sayıca az toplumların, kendi dillerinde düşünebilen ve yazabilen insan gücü ise her geçen gün yok azalmaktadır. Düşünce aktarımında kullanılmayan bir dilin yaşaması ise oldukça zordur.

Cumhuriyet başlangıçta fikir sorununu çevirilerle açtı. Bu ilginç bir örnektir. Düşünürün hemen hiç olmadığı ya da düşünürün tıkandığı zamanlarda çeviri, fikir dünyasına can suyu gibidir. Farklı olarak hangi kültürü aktarırsanız aktarın sonuçta kazanım, aktarımda kullandığınız dilin kâr hanesine yazılır. Adige dilinden Türkçe’ye ya da başka dillere yapılan çeviriler elbette önemlidir ancak daha önemlisi başka dillerden Adige diline yaptığınız çeviriler de Adige diline ciddi katkı sağlayacaktır. Üstelik Adige kültürüyle ilgili Türkçe yazılmış oldukça değerli eserler, Adige diline çevrilmeyi beklemektedir. Çunetıkho Yusuf İzzet Paşa’nın iki ciltlik Kafkas Tarihi ve İsmail Hakkı Berkok Paşa’nın Tarihte Kafkasya adlı eserler çevirmenini beklemektedir.
Naçizane, konuya dikkat çekmek adına ben de Yusuf Hayaloğlu’nun ‘Yetiş Nerdesin’ adlı şiirini Adige diline çevirmeye gayret gösterdim. Çeviri yaparken Ahmet Kaya’nın (rahmetle anıyorum) seslendirmesindeki notaya uyacak şekilde olmasına da ayrı bir özen gösterdim. Yani eser, notası bozulmadan Adigece söylenebilsin. Bu konuda eser sahibinin izin vereceğini de umuyorum.

Къэс Тэдэ Ущыі.

Yetiş Nerdesin