Кавказ Хасэхэм я Федерацэм коронавирусым пандемием иягъэ ригъэкIыгъа? (Сэрия 2)

0
1231

ЦIыфхэр яунэхэм арымыкIхэу, къэралыгъохэм ягъунапкъэхэр зэфашIыгъэу, зэIукIэхэр, зэфэсхэр ашIы мыхъунэу унашъохэр щыIэ зыщыхъугъэм… Коронавирусыр-ковит 19-р тищыIэныгъэ къызхэхьагъэр илъэсым тIэкIу ехъугъ. Мыщ цIыфхэм ящыIэныгъэ нахь мымакIэу IофшIапIэхэм, обшествыннэ организациехэм япчьэхэр зэфаригъэшIыгъ. Лъэпкъ Обшествыннэ организациехэри ащ хэныгъэхэп, яIофшIэн зэтиргъэуцуагъ.
Тыркуем «Фонд Сектер Ящэнэрэ» зыфиIорэм анкэтэу ышIыгъэм, обшествоннэ организациеу плIым щыщэу щым пандемием инэу иягъэгъэ аригъэкIыгъэу къыгъэлъэгъуагъ. Анкетым хэлэжьагъэ %29-рэм яIофшIэн зэтэуцуагъапэу къычIэкIыгъ. Ахэм ащыщхэм яIофшIэн зэтырамгъэуцуагъэми, гузэжьогъоу ин зэпачызэ чIыпIэ имыкхэу техналогиер агъэфедагъ, яIофшIэн агъэцэкIэн фаеу хъугъэ.

Дунаим ищыIакIэ зэблэзыхъугъэ пандемием, Обшествыннэ организациехэм хьыльэу атирилъ хьагъэм ионтэгъугъэ зыфеэдизыр иджырэджэ къэшIэгъуаеми, анкетхэм Iофым изытет къагъэлъэгъугъэу плъытэ хъущт.
Адэ Кавказ Хасэхэм я Федерация (КАФФЕД) мыщ дезекIон фэшI, сыд фэдэ хэкIыпIэ къыгъо – гъэр? Хэкум фыщытыкIэу фириIэм пэрыохъу фэхъугъа? Гъэзэтэу Жьынэпс КАФФЕД-м иунэшъошIэу Рахъуэ Йылдыз Шекерджи мы упчьэхэр фигъэзагъэх.  

-Узтехьагъэ пIалъэмрэ пандемием икъежьэгъурэ зэрэзэтефагъэхэм тыщыгъуаз. Корона узым шьуиIофшIэн зэтыриIэжагъа?
-2019-рэ илъэсым ШэкIогъум и 25-рэм IэнатIэм сызIохьам, сиIофшIэгъухэр сигъусэхэу ти стратегически планхэр зэдгъэпэшыгъ, гъогоу тызэрыкIощтыр дъгъэнэфэгъагъэ. Ау шъузэрэщы- гъуазэу коронавирусыр ошIэдэмышIэу къежьагъ, псынкIэу дунаир зэлиштагъ, цIыфхэр яунэхэм арымыкIынхэу шапхьэхэр агъэуцугъэх. Тэри апэрэу дгъэнэфагъэ гухэлъхэм такъыпкъырыкIызэ; проетктхэу IэкIоцI ыкIи IэкIыб хэгъэгухэм зэIукIэгъухэр адитиIэнэу щытыгъэ проектхэу зэтедгъэуцуагъэх.

Ащ ыуж, унэшъошIыхэм, хэсашъхьэхэм тизэIукIэгъухэр,мереприятиехэр онлаин системкIэ тшIыхэу едгъэжьагъ. ИджырэкIэ ащ тытеу тиIофшIэн лъытэгъэкIуатэ.

-Проектхэр бэу шъуиIагъэх. Анахьэу хэкум фэгъахьыгъэ гухэлъхэр арыгъэх. Хэкум фыщытыкIэу фышъуиIэм зэхъокIыныгъэр афэхъугъа?
-Хэкум ехьылIагъэу проект-гухэлъ гъэшIэгъонхэр тиIагъэх. Адыгеим, Кь.Щ., Кь.Б., Абхьазым тилIыкIо купхэу ащылажьэхэрэм, ныбжь зэфэшъхьафхэм апае зэфэсхэр ашIынхэу, ныбжьык – Iэхэр зэкIэлъыкIон, гъэмэфэ зыгъэпсэфыпIэхэм ахэр ащзэIукIэнхэу зэрагъэпэшыгъагъ. А пстэури пандемием ыпкъ къикIэу щыгъэзыягъэ хьугъэ.

1995-рэ илъэсым Анкара ихьаблэу Чанкаярэ Мыекъуапэрэ зэкъош къалэхэу агъэнэфэгъагъ. Ащ дэжьым проектэу щыIагъэр къэдгъэпсэужьынэу тэри проект зэдгъэпэшыгъ. ЗэIукIэгъоу тиIагъэм ыуж, 2019-рэм тыгъэгъэзэ мазэм проектыр Чанкая и Мер федгъахьыгъ. Ари пандемием изекIуакIэ зэрэмыгъэнэфагъэм къыхэкIэу зэтеуацуагъэгу, тежэ хъущтым.

Адыге Республикэр илъэс 29-рэ зыщыхъугъэм; Чьэпыогъум, Адыгеим щыщ сурэтышIэхэу ЛэупэкIэ Нурбыйрэ Хъуажъ Рэмазанэрэ ясурэтхэм якъэгъэлъэгъон къыщзэIутхынэу дгъэнэфа гъэ, Анкара зал щытыубытыгъагъ ау, пандемием ыпкъ къикIэу зэтеуцуагъ.

Ащ нэмыкIэу зэкъош къуаджэхэр, еджапIэхэр зыфиIоэрэ проектхэр тиIагъ. Кьалэу Дюзджэ хахьэрэ къуаджэу ХьакIэмызыерэ Адыгеим ит ХьакIэмызыерэ зэкъошынхэу зэзэгъыныгъэ тшIы нэу арыгъэ. КъоджитIум ятхьаматэхэр, яеджапIэхэм ащылажьэхэрэм ащыщхэр зэIудгъэкIэн хэу щытыгъ. А гухэлъхэри пандемием иягъэ зэригъэкIыгъэхэм ащыщ.

Хэкум кIэлэеджакIохэр дгъэкIонхэм фэшI, Мэзаим и 25-рэм Урысые ШIэныгъэ Академием зэхищагъэ зэдэгущыIэгъум тыхэлэжьагъ. Ащ нэбгыр (8) квотэ къытатыгъэр, нэбгыриплIы дгъэкIонэу щытыгъ, мызэу мытIоу ыужкIэ тадэгущыIагъ ау, макъэ къагъэIужьыгъэп.

«ЖьоныгъуакIэм и 21-рэм, Хым ЫбгъуитIукIэ Нэпкъхэм ТаIутых» зыфиIорэ програмыр, Чьэпыогъум и 5-м Адыгэ республикэм имафэ ихэгъэунэфыкIын тыхэлэжэьэн, Iоныгъом и 30-м Абхьаз хэкум ишъхьафитныгъэ икъдэхын игъэмэфэкIын тыхэлэжьэн пае зэIукIэ програмэхэр тиIагъ, ахэри къыддэхъугъэп.

-Пандемием ишапхьэхэм шьуапешIокIон фэшI Хэсашъхьэм гъогоу къыхихыгъэр сыд фэда? сыд фэдэ гъогуа къыхэшъухыгъэр? Тызхэт лъэхьаным хэушъхьафыкIыгъэу Iофыгъо зешъухьан шъулъэкIыгъа?
-Ары адэ, тищыIэныгъэ зэрэпсаоу пандемием зэрихъокIыгъ. Ащ зыдедгъэштэн фае хъугъэ. Пандемиер щэIэфэкIэ зэщыкъуагъэхэм тапешIокIон, гъунэ зиIэехэм тапхырыкIын тлъэкIынэу програмыкIэхэр къэтыугупшысыгъэх. Стратегиеу дгъэнэфагъагъэм тырыкIозэ тызлъыIэсын фэ- ягъэхэр иджыри зэ тыуплъэкIужьыгъэх, тиIофшIэнхэр непэрэ амалхэмкIэ лъыдгъэкIотагъ.

ГущыIэм пае Ютуб каналым нэмыкIэу Зоом зыфиIорэ программыр дгъэфедагъэ. Хасэхэм язещакIохэм язэIукIэхэр, советхэм язэдэгущыIэгъухэр, гъэсэныгъэм фэгъахьыгъэ еджэгъухэр, зэчьэнджэщэгъухэр, къэбархэр ыкIи нэмыкI програмэхэр мыхэмкIэ дгъэпсыгъэх.

Мы пIалъэм къыриубытэу ныбжьыкIэхэм апае Iофыгъо дэгъухэр зэшIотхыгъэ хъугъэ. Мыщ ишIуагъэ къызэрэкIуагъэр ахэм къатхыгъэхэм къагъэлъэгъуагъ. Мыхэм зэу ащыщ, Нарт Академи Iофыгъоу зэрихьагъэр; ныбжьыкIэхэр зыщыгугъужьынхэм, IофыкIэ рагъэжьэным, дунэе IофышIэн хьытыум хэщагъэ хъунхэм ыкIи нэмыкхэр къызэлъиубытэу сертификат зытырэ програмыр.

Ащ нэмыкIэу мы уахьтэм КАФФЕД-м и интернет нэкIубгъо кIэу хэхъоныгъэхэр фэтшIыгъэх. Ти интернет саит ныдэлъфыбзэкIэ Журналэу Дианэ къыщдэкIынэу ыублагъ.

ИнтернетымкIэ занкIэу зэдэгущыIэгъухэр Хэкум дытиIагъ. Хэкум пэIапчьэ тызыхъугъэм и я 125-рэ илъэс шIэжьым ыкIи Културэм имафэхэр ыIоу зэхащэгъагъэ дунэу зэфэс програмыр 2020-рэ илъэсыми зэхэтщагъ. Декуманталнэ филм ЖьоныгъуакIэм и 21-рэ ыIоу зэхэдгъэуцуагъ къэдгъэлъэгъугъ.

Мы пстэум адакIоу хымэ хэгъэгу хасэхэм ащылажьэхэрэм зэпхыныгъэ адытиIэн тлъэкIыгъ. Неджла Чакыджы Ашан (кIэу Iоф езгъэжьагъэ куп ныбжьыкIэхэм яупчIэжьэгъу-коч) едгъэблагъи ныбжьыкIэхэм, КАФФЕД-м исовет хэтхэм шIэныгъэ ушэтын егъэджэн сыхьатхэр програмэхэр афзэхэтщагъ.

Кьэбэртае Балкьар республикэм КултурэмкIэ и Министерстворэ, Дунэе Черкес Ассосациемрэ (ДАХ) яIэпэIэгъу хэлъэу курс зэIутхыгъ. Ащ Табыщ Муратрэ, Шэуджэн Аминатрэ къохьапIэ адыгабзэ ыкIи урысыбзэкIэ щырагъэджэх. Егъэджэнхэр лъэкIуатэх. ТапэкIэ Хэкум щыIэ тиныбжьыкIэхэмрэ IэкIыбым щыпсэухэрэмрэ онлаин шIыкIэм тетэу нэIуасэ зэфэтшIынхэ, зэнэкъокъухэр, зэпеохэр зэхэтщэнхэр тигухэль.

-Пандемием щыIэ зыхъугъэм ыуж хасэхэр е ащ ахэтхэр КАФФЕД-м лъэIукIэ зыкъфагъазэу къыхэкIыгъа?
-Ары, анахьэу тисабыйхэм япсауныгъэ ехьылIагъ, сымаджэхэм Iэзэгъу агъотын, ягъэхъужьын фэшI Iахьщэ IэпэIэгъу е лъы ящыкIагъэу хъугъэ. Ахэм хэкум къикIыгъэхэр ахэтыгъ. Гукъау нахь мышIэми а пстэуми талъыIэсын амал тиIэп. Арэу щытми хасэхэм координацие адитиIэу, тIа къихьарэр тызэкъотэу афэтшIэным тыдэлэжьагъ.

-Ковит 19 ыпкъ къикIэу зищыIэныгъэ зыухыгъэхэм е сымэджагъэхэм япчьагъэ гъэунэфыгъэу щыта, мыр щыIэн фая?
-Хьау, ащ фэдэ IофшIагъэ тиIэп, ау тисымаджэхэм, зидунае зыхъуожьхэрэм япчьагъэ псынкIэу зэрэхахъорэр зэкIэхэми лъэшэу тигукъау. Щынагъор ТхьамIом дунаим шIэхэу шхьащыкIын.

-Абхьазым пае IэпэIэгъу джэмакъэ ежъугъэжьэгъагъ. Ар сыдым нэсыгъа? МыщкIэ къыжъу дезгъаштэ шIоигъо организациехэр къыкъокIыгъэха?
-Ары, «коронавирусыр УпэуцунымкIэ Уизакъоп-Утигъус Абхьазия» ыIоу КАФФЕД-м хэтэу Абхьаз IофышIэ купым ацIэкIэ джэмакъэ дгъэIугъэ. Мыр, Абхьазием кIожьыгъэхэмрэ Тыркуе диаспорэмрэ язэпхыныгъэ гъэпытэн пае зэхащагъэ Фонд Аидглара Ацха зыфиIорэмрэ зэдрагъаштэу къырахьыжьагъэ Iоф. 2020-рэ илъэсым Чьэпыогъм и 28-рэ, Тыгъэгъазэм и 30-рэ азфагу зэхащагъэ шIушIэ IэпэIэгъу марафонэу щытыгъ.

Аугъоигъэ ШIушIэ IэпэIэгъумкIэ Москва щылэжьарэ фирмэхэм ащащэфыгъэхэр зищыкIагъэ сымэджэщхэм ащагъэх. Врачхэм аIэпэ чIэдзагъэу аратыгъэх. Хэлэжьагъэхэм зэкэIхэми джыри зэ тхаегъэпсэух ясIо сшIогъу.

Адырэ республикэхэм ащ фэдэ лъэIу зэрямыIагъэм къыхэкIэу Iоф адэтшIэнэу хъугъэп.

-ОхьтакIэ зыфаIоу непэрэ щыIакIэм ыкIи къыкIэльыкIощт пIэлъэ благъэм жъугъацэкIэн фаеу шъулъытэрэ гухэлхэр шъуиIэха?
-Элоктроннэ систэмэу зигугъ тшIыгъэмкIэ тиIофшIэн лъыдгъэкIотэщт. ТапэкIэ джыри мы систэмыр ары, ау нахь игъэкIотыгъэу, Бзылъфыгъэ ЛэжьэкIо Куп ыкIи Бзэм фэгъахьыгъэу Дунэе Конфренцием изэхэщэн тыдэлажьэ, зытэгъэхьазыры.

-Тэри, тигъэзэт еджэхэми япIо пшIоигъо щыIэмэ?
-ЗэкIэхэми шъузэрэщыгъуазэу къиныгъо ин зэпытэкIы. Уз хьылъэхэр, гумэкIыгъохэр къызэты нэкIынэу, тынэкIэ тыгукIэ тызэрэплъэрэм имызакъоу, тлъакъо Атэжъ чIыналъэм тытеуцонэу, IаплI зэтщэкIын тлъэкIынэу мафэхэр къытэкIужьынхэу тхьам селъэIу.

Адыгабзэм езгъэкIугъэр: МэфшIукъо Щенгюл

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz