Afganistan’a sürülmüş Alban halkları

0
1353

Emir Timur’un ordusu Şirvan’ı (bugünkü Azerbaycan ve Dağıstan’ın güneyi) işgali sırasında, Zengezur arazisinde hayli kayıp verdi. İşgalciler, 1395’te ele geçirdikleri birçok yeri harabeye çevirmiş, siyasi birlikten yoksun Alban asıllı ahaliden on bin aileyi Afganistan topraklarına sürmüştü.
Ermeni tarihçi Foma Mesoplu canlı tanığı olduğu bu hadiselere ‘Alban Tarihi’ adlı eserinde yer vermiştir. Daha sonraki dönemlerde yaşayan Yesai Celal de ‘Alban Ülkesinin Kısa Tarihi’ adlı eserinde bu meseleden söz etmiştir. Kaynaklardan edinilen bilgilere göre bu aileler Kandahar’da iskân edilmiş, sıkı denetime tabi tutulmuş, tarihsel diğer sürgünlerde olduğu gibi bu uygulama insanlara hayli çetinlikler yaşatmıştır. Kurak ve verimsiz arazisi ile tanınan bölge Afganistan’ın güneyinde yer alır.
Foma Mesoplu, adı geçen kitabında söz konusu gelişmelerin bölgede demografik ve siyasal yapıyı değiştirdiğini, yıllar içerisinde Afgan adının Alban adından türetildiğini bildirerek bölgenin yeni sakini Albanların geldikleri topraklarda İslamiyeti benimsediklerini, bölgenin egemeni durumuna yükseldiklerini belirtmektedir. Ahalinin birbirine Ağvan diye hitap etmesi bunun kanıtıdır. Car Salnamesi’nde de bu hadiseye değinilmiştir.
Trajik olan, Timur’dan aşağı yukarı 300 yıl sonra İran Şahı Nadir’in (1688-1747) Şirvan’ı ele geçirmek için getirdiği dervişlerin Afgan, yani eski Alban asıllı topluluklardan olmalarıdır. Qeni Han, Azat Han adlı Afgan komutanlar Nadir’in hizmetinde 200 civarında kayıp verme pahasına Dağlık Car kentini yakıp yıkmışlardır. Afgan-Alban bağlantısı dikkate değer bir konudur.

Zengezur: Nahcivan ile bugünkü Azerbaycan arazisini bağlayan; Laçın, Qubatlı, Zengilan reyonlarını kapsayan bölge.
Car: Azerbaycan- Gürcistan sınırında Zaqatala bölgesinde yerleşim merkezi.
Salname: Vilayetlerin idari yapısı, nüfusu, yöneticileri hakkında bilgi veren yazmalar

Not: Bakü’de yayımlanan Samur Gazetesi’nin katkılarıyla yazılmıştır.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz