Birinci Çerkes Kadın Platformu Bildirgesi

KAFFED’in organize ettiği, 30 Nisan-1 Mayıs 2011 tarihleri arasında 60 dernekten 27 kadının katılımıyla Ankara Gazipark Otel’de gerçekleştirilen 1. Çerkes Kadın Platformu’nun sonuç bildirgesini yayımlıyoruz.

KAFFED tarafından gerçekleştirilen Ortak Akıl I ve II toplantılarında Türkiye’nin önemli bir siyasal dönemeçten geçmekte olduğu ve Türkiyeli

Çerkesler olarak kimliğimizi koruyabilmek, yaşatabilmek, yeniden-üretebilmek için söz konusu süreç içinde aktif olarak yer almak gerektiği belirlemesinde bulunulmuştur. Bu belirlemeye dayanarak, demokratik hedeflerimiz için kadın-erkek eşitliği zemininde birlikte harekete geçmek gereğinden hareketle, Çerkes kadınları, kendi konumlarını, sorunlarını, bu sorunlar için çözüm önerilerini tartışmak ihtiyacıyla bir Çerkes Kadınlar Platformu oluşturmaya karar vermişlerdir. Çerkes Kadınlar Platformu’nun oluşturulmasına yönelik buluşmaların birincisi ise, KAFFED öncülüğüyle ve 30 Nisan-1 Mayıs 2011 tarihleri arasında 60 dernekten 27 kadının katılımıyla Ankara’da Gazipark Otel’de gerçekleştirilmiştir. Birinci Çerkes Kadın Platformu, Bursa Çerkes Kültür Derneği temsilcilerinden Emel Bezek ile Kayseri Uzunyayla Kafkas Derneği temsilcisi İlkay Karaduman’ın yaptıkları Adigabze hohu ve Kocaeli Kafkas Kültür Derneği temsilcilerinden Gunda Ankuab’ın Abhazca hohu ile açılmıştır.

Kadın diliyle hohu

Çerkeslerin geleneklerinin yıllardır anayurt ve diasporadaki Çerkeslerin kimliğini birbiriyle ortak, başkalarından farklı kıldığı, ancak geleneğin de yıllar içinde değişikliğe uğradığı ve yeniden kurulduğu bilinmektedir. Emel Bezek ve Gunda Ankuab tarafından yapılan hohu -Adigece, Abhazca ve Türkçe olmak üzere- geleneğimizin kadın dili farklılığıyla kurulmasına bir örnek olarak bu bildirgenin de ilk sözcüklerini oluşturmaktadır.

Birinci Çerkes Kadınlar Platformu’nda, tartışma konularının kavramsal çerçevesini çizen konuşmalar ile sonrasında gerçekleşen tartışmalar sonucunda şu genel belirlemelerde bulunulmuştur:

Kadınlar dünyanın farklı coğrafya ve kültürlerinde ortak sorunlarla mücadele etmek zorunda kalmakla birlikte, baskın kimliklerin ötekisi olarak muamele gören azınlık kadınları katmanlı ayrımcılıklara maruz kalmaktadır: Azınlık kadınları bir yandan içinde bulundukları toplumun sosyoekonomik koşulları ile içinde şekillenen ataerkil yapının üzerlerine yüklediği sorumluluklar, diğer yandan ait oldukları topluluğun ortak paydasını oluşturan kültürün devamı konusunda kendilerinden beklenen geleneksel rol beklentileri arasında kalmaktadır. Başka ifadeyle, baskıya uğrayan toplulukların kültürlerini egemen kültürün etkisinden koruma refleksiyle kadınlara yönelik olarak büründüğü aşırı korumacılık, kendi gelenekleriyle baskın toplumun gelenekleri arasında sıkışan kadınların, katmanlı ayrımcılık ve eşitsizliklere maruz kalmasına neden olmaktadır.

Diğer yandan azınlıklara mensup kadınlardan öncelikle ait oldukları topluluğun var olma mücadelesi içinde etnik kimlik bilincinin ve kültürünün korunup yaşatılabilmesi, gelecek kuşaklara aktarılması beklenmekte, bu yüzden de ve, kadınlar yüz yüze bulundukları bu katmanlı sorunlarla mücadelelerini çoğu zaman belirsiz bir geleceğe ertelemek durumunda kalmaktadırlar. Ancak, dünya genelinde ortak sorunlar yaşıyor olmakla beraber kadınlar, dolayısıyla çifte ötekileştirilmeye maruz kalan azınlık kadınlar arasında, bu sorunları deneyimleme ve bunlarla mücadele biçimi anlamında kültür, yaş, etniklik, sınıfsal konum, eğitim gibi değişkenlere bağlı olarak ortaya çıkan önemli farklar bulunmaktadır. Yani kadın deneyimleri kendi içinde de çok farklılaşmaktadır.

Türkiye’deki Çerkes kadınlarının durumuna bakıldığında bu belirlemelerin büyük ölçüde onlar için de geçerli olduğu görülmektedir. Çerkeslerin ortak kültürünün temelini oluşturan Xabze de bu anlamda özellikle de kırsal kesimlerde yaşayan Çerkes kadınları üzerinde ikili bir etkiye yol açmaktadır. Çerkes kadınlarından, değişikliklere uğramakla birlikte yüzyıllardır ortak kültürün temelini oluşturan Xabze’yi gelecek kuşaklara aktarmaları beklenmekte, böylelikle geleneğin sürdürülmesi rolünü üstlenen kadınların baskın kültürün etkilerinden korunması özellikle önem kazanmaktadır. Başka ifadeyle, Xabze içinde kadına ilişkin geleneği kuran kodlar daha korumacı, dolayısıyla Çerkes kadınlarının kamusal alanda varlığını engelleyici bir nitelik kazanabilmektedir.

Bunun bir örneği, eğitim durumlarına bakılmaksızın Çerkes kadınlarının çalışma hayatında yeterince yer alamıyor olmasıdır. Ayrıca miras geleneğimizde olduğu gibi, kız çocukları aleyhine ayrımcılık örnekleriyle de karşılaşılmaktadır.