Çerkes sorununa dair çözüm üretiminin merkezinde, Çerkeslerin ezici çoğunluğunun birlikte irade gösterebilmesi için en geniş Çerkes temsiliyetinin olmasını, bunun için aşağıdan yukarıya oluşturulacak bir kongreyi önemsiyorum. Tepeden inmeci bir hareket geliştirebilmek de olası; örnekleri var, hem genelde hem de özelimizde.
Çözümün siyasi olduğunu, Çerkeslerin geleceklerine dair kararları kendilerinin almasının, bunun için de siyasallaşmalarının – siyasetin öznesi bireyler olmalarının gerektiğini yazmış, bunun gerekliliği konusunda bir ön kabulün olması gerektiğini de eklemiştim. Diaspora genelinde yeni bir davranış geliştirebilme olasılığında, çeşitli nedenlerle Türkiye diasporasının önemine de değinmiştim.
Üzerinde tartışılabilmesi için bir model önerim de olacak. Öncesinde; “Önkoşullardan biri temel insan hakkı olan düşüncelerin özgürce ifade edilebilmesi, tek kısıtın nefret ve şiddet dili kullanılmaması olmalı” cümlemi yinelemek ve bir konu daha eklemek isterim.
Beyaz sayfa
Önkoşullardan biri de, bagajlarda biriktirilen olumsuzlukları gidermek, beyaz sayfa açmak olabilir. Gerekçemi yazayım.
Çerkes sorununda söz söyleyenler zaman içinde keskin, köşeli hatlar oluşturdu, tartışmalar yaşandı. Bu doğaldı ancak tartışmayla, eleştiriyle sınırlı kalmayan, muhatabının gözlerinin içine bakarak söylenemeyecekleri klavye başında, siper arkasından ateş edercesine hakaretamiz sözcüklerle ifade edenler bagajlardaki birikime neden oldu. Biriken kırgınlıklar yan yana durmayı zorlaştırdı. Anında özür dilenerek çözülebilecekler çözülmedi, aksine “yapanın yanına kâr kalacak” şekilde devam ettirildi, ettiriliyor.
Yeni bir başlangıç için geçmişte yaşananların yok sayılamayacağı çok açık. “Kurumsal devamlılık esastır” anlayışı ile “onlar yapmıştı, biz yapmadık” polemiğine girmeden özeleştiri mekanizması çalıştırılmalı. Yanı sıra talep halinde kişisel sorunlar da masaya yatırılmalı.
Tek bir “ayıp” sözcüğüyle toplumsal yaşamda sistem kurabilmiş Çerkeslerin geçmişe öykünen ama “mirasyedi” gibi davranan halinden çıkması için, beyaz sayfa girişimi bir adım olabilir.
Bunun için, kongreye giden yolda toplum genelinde kanaat önderi olarak kabul görenlerden -yaşa bakılmaksızın kadın ve erkek- kongrenin toplanması aşamasına kadar görevini sürdürecek bir ön kurul oluşturulabilir. Sonrasında olası kişisel ya da kurumsal olumsuzluklar için, kongre kararı alınıp uygulanabilir.
Kongre için model önerisi
Bütün örgütlü yapılarla, kanaat önderleriyle diyalog kurulur. İlkesel olarak, en geniş katılımla iç dinamikleri harekete geçirmek amaçlı bir kongreye dair yaklaşımın netleştirilmesi ilk adım olur. Diyaloğu gönüllü bireyler başlatabilir. Siyaseti Çerkesler olarak birlikte yapmak konusunda ezici çoğunluk kararı için, formel-informel her oluşumun bu anlayış lehine inisiyatif geliştirmesi ve bu düşüncenin Çerkes yaşam alanlarına yayılması, tartışılmasının sağlanması önemsenir.
Görüşmelerin olumlu sonuçlanması durumunda kurumlardan katılımla “kongre hazırlık komisyonu” oluşturulur, sözcüler belirlenir. Kimlik sorununa dair her konunun kısıt olmadan konuşulacağı bir kongrenin toplanması için çalışmaların başlatıldığını, bu amaçla görüş alışverişi yapılacağını açıklayan, kongreyi gerekçelendiren taslak metin hazırlanır. Yanı sıra; amaç, ilkeler, çerçeve, genel kurul ve delegasyon, kongre kurullarını… tanımlayan taslak kongre tüzüğü hazırlanır. Taslak metinlerle netleşmiş hazır bir şey sunulmadığı, her şeyin tartışmaya açık olduğu, birlikte karar vererek ilerleneceği, ön görüşmelerden sonra yeniden şekillendirileceği, kongre sırasında kesinleştirileceği özellikle belirtilir.
Genel kongrenin ilk etabı yerel kongrelerdir. Bunun için köy/mahalle, beldeler ziyaret edilir. Kentlerdeki mevcut kurumların köylerle, beldelerle ilişkileri kolaylaştırıcı olabilir. Örneğin Düzce yerleşimlerinden ikişer temsilciyle Düzce kongresi toplanır; taslak metin ve tüzük görüşülür, kongreye taşınacak düşünceler/öneriler belirlenir, genel kongre için iki delege seçilir. Yerel kongre delegeleri dernek veya siyasi parti üyesi olabilir, kısıt parti yöneticileri için konulabilir.
Kent ölçeğinde önerilen iki delegedir. Bir-beş arası köy/mahalle, belde içeren kentlerde bir delege olabilir, bu vb. konular hazırlık komisyonunca kararlaştırılabilir, ilk kongre sonrası kesinleştirilebilir.
Yanı sıra köy/mahalle, belde, kentlerden kanaat önderleriyle; katkı sağlayabilecek Çerkes aydın, sanatçı, akademisyen vb. kişilerle bireysel delege olmaları için görüşülür.
Genel kongre oluşumunda; bütün kurumlar birer delegeyle temsil edilir. Böylece kurum, yerel kongre ve bireysel delegelerden oluşacak bir temsiliyet gerçekleşir. Gerekli görülürse temsiliyette yüzdelik dilimler belirlenebilir.
Olmazsa olmaz, kadın ve genç katılımıdır. Kurumsal ve bireysel delegasyonda özellikle dikkat edilir.
Kadın aklı ve emeğinin katkısı önemsenir; kadın-erkek eşit sayıda delege hedeflenir.
Gençliğin dinamizmiyle deneyimi kaynaştırmak öne çıkarılır, eşitler olarak bir arada durulacağı, söz söyleneceği özellikle belirtilir; gençlerde de kadın-erkek eşit sayıda delege hedeflenir.
Kongre; oybirliğiyle karar almayı hedefler; karşılıklı iknaya dayalı diyalogların kurulması, niteliğin öne çıkarılması ilkeler faslında yer alır.
Kongreyi gerekçelendiren metin, tüzük ve sonuç bildirisi; “yürütme”, gereksinim duyulabilecek “ekonomik” ve diğer kurullar için seçim yapılması ilk kongrenin sonuçlarıdır.
Her şeyin konuşulup tartışılacağı genellemesinin yanı sıra kongre iradesiyle özel hedefler belirlenebilir, gündemler oluşturulabilir, nokta hedefler konulabilir.
-Tarihsel soy isimlerini geri almak;
-Çifte vatandaşlık hakkı talep etmek;
-Anadili ile köy ve coğrafi isimleri kullanmak;
-Genel seçimlerde Çerkes kimliğiyle adaylar çıkarmak, meclise göndermek; ilkeler-talepler belirleyip siyasi partilerle görüşmek, belirlenecek kentlerde seçilebilecek sırada yer alan adaylarla bir partiyi desteklemek, bağımsız aday çıkarmak…
Öneriler sadece örnektir, hiçbiri mutlak değildir.
Örgütlü, örgütsüz en geniş kesimin ikna edilerek katılımını sağlamanın kolay olmayacağı öngörülebilir.
Öneriyi yaparken; Çerkeslerin muhtemelen Türkiye ortalaması oranında eleştirdiğim AKP’ye, on yıllardır kimlik adına hiçbir ileri adım atmamış partilere oy verdiklerini, statükonun yanında yer aldıklarını, kimliklerini tanımayan ırkçı partilere üye olabildiklerini biliyorum. Aynı zamanda, Abhazya savaşı sırasında dönemin başbakanı Demirel’in (önemli oranda Çerkes oyu almıştır) temsilcilerimizle görüşmemek için gerekçe ürettiğini, araçlarla oluşturulan konvoy sonrası görüştüğünü de biliyorum.
Rusya Federasyonu ve Türkiye’nin böyle bir girişimden rahatsız olacağı, engellemek isteyecekleri de öngörülebilir. İletişimin ulaştığı noktada mesafeler önemsizleşti, ulusötesi ilişkiler önem kazandı. Diasporalar örgütlendiğinde (ekonomik-siyasi) ve organize olduğunda bir güç olarak taşları yerinden oynatabilir, ülke yönetimlerini etkileyebilir, kamuoyları üzerinden baskı unsuru olabilir. Bu anlamda Avrupa-ABD diasporasının önemli katkılarda bulunabileceği, diaspora–anavatan ilişkilerinin derinleştirilmesi gerektiği gündemimizde olmalı.
Böyle bir kongrenin toplanabilmesi dahi kendi başına moral motivasyon açıdan önemlidir. Herhangi bir konuda karar alıp uygulanması sonraki hamlelerin önünü açabilecektir; diasporanın geri kalanında benzer bir modelin uygulanması, diaspora genelinde ve anavatan–diaspora birlikte bir kongrenin toplanması, iç dinamiklerini harekete geçirmiş Çerkeslerin diğer kimliklerle birlikte yapabilecekleri… Anavatan olgusunun belirleyici önemde olduğu hiç unutulmadan…
“Elbette yeni araçlar ve mekanizmalar keşfetmenin ve uygulamanın önü her zaman açıktır. Fakat, bütün bunlar ancak gerçek anlamda yurttaş bilincine sahip, siyasetin nesnesi değil öznesi olabilen insanların varlığında mümkündür.” (Başkaya. F)
