Убзэ зэгъашIэ, къэухъум
Адыгэхэм тхэкIэ-еджэкIэ амал загъотыгъэр илъэси 100 хъугъэ. Ащ фэдэ фитыныгъэ лъапIэр лъэпкъым къыфэзыхьыгъэр Октябрэшхор ары.
Адыгэ шъолъырым зэфэдэкIэ еджэпIэ-унэхэр, ублэпIэ ыкIи классибл еджапIэхэр, ыужыIом гурыт еджапIэхэр къыщызэIуахыгъагъэх. Гъэсэныгъэр лъэпкъыр ыпэкIэ лъызгъэкIотэщтэу зэрэщытыр къагурыIощтыгъ.
Ащ дэжьым, Адыгэ хэку гупчэу агъэнэфэгъэгъэ Краснодар зыцIэ шIукIэ Iугъэ Адыгэ педтехникумыр 1925-рэ илъэсым къыщызэIуахыгъагъ. Хэкум а лъэхъаным анахь ищыкIэгъэгъэ кIэлэегъэджэ кадрэхэр ащ къыгъэхьазырыщтыгъэх, гъэсэныгъэ-шIэныгъэ дэгъухэр агъотыгъэу ыкIи цIыфыгъэ-хэбзэ дахэхэр ахэлъхэу ныбжьыкIэхэр къычIатIупщыщтыгъэх.
Лъэпкъ гупчэу Мыекъуапэ загъэнэфагъэр 1936-рэ илъэсыр ары, Адыгэ педтехникумри Адыгэ педучилищ хъугъэу, мыщ къэкощыжьыгъ.
Непэ Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэр анахь тарихъ еджэпIэжъхэм ахалъытэ, илъэсищкIэ иилъэси 100 хигъэунэфыкIыщт. Мы еджапIэр илъагъо нэфынэу, ыцIэ ренэу Iэтыгъэу раIозэ къырыкIуагъ. Педучилищыр къэзыухыгъэхэр арых адыгэ лъэпкъ гъэсэныгъэм шIэныгъэ лъэныкъуабэмкIэ зыкъыщызыушыхьатыгъэхэу, адыгэ лъэпкъыр а гъогукIэ тезыщагъэхэр. Ахэр шIэныгъэлэжьых, тхакIох, усакIох, архиологых, журналистых, кIэлэегъаджэх – лъэпкъым кIэсэн пытэу иIагъэх ыкIи иIэх.
Адыгэ тхыбзэр ыкIи адыгабзэр тиIэхэ зэрэхъугъэр ары лъэпкъым ылъапсэ зыгъэпытагъэр ыкIи ишIоигъоныгъэ игугъапIэхэр къыдэхъунхэр къыфэзгъэпсынкIагъэхэр. Хэтрэ цIыф лъэпкъкIи шIоигъор, ыгу илъыр иныдэлъфыбзэкIэ дахэу къызэриIощтым фэдэу, нэмыкIыбзэ горэкIи къыкIэпIотыкIыжьышъунэу щытэп.
Тэ, адыгэхэмкIэ, тынасыпышIу адыгабзэу шIэныгъэ лъэпсэ гъэчъыгъэ зиIэ хъугъэр зэрэтиIэр. Ау, гухэкIми, непэ урысыбзэр «тиныдэлъфыбзэ» хъужьыгъэу, цIыкIуи ини къыIотэкъу, ащ адыгабзэр зэтыреIажэ; непэ унэгъо ныбжьыкIэу лъэпкъым щыщхэм икъоу адыгабзэр агъэфедэрэп, якIэлэцIыкIухэми, ны-тыхэр бзэу зэрымыгущыIэхэрэр нахьыбэм ашIэрэп. Ар фэныкъогъэ дэдэу къытэгъурэ зэрэхъурэр зэхэтэшIэ. Убзэ умышIэжьыныр нэу укъэзылъфыгъэр къимыдзэжьыным, пщыгъупшэжьыным ычIыпI. Арышъ, мы Iофыгъор гъэтэрэзыжьыгъэнымкIэ хэкIыпIэ тэрэзхэу шIуагъэ къэзытыхэрэм яусэгъэнхэр игъо шъыпкъ.
Тыбзэ тымышIэжьэу, тырыгущыIэн тымылъэкIэу, тыгупшысэн ащкIэ тфэмыукIочIымэ, ащыгъум тыхэта? Джащ лъэшэу тынаIэ тетыдзэн ыкIи лIэужыкIэм ыбзэ Iулъэу, рыгущыIэу, ыгъэфедэшъоу, илъэпкъ шэн-хабзэхэр, гъэпсыкIэ-шIыкIэхэу нэмыкI лъэпкъхэм къахэзыгъэщыхэрэр хэлъэу пIугъэнхэр зэтемыгъэуцожьыгъэмэ хъущтэп. Уегупшысэмэ, тимыIэм тыфэлIэ, тиIэ хъугъэр тшIобылымэу, тыфэсакъэу зетхьэрэп. Арышъ, адыгэхэмкIэ тызэгупшысэн щыI, нэмыкI лъэпкъ щыщхэм адыгабзэр ятэгъашIэкIэ тэ, адыгэхэм, ащ къытхигъахъорэп; адыгабзэр тэры зыбзэр, тэры ащ рыгушхон, рыгущыIэн фаери. Адыгэхэм ялъэпкъыбзэу адыгабзэр, шIокI имыIэу, ашIэн фаеу хъумэ, джащыгъум нахь тыкъызхэшхъожьынкIи хъун. ЫпэкIэ зэрэщытыгъэу адыгэ букварыр, гъэзетэу «Адыгэ макъэр», адыгабзэкIэ къыдэкIырэ журналхэу «Зэкъошныгъэр», «Жъогъобыныр», адыгэ пшысэхэр, адыгэ тхылъхэр тиIанэхэм атетлъхьажьыхэмэ, мы гумэкIыгъор тэкIу-тэкIоу дэзгъэзыжьыгъэ хъунэу сэгугъэ.
(Адыгэ макъ)
