Zabitı Jarbeg’in (Дзабиты Зарбег) Oset Halk Tıbbı (Ирон Адæмон Хостæ) kitabının Badı Muammer Tekin tarafından yapılan çevirisini yayımlamaya devam ediyoruz.
Гæдиных (Gedinıx) Aslan kuyruğu bitkisi: Isırganotuna benzeyen bu bitki ısırgandan daha kısa ve altı kırmızımtırak, üste doğru beyazlaşan çiçekleri var. Çiçeklerin yaprakları döküldükten sonra yerlerinde kedi tırnağına benzer bölüm kalıyor. Bu nedenle kedi tırnağı da deniyor. Eskiden beri tanınan bu bitkiden kalp, kaslar ve kan ilaçları yapılıyor. Yapraklar yeni kesik yaralara konuyor. Kızamık ilacı yapılıyor.
Карчы Базыр (Karçı Bajır) Tavuk kanadı / telası: Balbisiana, Acuminata benzeri bir bitki olup yaprakları tavuk telasına benziyor. Önden sarı kırmızımtırak renkte olan yaprakların altları yeşildir. Yaprakları ezilerek çıkarılan sularıyla yaralar pansuman yapılarak temizleniyor veya yapraklar olduğu gibi yaranın üstüne konuyor. Akan kanı kesme özelliğine sahip.
Назгæрдæг (Najgerdeg) At kuyruğu otu: Bu otun kaynatılan suyuyla yaralar pansuman yapılarak temizleniyor. Suyu ciğer ve böbrek hastalarına içiriliyor. Nemli ve ıslak yerlerde yetişen bu otun kaynatılan sularından gargara ve banyo yapılıyor.
Донызалф (Donıjalf): Radtenye türü bu çiçek geniş yapraklı olup sulak ve nemli yerlerde yetişir. Taze yaprakları yaraların üstüne konuyor.
Даухгæрдæг (Davxgerdeg) Tavuk gırtlağı: Mercimek otu benzeri olan bu ot yaraların tedavisinde, böbrek, mesane, siğil, kemik ve göğüs hastalıklarında kullanılmaktadır.
Сындзсыф (Şınzşıf) Diken otu: Needle çay, beyaz çay diye de bilinen bu otun yaprakları dikenli olup yenilebilmektedir. Taze yaprakları yeni kesik ve çıbanların üzerine bağlanmaktadır. Kaynatılan suları ciğer ve mide rahatsızlığında kullanılıyor.
Бурдидинæг (Bur Didineg) Acı düğün çiçeği: Sarı çiçek adıyla da bilinen ve çok dallı olan bu ot sarı çiçek vermektedir. Yakıcı olan yaprakları taze yaraların tedavisinde kullanılıyor.
Дудгæ/ Додаги (Dudge / Dodagi) Tereotu: Salatalarda kullanılan tere, yaraların üzerine konuyor.
Куыдзыæхсырæг (Kuzıexşıreg) Süpürge otu: Beyazımsı yüksek dallarının yan taraflarından ince dallar çıkmaktadır. Dalları sütlü olup çıkarılan sütlerden yaralar ve yüzdeki siğiller pansuman yapılarak temizleniyor. Kireçlenmeler için ilaç yapılıyor.
Быйыны Хбæз (Bıyını Gej) Uzun kuyruk otu: Bataklık ve sulak yerlerde yetişir. Kamış türü olan bu otun yaprakları kanı durdurma özelliğinden dolayı yaraların tedavisinde kullanılıyor.
Хбæртдзыгъагæрдæг (Gertzığagerdeg): Rusça yastevnik denilen ot geniş ve yaygın dallara sahip olup sarı çiçek vermektedir. Yaprak ve çiçekleri yaraların üzerine konuyor. İdrarı kolaylaştırıp göğsü rahatlatıyor.
Кæддæф (Keddef) Rastenye çeşidi: Bu otun yaprakları kalın ve acımtıraktır. Sert zeminli yerlerde yetişir. Digoronca kalın yapraklı anlamında “bejgin şife” deniyor. Kaynatılmış suyu zor iyileşen azgın yaraların pansumanında kullanılıyor.
Мæрхæг (Merxeg) Şenlik ateşi: Yumurtalık ve ovaryum diye de bilinir. İnce dallı olan bu ot yayılarak çevresinde bulunan diğer bitkilere sarılır. Kaba olan yaprakları zor koparılıyor. Sıkılarak çıkarılan suyu yaraların pansumanında kullanılıyor. Yaprakları yaraların üzerine konuyor. Yaprakların kaynatılmış suları mide hastalıklarına da iyi geliyor.
Гæдийы Дымæг (Gediyı Dımeg) Kedi kuyruğu veya it kuyruğu: Tek dal üzerinde biten yüksek bir ot olan kedi kuyruğunun üst tarafı başak şeklindedir. Yumuşak olan bu bölüm kedi kuyruğuna benzediği için bu adı almıştır. Yeni kesikler üzerine konarak kanın kesilmesi sağlanıyor.
Гæдийы Дымæг (Gediyį Dımeg) Kedi kuyruğu: Yüksek ve tek dal üzerinde yükselen otun üst kısmı başak şeklinde olup kedi kuyruğuna benzemektedir. Yeni kesikler üzerine kanı kesmek amacıyla konuyor.
Дзедзыгга (Zezıkka) Salıncak otu: İnce uzun dal üzerinde yükselen ot, kırmızı çiçek vermektedir. Genelde kumaş boyamasında kullanılır. Kurutulan ot toz haline getirilerek yaraların kanamasını durdurmakta kullanılır. Ciğer hastalarına ilaç yapılıyor.
Къаппа Къаппа (Kappa Kuppa) Taraxacum: Papatyagillerden, ince dallı, sarı çiçek veren bu otun dallarından birini ağza alıp “Kappa puppa kebelzıg” diye sesler çıkarınca içi boş olan dal yarılarak birkaç parçaya ayrılıyor; adını buradan alıyor. Dalları sütlü olduğu için “Exşıreg – Sütlü” de deniyor. Dalların içerdiği sütler alınarak yaraların yumuşak kalması için pansuman yapılıyor. Yendiği zaman iştah açıyor. Mide ve ciğerler için ilaçlar yapılıyor. Isırganotuyla kaynatıldığında suyu uyku düzenlemesi için içiliyor. Dalları turşu ve salata yapımında kullanılıyor. Haşlanarak yeniyor. Otomobillerden çıkan gazları emme özelliğinden dolayı yol kenarlarından toplanmıyor. Koşu yapan maratonculara faydalı olduğu için tavsiye ediliyor. Bu nedenle “Vaygerdeg – Koşu otu” da deniyor. Çayı öksürük kesicidir. Hemoroid ilacı yapılıyor. Kaynatılmış suyu ciğer hastalarına içiriliyor.
Тулжз (Tulz) Meşe: Meşe kabukları ve yeni çıkan dalların kaynatılmış sularıyla yaralar pansuman yapılıp mikroplardan arındırılıyor. Meşe kabukları ve dalları süt ile birlikte kaynatılarak hemoroid ve yanık ilaçları yapılıyor. Aynı karışımla ağız çalkalamak dişlerin daha sağlıklı olmasını sağlıyor. Dişeti kanamalarını kesiyor. Palamut meyveleri kaynatılarak romatizmal diz ağrılarına ilaç yapılıyor. Derma hastalığına merhem yapılıyor.
Йæвæг Хос (Tseveg Xoş) Sarı kantaron: 50 santim kadar boya ulaşan, kalabalık dalları olan bu bitki sarı çiçek veriyor. Çok değerli olan bu ot Güney Osetya’da bolca yetişmektedir. Bir dönem Yunanistan’da da yetişiyordu. Bu otun yol kenarlarında yetişenleri gelip geçenler bilinçsizce kökten söktükleri için o bölgelerde sayısı azalmıştır. Yaralarda kullanıldığı gibi ciğer, şişkinlik, bağırsak, hemoroid, dişetleri, boğaz tahrişleri, yanık, böbrekler, kaslar için de ilaçlar yapılmaktadır. Kan temizleyici özelliği vardır. Köy usulü ilaç yapım ustaları “ilaçların şahı, hastayı ölümden döndüren ot” diye tarif ediyorlar. Eski adıyla “iblis düşmanı” diye de biliniyor. Tanrı’nın insanlığa bahşettiği mükemmel bir nimet olarak kabul ediliyor.
Къоппæг (Koppeg) Zambak: Tek olan dalları dik ve yüksektir. Dalların tepeleri sarı çiçeklidir. Çiçekler dökülünce salatalığa benzeyen meyveleri meydana çıkıyor. Yenilebilen çiçekleri yaraların üstüne konuyor. Yaprakların kaynatılan suları bağırsak temizliğinde etkilidir.
Мæнтæг (Menteg) Dulavratotu: Bitkinin ortasından çıkan dallar çiçeklidir. Çiçekler dökülünce yerinde yumrular meydana çıkıyor. Dalları çıkmadan sökülen kökleri yeniyor. Yaprakları kanamaları durdurmakta kullanılıyor. Yaprakları kaynatılarak suyuyla saçlar yıkanıyor. Aynı sular hemoroid hastalarına içiriliyor. Kabukları soyulan dallar hemoroid bölgesine sokuluyor. Şeker hastalığı, kalp, ciğer, yılan ısırıkları için ilaçlar yapılıyor. Yaprakları kireçlenmelerde ağrıyan bölgeye konuyor. (Devam edecek)